Mam Celal Talabani 12 ê Mijdarê sala 1933 an li Kurdistana Başur li bajarê Koyê hate dinê. Perwerdeya seretayî li Koyê, lîse jî li Hewlêr û Kerkukê xwend. Hîn sala 1946 an 13 salî bû, ew kete nav komeleyek xwendekarên Kurd. Paşê bû endamê komeleyê xwendekarên alîgirên KDP. Di 18 saaliya xwe de ket nav refên pêşengiya navenda Partiya Demokrat ya Kurdistan (KDP).
Abuzer Bali Han / Hemû nivîsên ê nivîskar
Celal Talabani di Zanîngeha Bexdayê de beşê hiqukê qedan şunde, ew bû parêzer. Xortaniya Celal Talabani bi siyaset û bi pêşmergetiyê derbas bû. Celal Talabanî, di destpêka salên 1950 î de di nav refên KDP de dest bi siyasetê kirî bû û di nav partiyê de di demek kurt de wî di nav qedroyên pêşî de cihê xwe girt.
Di sala 1961 an de li dijî hikumeta Abdûlkerîm Kasim, Talabanî di nav serhildana Kurdan de ciyê xwe girt. Abdûlkerîm Kasim ji desthilatdariyê hate dûrxistin şunde, bi serokomar Abdüsselam Arif re dema heyeta Kurdan li hev civiyan, wê demê serokatiya heyeta Kurdan Mam Celal Talabanî dikir.
Mam Celal Talabanî û xenzurê wî Îbrahîm Ehmed û hevalên xwe yên din ve di sala 1975 an de dema ji KDP qetiyan YNK (Yekitiya Netewî Kurdistan) sazkirin. Dîsa di vê salê de Komela Xwendekarên Kurdistan li Dervayî Welat (KSSE) bû du beşan. Hevalên alîgirên Talabanî li bajarê Frankfurtê, Komela Xwendekarên Kurd li Dervayî Welat (AKSA) pêk anîn. Di wan salan de YNK li dijî hikumatê Iraqê dest bi şerê çekdarî kir. Di sala 1988 an de dewleta Iraqê li dijî Kurdan çekên kîmyasal bi kar anîn. Bi çekên kîmyasal hêzên YNK darbeyên mezin xwarin.
Di wan salan de KDP û YNK li dijî hev û du zirarên mezin kirin. Qasî 30 salî Kurdan zirarên mezin giyandin hev û du. Ji van karesetên bûyî Kurdan sûdên mezin jî girtin. Tevgera îro ya Kurdan netewî li ser ew bingeh û sûdan bejn dide û roj bi roj berbi serxwebûnê dimeşe!..
Li Kurdistana Başur dema sala 1992 an hilbijartina Parlamentoya Harema Kurdistanê pêk hatî, YNK û KDP bi hev re rêvaberiyek hevbeş pêk anîn. Dema sala 1994 an navbeyna her du partiyan xirab bû, aramiya navçeyê jî têk çû. Bi alîkariya ABD û hinek jî ya Îngîlîzîstanê di navbeynê her du partiyan de dayîn û standin pêk hatin. Di encama civînan de li sala 1998 an de bi navê YNK Celal Talabanî û navê KDP jî Mesud Barzanî li Washingtonê di nav xwe de peymanêk aşitiyê îmza kirin. Bi vê peymanê 4 ê Cotmeh 2002 an bi kombûna parlamenterên her du partiyan civîn pêk hatin. Bi pêşengiya hêzên ABD dema Iraq sala 2003 an de hate dagirkirin, di navbeynê Talabanî û Mesud Barzanî de rêvaberiyek nû hate damezrandin. Bi van kar û baran Kurdan siyaseta xwe heya roja îro anîn. Di ew kar û barên pêk hatî de rolê gorbehîşt Mam Celal Talabanî ﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽ andin. Bi van kar e hate dagirkirin, di navbeyn û yê Serok Dewleta Federal ya Kurdistanê Mesud Barzanî qet nayê bîrkirin…
Celal Talabanî, di navbeynê salên 2005-2014 an de Serokomarê Dewleta Iraqê bû. Ew wek siyasetmedarekî Kurd netewî û navnetewî dihat pejirandin. Dema ew serokomar bû (reîsîcumhur) roja 17 ê berfenbarê 2012 an de bi xwînbûna mejû tenduristiya xwe xirab bû. Ji bo tedawî bibe, ew şandin Elmanyê. Demek dirêj li Elmanyê tedawî bû. 19 ê Tîrmehê sala 2014 an 18 mehan şunda ew dîsa vegerî welatê xwe, bajarê Silêmaniyê. Serokomariya Celal Talabanî heya roja 24 ê Tîrmeha 2014 an berdewam kir. Ji encama ber nexweşiya wî, ew bi mîsogerî ji kar hate dûrxistin û nîştecîh (teqawit) kirin.
Tendirustiya Mam Celal, 12 ê Îlonê roja 2017 an dîsa ne baş bû. Ew bi balafirê rakirin, birin nexweşxaneya Berlînê. Wê rojê vir de li paytextê Elmanyê li bajarê Berlînê di nexweşxanê de tedawî dibû…
Di roja 3 ê Cotmeha 2017 an de Wî ji nav me barkir çû wê dinê. Kurd bi ew siyasetmedarê xwe yê mezin serbilind in! Ji bo karûbarên wî yên qenc kirî, hemî Kurd serê xwe li ber wî ditewînin. Hemî Kurd ji Wî re rehmet dixwazin! Bila rihê Wî şad û axa xwe jî evra be!
***
BÜYÜK KÜRT LİDERİ CELAL TALABANİ VEFAT ETTİ
Mam Celal Talabani, 12 Kasım 1933’te Güney Kürdistan’ın Koy şehrinde doğdu. Eğitim hayatına Koy’da başlayan Talabani, daha sonra liseyi Erbil ve Kerkük’te okudu. 1946 yılında henüz 13 yaşındayken Kürt öğrencilerin oluşturduğu bir derneğe girerek siyasete atıldı. Ardından Kürdistan Demokratik Partisi’nin (KDP) öğrenci birliğine girdi. 18 yaşına geldiğinde KDP’nin merkez komitesine atandı.
Abuzer Bali Han / Diğer yazıları için buraya tıklayın
Celal Talabani, Bağdat Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Talabani’nin gençliği hem siyasetçi, hem de gerilla lideri olarak sürdü. Celal Talabani, siyasi kariyerine KDP’ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliğinin kurucu üyesi ve lideri olarak 1950’li yılların başında başladı. KDP’nin üst düzey üyelerinden biri oldu.
1961 yılında, Abdülkerim Kasım hükümetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı. Kasım’ı iktidardan uzaklaştıran darbenin ardından, 1963 yılında Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif‘in hükümetiyle yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaptı.
1975 yılında KDP’den ayrılarak Kürdistan Yurtseverler Birliği’ni kurdu. Bir yıl sonra, merkezi hükümete karşı silahlı kampanya başlattı. 1988 yılında Irak hükümeti Kürtlere karşı kimyasal silahlar kullandığında, KYB ağır bir darbe aldı.
Güney Kürdistan’da KYB-KDP mücadelesi, Kuzey Irak’taki Kürt siyasi hayatının yaklaşık son 30 yılına damgasını vurdu. Bu süre zarfında yapılan hatalar ile Kürdistan mücadelesi ağır darbeler alırken, büyük kazanımlar da elde edildi!..
Kuzey Irak’ta (Güney Kürdistan) 1992 yılında seçimler yapılınca KYB-KDP ortak yönetimi kuruldu. İki parti arasındaki gerilim, 1994 yılında bozulunca bölge karıştı. ABD ve kısmen İngiltere’nin çabalarıyla, iki parti heyetleri arasında yapılan çok sayıda toplantının ardından, KYB’den Talabani ve KDP lideri Mesut Barzani 1998 yılında Washington’da bir barış anlaşması imzaladılar. Anlaşma, 4 Ekim 2002’de iki partiden milletvekillerinin katılımıyla bölgesel parlamentonun toplanması sonucu bir kez daha pekişti. ABD önderliğindeki güçlerin Irak’ı işgale başladığı 2003 yılının Mart ayı öncesinde, iki parti aralarındaki anlaşmazlıkları bir yana iterek Talabani-Barzani liderliğinde yeni bir oluşum oluşturuldu. Bugünkü Güney Kürdistan’ın kazanımları bu yapı ile şekillenerek günümüzdeki siyasi gelişmelere yol açtı.
Celal Talabani, Irak merkezi hükümetin 2005-2014 yılları arasındaki Irak Cumhurbaşkanlığı görevini yaparak O, siyasi kariyerinin en üst noktasına erişti. 17 Aralık 2012 tarihinde cumhurbaşkanı iken geçirdiği beyin kanaması sonucu sağlığı bozuldu. Tedavi için Almanya’ya gönderilen Talabani, uzun süre hastahanede kaldıktan sonra 19 Temmuz 2014’te tıbbi tedavisinin ardından 18 ay sonra Irak Kürdistan bölgesine ve evinin olduğu Süleymaniye şehrine geri döndü. 24 Temmuz 2014’te Irak Cumhurbaşkanlığı görev süresi hastalığı nedeniyle resmen sona erdirildi…
12 Eylül 2017 tarihinde tekrar sıhhati bozulan eski Irak Reisicumhuru ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) lideri Mam Celal Talabani, tekrar Almanya’nın başkenti Berlin’e getirilerek hastahaneye yatırıldı. O tarihten beri tedavi gören Mam Celal Talabani, 3 Ekim 2017 tarihinde vefat ederek aramızdan ayrıldı. Kürtler bu büyük Kürt siyasetçisine şükran borçludurlar. Yaptığı iyi hizmetlerinden dolayı O’nun önünde saygı ile eğilir, rahmet dileriz. Ruhu şad, toprağı bol olsun!..
