Eyüp Yalur / Yazarın diğer makaleleri için tıklayınız
“Filozoflar dünyayı
yalnızca çeşitli biçimlerde yorumlamışlardır;
oysa sorun onu değiştirmektir.”
Karl Marx
Neolitik çağda insanlar kendilerine yetecek kadar ürün üretirlerdi. Güçleri ve imkânları o kadarına yetebiliyordu. Neolitik çağın devamı olan maden ve taş çağında, taş aletlerin yanında bakır madeninin işletilmesinden dolayı bakır aletler de kullanılmaya başlanmıştır. İnsanlar bakırdan işlerine yarayan kaplar, ev eşyaları, tarım aletleri, kendilerini savunmaları için de silah ürettiler. Bakırın yanında altın ve gümüşü kullanmaya başladılar. Süs ve takı yapımında altın ve gümüş kullanmaya başladılar. Madenden ürün üretmeyi öğrenen insanlar ihtiyaçlarından fazlasını üretmeye başladılar ve bu vesileyle “artı ürün” ortaya çıktı.
Artı ürün sosyal sınıfları ortaya çıkardı. İnsanlar arasında ırkçılık oluştu, parasal açıdan sınıflandırmalar başladı. Kölelik, itaat etme, üstünlük kurma, hor görme, emir verme, egemen sınıf, işçi sınıfı gibi kavramlar ortaya çıktı. Artı ürünle tüccar sınıfı doğdu. İşte bu tüccar sınıfıyla kapitalizmin temelleri atıldı. Kapitalizm 16 ve 19 yüzyıllar arasında kurumsal bir hale geldi. 18 yüzyılda İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi önemli siyasal, toplumsal, ekonomik dönüşümlere yol açmıştır. Sanayi devrimiyle hammaddeye duyulan gereksinim sömürgeciliğin gelişip yayılmasına sebep oldu. Kapitalizmin doymak bilmeyen kar hırsı doğaya büyük zararlar verdi. Çevre sorunları oluşmaya başladı. Küresel ısınma olarak da adlandırılan iklim değişikliği insanlığın başına bela oldu.
Bütün Avrupa’yı etkileyen Sanayi Devrimi Avrupa’da bir işçi sınıfı yarattı. Kapitalizm ücretli emeğe dayalıdır. Emekçi daha çok emek harcayarak daha az kazanırken emek kaybına ve hak gaspına uğradı. İşte bu noktada işçi sınıfı haklarının ihlali ile ilgili olarak sosyalizm görüşü ortaya çıktı. Toplumsal alanda sınıflar arası ayrım ekonomik ve siyasal olarak yeni bir işçi sınıfının doğmasına neden oldu. Avrupa’nın sanayi kentlerinde başlayan bu değişim giderek bütün dünyayı etkiledi. Bu işçi sınıfı ve önderleri sosyalizmin itici gücü oldular. Kar hırsına, piyasa ekonomisine, özel mülkiyete dayanan kapitalizme bir tepki olarak doğan sosyalizm sermaye sahipleri ile işçi sınıfı arasındaki eşitsizliği sınıf farkını ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.
Kapitalizm artı değer (artı ürün) olmadan olmaz. Artı değer olmazsa sermaye artmaz, büyüme olmaz kapitalizmin varlık nedeni ortadan kalkar. Bunun için kapitalizm artı değeri yüksek tutar.
Kapitalizm artı değeri artırmak için
– İşçinin ücretini düşürür.
– İşçinin ücreti sabit tutulur. Çalışma süresi uzatılır.
– Eğitim ve teknoloji ile emeğin verimliliğini yükseltir ki daha çok kazana bilsin.
İşte kapitalizmin bütün meselesi işçinin emeğini daha çok sömürmek ve daha çok kazanmaktır.
Yani kapitalizmde ahlak aranmaz. Kapitalizmin ahlakı kazandığı kardır. Onun içindir ki kapitalizme göre her şey para karşılığında alına bilinir. Aynı zamanda tüketiminde artmasını sağlar. Kapitalizm üretimde ve tüketimde sınır tanımıyor. Adeta toplumu esir almış durumda. Her anlamda kendisine bağımlı bir tüketim toplumu yaratmıştır. Bankasından kredi verir. Aracını satar. Beyaz eşyasını satar. Fabrikasında çalıştırır. Yani yaşadığı sürece ona bağımlılığı bitmez.
Ulusal ve uluslararası sermaye bazlı zincir (gıda, tekstil, elektronik, nalburiye vb) mağazalar yerli, küçük esnafı bazı sektörlerde bitirmiş, bazı sektörlerde de bitirme noktasına getirmiştir. Kapitalizmin öncülerinden olan Adam Smith’e göre parası ve sermayesi olan kişiler daima önde koşarlar. Kapitalizmin en temel niteliklerinden bir tanesi de rekabettir. Bu sistemde her zaman büyük balık küçük balığı yutar. Sermayeleri ve yıllık kar oranları ülkelerin bütçelerinden büyük olan bu devasa şirketlerle küçük esnaf nasıl rekabet edebilecek. Kapitalizmin panzehri sosyalizmdir. Başta işçiler olmak üzere toplumun her kesimi sosyalizm çatısı altında örgütlenecek ve sınıfsız sömürüsüz sosyalist bir dünya kuracaklar. Ya da kapitalizmin vahşi çarklarının dişlileri arasında ezilip gideceğiz.
