Eyüp Yalur / Yazarın diğer makaleleri için tıklayınız
Halepçe katliamı, Irak Baas rejimi lideri eli kanlı diktatör Saddam Hüseyin’in, İran – Irak savaşında İran askerlerine destek vermekle suçladığı Halepçe halkının bombalanması talimatı üzerine bu insanlık suçu işlendi.
Saddam, Mesut Barzani ve Celal Talabani’nin peşmergelerini birleştirerek kurdukları “Birleşik Kürdistani Cephe”den dolayı zor durumda kalmıştı.
Halepçe Katliamı, Saddam’ın bu ittifaka karşı cevap olarak 1983’te Barzan bölgesine yönelik saldırıyla başlattığı ve anlamı “ganimet” olan adını Kuran’daki bir süreden alan “Enfal” operasyonlarının bir devamı olarak gerçekleşti.
Eli kanlı diktatör Saddam Hüseyin’in talimatıyla Halepçe kentine düzenlenen kimyasal saldırının üzerinden 36 yıl geçti.
Halepçe katliamı Saddam Hüseyin’in İran – Irak savaşı döneminde Kürt halkına karşı başlattığı Enfal Hareketi’nin son aşaması olarak gerçekleşti.
Saddam 1980 yılında İran ile girdiği sekiz yıllık savaşta ülkelerini işgal ettiği, siyasi statülerini tanımadığı, haklarını gasp ettiği kendisine muhalif olan Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliğine (KYB) bağlı peşmergelerle de savaşıyordu.
Irak ordusu, peşmerge güçlerini püskürtmek için Halepçe’yi savaş uçaklarının taşıdığı kimyasal silah (Hardal, Sarin, Tabun, VX ..gibi) içeren bombalarla vurdu.
ABD’nin Irak’a müdahale ettiği 2003 yılında Alla Namık isimli bir şahsın evinin bahçesinde kazdığı bir çukurda 235 gün saklandıktan sonra yakalanan Saddam Hüseyin mahkeme sırasında Halepçe’ye yapılan kimyasal saldırılardan haberdar olmadığını, olayı medyadan duyduğunu iddia etti.
Halepçe’de kullanılan kimyasal gazların kalıntıları da çok sayıda kişinin yaşamını yitirmesine, gözlerini kaybetmesine, sakat kalmalarına yol açtı.
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Mart 2014’te Süleymaniye’ye bağlı Halepçe’nin yaşanan acılar nedeniyle il olmasına karar verdi.
Katil Saddam’ın talimatını verdiği katliamın baş sorumlusu “Kimyasal Ali” lakabı ile tanınan Saddam’ın kuzeni Ali Hasan el-Mecid’dir.
Saldırı, Halepçe’nin merkezi ve yakınındaki yerleşim yerlerine sabah saat 10:50’de gerçekleşmiştir.
Saldırıdan sonra elma kokusunu andıran bir koku yayılmıştı.
Çocuklar annelerine “Dayê bêhna sêva tê” Anne elma kokusu geliyor, diye sesleniyorlardı.
Bu elma kokusunun neden kaynaklandığından habersiz çoğunluğu kadın ve çocuk 6 bin 357 Halepçeli evlerinin önünde veya kaçmaya çalışırken, araçlarının içerisinde yığılarak hayatlarını kaybettiler. 14 bin kişide yaralandı.
“16 Mart 1988’de Halepçe’ye yapılan kimyasal silahlı saldırı sonucunda ortaya çıkan görüntü, hayatımda gördüğüm en kötü görüntüydü. Sokaklar, duvar dipleri kıvrılmış cesetlerle doluydu” diye tarihe not düşmüştü BBC News’ten John Simpson.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) raporuna göre bu kimyasal saldırı, günümüze kadar 43 bin 753 kişinin ölümüne, 61 binden fazla kişinin de sakat kalmasına neden olmuştur.
“Süleymaniye Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Fuat Baban, 7 Aralık 2022 tarihli “The Sydney Morning Herald” gazetesinde yayınlanan ‘Experiment in Evil’ başlıklı makalesinde, Halepçe’de engelli doğum oranının Hiroşima ve Nagazaki’nin 4-5 katı olduğunu yazmıştı”.
“Enfal operasyonları süresince gerçekleştirilen kara harekatları, hava bombardımanları, yerleşkelerin sistematik bir şekilde yıkılması, toplu zorlu göçler, idam mangaları ve kimyasal silah kullanımı sonucunda 200 bine yakın Kürt katledilirken, 1 milyonu aşkın insanda yerinden oldu. Bunun yanında Kürtlerin yaşadığı bölgede 4 bini aşkın köy yakılıp yıkılırken; camiler, okullar, hastaneler ve kiliseler yerle bir edildi.” Abdülhakim Günaydın.
1 Mart 2010 yılında Irak Yüksek Ceza Mahkemesi Halepçe’de olanları katliam – soykırım olarak kabul etti.
Irak Meclisi ve Irak Kürdistan Bölgesi Meclisi de Halepçe’yi soykırım olarak tanıdı.
Norveç, İsveç, İngiltere Enfal Katliamını “Kürt Soykırımı” olarak kabul ediyorlar.
Birleşmiş Milletlerin de Halepçe Katliamını ” Soykırım” olarak kabul etmesi gerekir.
