Mahsuni Gül / Yazarın diğer makaleleri için tıklayınız
Bu kısa makalede Tapu Kadastro Arşivi Kuyud-ı Kadime Arşiv Kataloğu’nda yer alan Emlak nahiyesine bağlı Çepni Köyü’nün 1576 tarihli Mufassal Tahrir Defteri’ne değinilmeye çalışılacaktır (1)
Çepni Köyü 16. Yüzyılda ve 1834 ile 1845 yıllarında Bozok sancağına tabii Emlak nahiyesine bağlıdır. Ve bu dönemlerde Müslüman nüfusla Gayrimüslim nüfus birlikte yaşamışlardır.
Çepni Köyü’nün 1576 tarihli Mufassal Tahrir Defteri çok önemli verileri içeren bir defterdir.
Defterde okunamayan kişi adları ve lakaplar (?) ifade edilmiştir.
Defterde vergileri gösteren rakamlar siyakat rakamları olduğundan (…) olarak yazılmıştır.
Bu tarihte görüldüğü gibi gerek Müslüman nüfusun ve gerekse Gayrimüslim nüfusların yaşlılarına, yetişkinlerine ve çocuklarına yer verilmiştir.
Makalenin konusu gerek Müslüman nüfusun ve gerekse Gayrimüslim nüfusun yaşlılarının, yetişkinlerinin, çocuklarının, kimlerden ne kadar vergi alındığının istatistiki verileri olmadığı için bu tarz istatistiki verilere değinilmemiştir.
Belgenin transkriptinde de görüleceği üzere 1576 tarihinde Çepni Köyü’nde Müslüman nüfus ile Gayrimüslim nüfus bir arada yaşamaktadırlar.
Çepni Köyü’nün 1576 tarihli Mufassal Tahrir Defterinde de görüldüğü gibi Müslüman nüfusa ayrılan bölümde bir müderris (Medrese ve büyük camilerde yüksek seviyede ders okutan icazetli alim, medrese hocası) bir imam ve bir hoca kaydı bulunmaktadır.
Gayrimüslim nüfusa ayrılan bölümde ise Müderris, İmam ve Hoca bulunmamakta, “Muhtar” bulunmaktadır.
Keza bu bölümde Gayrimüslim nüfusun din görevlisi bulunmamaktadır.
Bu Defterde Müslüman nüfustan alınan vergiler Bennak (Osmanlı Devletinde toprak sahibi olan babalarının yanında yaşayan erkeklerin evlendikleri zaman ödedikleri vergi), Caba (işleyecek toprağı bulunmayan ve başkalarının toprağından işçilik yapanlardan alınan vergi), Çift Resmi (hem toprağa bağlı olarak, hem de hane başına alınan bir vergi), Mücerred (Osmanlı Devletinde Müslüman bekar erkeklerden alınan bir vergi çeşidi) ve Nim (Yarı, yarım, buçuk) vb. başka vergilerdir.
Bu vergiler Gayrimüslim nüfustan da alınmıştır.
16. Yüzyılda gerek Müslüman nüfustan ve gerekse de Gayrimüslim nüfustan alınan vergilere detaylı olarak Cengiz Becermen’in “Klasik Dönem Osmanlı Vergi Sistemi ve Vergi Türleri” adlı eserinde yer verilmiştir (2)
Defterde yer alan “Gebran” Müslüman olmayan halkı ifade etmek için kullanılmıştır.
Yine görüldüğü gibi Defterde Müslüman nüfus 52 kişi olarak kaydedilmiştir.
Fakat Gayrimüslim kişi nüfusu sayı olarak kaydedilmemiştir.
Müslüman nüfusta 1 kalfa, 2 usta ve 1 köle kayıtlıdır.
Gayrimüslim nüfusta ise meslek sahibi ve köle kaydı yoktur.
Çepni Köyü’nün 1576 tarihli Mufassal Tahrir Defterinde yer alan bilgiler şöyledir:
“… Defter: TK.GM.d
Yer bilgisi: 45
Tarih: H. 29.12.983 (30 Mart 1576)
Sayfa: 108
Karye-i Çepni tabi-i Emlak
| Mevlana Abdi Müderris | İmam Nusret | Cafer Abdal Nim | İmamkulu Abdal Bennak | Erkulu Abdal Nim | Cem Cuma Dede Nim | Uğurlu veled-i O Caba | Ahmet Abdal veled-i Miran Abdal |
| Mestanekulu Dede Nim | Koğus? veled-i O Caba | Mustafa veled-i İsa Hoca Bennak | Musa veled-i O Caba | Mustafa veled-i Duldu Bennak | Hüseyin veled-i O Caba | Mestan veled-i Suban Bennak | Mehmet veled-i O Mücerred |
| Ali birader-i O Mücerred | Ahmet birader-i veled-i Suban Bennak | Üveys veled-i O Caba | Mehmet veled-i Suban Bennak | Ramazan veled-i O Mücerred | Durak veled-i Eymir Bennak | Ali veled-i O Bennak | Ali veled-i Satılmış Bennak |
| Mahmut veled-i O Caba | Üveys veled-i Adilcan Bennak | ||||||
| Nökeran-ı Memiş Bey | |||||||
| Mirahur Ahmet veled-i Yahya | İhsan? Birader-i O | Ali veled-i Emrullah | Sufi birader-i O | Halil veled-i Eymür | Gül Efiyar veled-i Esat | Mustafa veled-i Mahmut | Saraç Uğurlu veled-i O |
| Kara veled-i O | Mahmut birader-i O | Yakup veled-i Çelebi | Arslan veled-i Bayındur | Murat veled-i Şeyhi | Maksut birader-i O | Musa veled-i O | Yusuf veled-i Şeyhi |
| Pir Budak veled-i Yusuf | Ali veled-i Şeyhi | Veli birader-i O | Neferen 52 | ||||
| Abdülkadir veled-i Bayramkulu | Ali veled-i O | Cafer birader-i O | Veli birader-i O | Abdülcelil veled-i Bayramkulu | Abdülhayy? birader-i O | Mehmet birader-i O | Halil veled-i Yolkulu |
| Emin birader-i O | Perver veled-i Abdullah | Cafer veled-i Abdullah | Habip veled-i Behram | Mustafa veled-i Himmet | Yusuf veled-i Güle? | Abdürrezzak veled-i Pirican | İbrahim veled-i Hacı Kalfa |
| İshak veled-i O | Mustafa veled-i O | Aziz veled-i Divane | Latif veled-i Boz Ali | Mehmet Kâtip veled-i O | Adilcan veled-i Zünnas? | Rıdvan veled-i Abdullah | Göğüş? veled-i Durak |
| Çırak birader-i O | Rıdvan veled-i O | Veli veled-i Üveys | Mustafa veled-i Uğurlu | Zinnas? veled-i Abdullah | Alinas veled-i Abdullah | Ayvati veled-i Sevindik | Abdurrahman Hacı veled-i Pir Hacı |
| Gebran | |||||||
| Babacan veled-i Asador Nim | Altun veled-i O Bennak | Asaron veled-i O Mücerred | Kiregos veled-i Ahican Nim | Ağca veled-i Babacan Mücerred | Serkis veled-i Kara Durdu Nim | Ağadad veled-i O Caba | Yovan veled-i O Bennak |
| Muhtar veled-i Mercan Bennak | Surp veled-i O Mücerred | Paris veled-i Arslan Nim | Bedros veled-i O Mücerred | Devas veled-i Has Nim | Merküri veled-i Nazaran Nim | Haderes veled-i Vartuvan Nim | Dedek veled-i Tomas Nim |
| Tador veled-i O Mücerred | Serkis birader-i O Mücerred | Altun veled-i Vasil Nim | Ekop veled-i O Bennak | Bogos birader-i O Mücerred | Bogos veled-i Sadi Nim | Serkis veled-i O Mücerred | Dahor veled-i Sadi Bennak |
| Panos veled-i Saro Nim | Melkon birader-i O Nim | Hoko veled-i Saro Nim | Yoseb veled-i O Mücerred | Magam veled-i Vankon Nim | Torse veled-i Darük Nim | Polat birader-i O Bennak | Karaarslan veled-i Aydın Nim |
| Mikail veled-i Derbadon Nim | Gökçe veled-i Hacok Nim | Köro veled-i Minnet? Nim | Kirekos veled-i Tordonik Bennak | Semaven veled-i Kâmin Nim | Andrebas veled-i O Bennak | Kirkor veled-i Serkis Nim | Enci veledi Eyük Nim |
| Hazar veled-i O Bennak | Marat veled-i Enci Bennak | Menlik veled-i Mihr Nim | Magam veled-i O Bennak | Tordik veled-i Sürh Nim | Armağan veled-i Sürh Bennak | Edekeder veled-i Sürh Bennak | Ayvat veled-i Eymir Bennak |
| … veled-i Egri Nim | Kirkor veled-i Mercan | ||||||
| …-i Memiş Bey ve İsa Bey der karye-i mezkûre | |||||||
| Hurrem Sutası? Veled-i Abdullah | Uzun Hasan veled-i Abdullah | Macar Hasan veled-i Abdullah | Faik veled-i Abdullah | Hacı Pirmerd? Veled-i Abdullah | Yusuf veled-i Abdullah | Gül Hasan veled-i Abdullah | Köle Pirmerd? Veled-i Abdullah |
| Hasan Koç veled-i Abdullah | Halil veled-i O | Ferhat ekmeği müttefik resm-i kile | Usta Mercan veled-i Abdullah | Usta Ali Arap | Diğer Pirmerd A’ma | Kara Abdullah Arap | Mehmet veled-i Pervane |
| Ciran veled-i Abdullah | Ömer veled-i O | ||||||
Memiş Bey Çiftliği Bozok Livası Beyi defter gereğince yarım öşre dönüştürülmüştür. Şu anda bahsedilen tasadduk öşrü verir.
Hasıl;
| Resm-i pembe | Kile | Caba | Hınta (buğday) | Şai’ir (arpa) | Resm-i meyva |
| … | … | … | … | … | … |
| Adet-i ağnam (koyun vergisi) | Resm-i arus | Asiyab | Resm-i … | Resm- bostan | Resm-i … |
| … | … | … | … | … | … |
| Bad-ı heva | Resm-i Tapu | ||||
| … | … |
Kaynak: Gaste Avrupa
KAYNAKÇA
- TKG KK TT.d 45
- Cengiz Becermen Klasik Dönem Osmanlı Vergi Sistemi ve Vergi Türleri Vergi Müfet tişleri Derneği Yayınları Sayfa 32, 33, 34, 35, 45
