Türkiye’de insan hak(sızlık)ları -“Modus cogitandi/ Düşünce tarzı”ndan, “Modus dicendi/ İfade tarzı”na- ülke tarihi boyunca yüz kızartıcıdır ve OHAL’le de zirve yapmıştır.
OHAL’(LERİN)İN EKONOMİ-POLİTİK DÖKÜMÜ
TEMEL DEMİRER / Yazarın diğer makaleleri için tıklayınız
I. AYRIM: OHAL NEDİR?
I.1) KHK SALTANATI
II. AYRIM: YAPISAL DEĞİŞİM, DÖNÜŞÜM!
II.1) TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM
II.2) HUKUK(SUZLUK), BASKI, DENETİM
II.3) IRKÇILIK VE KÜRTLER
III. AYRIM: “İNSAN HAK(SIZLIK)LARI”NIN OHAL’İ…
IV. AYRIM: EKONOMİK YIKIM
IV.1) ZENGİNLİK, YOKSULLUK, EŞİTSİZLİK
IV.2) KLİYENTALİZM, YOLSUZLUK, TALAN, İSRAF
IV.2.1) “YİYİN EFENDİLER YİYİN”
V. AYRIM: TOTALİTARİZM VE PARAMİLİTER TEHDİT
V.1) PARAMİLİTER TEHLİKENİN BOYUTLARI
VI. AYRIM: HÂL VE GİDİŞ
VI.1) MÜCADELE (VE CEPHE)
OHAL’(LERİN)İN EKONOMİ-POLİTİK DÖKÜMÜ[1]
TEMEL DEMİRER
“Jus et fraus
Coğrafyamızda OHAL’(lerin)in ekonomi-politik dökümü; kapitalizmin III. Büyük Bunalımı koşullarında- bir rejim, daha doğrusu sermayenin yeniden yapılanması ile sınıf mücadelesi tahlilini “olmazsa olmaz” kılar.
Cumhurbaşkanı Recep Erdoğan’ın, “Parlamenter demokrasi bitti” dediği;[3] Emre Kongar’ın, “Parlamenter değil, paramiliter demokrasi!”[4] sözleriyle nitelediği; eski Erbil Başkonsolosu Aydın Selcen’in de, “Cumhuriyetin sonunu getirecek ciddi sorunlar”dan[5] söz ettiği bir tabloyla karşı karşıyayız.
Rejim, bir alt üst oluşla çalkalanıyor. Oğuzhan Kayserilioğlu, “Çıkmaz sokakta çırpınma” ve “İntihar süreci” vurgusuyla betimlediği hâle ilişkin şunların altını çiziyor:
“Despotizm, yapıp ettikleriyle kendisini zayıflatıyor. O, sonuç alamadan boşa enerji harcayarak, daha fazla yıpranacağı ve hatta kendisini tüketeceği intiharvari bir sürecin içinde sürükleniyor… Kaotik ortam bir çözüme ulaşamadan sürdükçe, yarattığı toplumsal ve siyasal gerilimler yıkıcı sonuçlar üretiyor.”[6]
Çaplı bir fragmantasyon (dağılma) ile iç içe geçmiş bir polarizasyon (kutuplaşma) öne çıktığı coğrafyamıza ilişkin olarak Yaman Törüner, “Kutuplaşmanın keskinleşen boyutları”nın[7] altını çizerken; “Kültür savaşları gittikçe yoğunlaşıyor.”[8]
“Dün coğrafyamızda birçok Türkiye vardı: Emeğin ve sermayenin Türkiye’si, Türklerin ve Kürtlerin Türkiye’si, Kadınların ve Erkeklerin Türkiye’si, LGBT ve homofobi Türkiye’si. Tüm bunlar yok olmadılar ama bir başka bölünmüşlüğün egemenliği altına girdiler: Laik, demokratik bir toplumda yaşayamayacağına inanan siyasal İslâmın Türkiye’si ve laik, en azından ‘liberal demokratik’ bir ülkede yaşamak isteyenlerin Türkiye’si. İki Türkiye’nin arasındaki uçurum giderek derinleşiyor”ken;[9] Reuters, “Bölünme derinleşti”[10] diye ekliyor.[11]
Gerçekten de ‘Metropoll’ araştırmasına göre, “Ülkede kutuplaşma kaygı verici” [12] diyenlerin oranı yüzde 63’ken;[13] Türkiye’de toplumda kişiler arası güven yüzde 12’ye düşmüş durumda. [14]
Evet, siyasal İslâm, projesine katılmaya ikna edemediği bir çoğunluk duvarıyla karşı karşıyadır. AKP liderliği bu durumun ayırdına ilk kez Haziran 2016 seçimlerinde varmaya başladı. 2017 referandumda, son dakikada yasaları çiğneyerek önlem almak zorunda kalınca, olağan koşullarda, özgürce yapılacak adaletli bir seçimi kazanamayacakları kesin olarak kafalarına dank etti.
AKP’de temsil edilen siyasal İslâm, bu durumda üç taktikle ilerlemeye çalışacak: Birincisi, bu duvarın sandığa yansıyan etkisini gizleyerek, yine seçimleri çalmaya çalışacak. İkincisi, bu hırsızlık gerçekleştiğinde gelecek itirazları bastıracak güçleri bugünden hazırlamak için, toplumu siyasi ve kültürel tercihler, yaşam tarzları, dini aidiyetler üzerinden kutuplaştırmayı hızlandırıyor, böylece kendi tabanının sadakatini güçlendirmeye ve öfkesini körüklemeye çalışıyor.
AKP ve siyasal İslâm artık, OHAL ile, AKP’ye sadık bir YSK ile yetinemiyor. AKP rejimi, seçim sandıklarında parti müşahidi olmayı zorlaştırarak, sandık kurulu başkanlarının devlet memuru olmasını sağlayarak, oy sayım süreçlerini ve seçim sonuçlarını yerinde belirlemek, yolsuzlukları gizleyebilmek, itiraz kapılarını kapatmak istiyor. Böylece de AKP rejimi seçimleri de parlamento gibi, sürekli AKP rejimini onaylayacak bir işleme, sonuçları önceden belli bir oyuna dönüştürüyor. Bu iki taktik, ülkenin siyasi ortamını çok daha karanlık günlerin beklediğini düşündürüyor.
Üçüncü taktik, dış politikayı ilk iki taktiği desteklemek için kullanmakla ilgili. Ancak bu taktik, siyasal İslâmın kanaat önderlerinin liderlik fantezilerinin aksine, ülkeyi uluslararası alanda yalnızlaştırarak, müttefiklerinden kopararak, kaynaklarını aşan ilişkilere sokarak ekonomik ve siyasi tercihler bağlamında manevra alanını iyice daraltıyor.[15]
Tüm bunlarla benzerleri, coğrafyamızdaki siyasal sıkışmayı OHAL büyütüp, KHK’larla ağırlaştırıyor.
I. AYRIM: OHAL NEDİR?
OHAL, “Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan bakanlar kurulunun tabii afet ve ağır ekonomik bunalım ile şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle yurdun bir bölümü veya tamamında 6 ayı geçmemek şartıyla kamu düzenini yeniden tesis etmek” amacıyla uygulamaya sokabildiğiolağanüstü rejim standartlarından biridir. 15 Temmuz 2016’da yapılan Askeri Darbe Girişimi nedeniyle 20 Temmuz 2016’da ilan edilen OHAL, anayasanın 120. maddesine dayanılarak “Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması nedeniyle” ilan edilmiştir. O gün bugündür, 3’er aylık periyotlarla devam etmektedir.
OHAL döneminde 30 Kanun Hükmünde Kararname ile 281 kanunda değişiklik yapılmış, bunların sadece 5’i Meclis’te görüşülmüş, 94 belediye başkanı görevinden alınarak yerlerinekayyum atanmış ve 115 bin kamu görevlisi ihraç edilmiştir. Devletin yeniden düzenlenmesi, Meclis’in yetkilerinin sınırlanması, demokratik muhalefetin tasfiye edilmesi, 17 Nisan Anayasa Referandumu’nun hileyle kazanılması, içte ve dışta savaşın tırmandırılması, Türkiye’nin Suriye Savaşı’na dahil olması, Kürt sorununun göz ardı edilmesi vb totaliter uygulamalar, OHAL koşullarında yapılmış ve Türkiye KHK’ler ile yönetilmiştir.[16]
Oysa olağanüstü hâl, normal yasal yollarla, devletin klasik kurallarıyla üstesinden gelinemeyen durumlara hâkim olabilmek için icat edilmiş bir yönetim biçimidir. Bizdeki ise rejimi değiştirmek için kullanılmış bir fırsatın adıydı; şimdi durum biraz daha farklıdır. Yeni kararnamelerle “sivil silahlı güçlere” “yasal” koruma sağlamak, mevcut önlemlerin yeterli olmadığını, toplumu yönetmekte, politika üretmekte zorlukların arttığını, cendereyi bunun için biraz daha sıkma gereksinimi duyduklarını, fırsatı kullanmanın sonunun geldiğini anlatıyor.
Eski önlemler yeterli olmuyor. Bir süre daha, belirli ödünler karşılığında “toplumsal rızayı” uzatma olanakları tükendi. Rejim değişikliğine baştan beri itiraz edenlerde, kazanmanın köklü değişiklikle mümkün olacağını öngörenlerde hareketlenme eğilimi güç kazandı. Yürüyüşlerde, protesto gösterilerinde, farklı toplum kesimlerinde talepler doğrultusunda hareketlenme de bunu gösteriyor. Ekonomideki daralma, abartılmış büyüme istatistikleri, yakın gelecekle ilgili kriz öngörüleri de yönetememenin geçici değil, kalıcı olduğunun işaretidir.
Öyleyse gönüllü olmasa da rızayı zorlamanın, bunun için OHAL önlemlerini sıkılaştırmanın, militan güçlere sağlanacak yasal destekle korkutma, ürkütme faktörünü güçlendirmenin zamanı gelmiş demektir… Rejimi değiştirmeyi büyük ölçüde başarmış olan iktidar artık yönetmekte zorlanıyor, çareyi baskıyı artırmakta görüyor.[17]
Örneğin TBMM İnsan Hakları Komisyonu’ndan Şenal Sarıhan, yıldönümünde 12 Eylül’ü 15 Temmuz’la karşılaştırdı. Rakamlara göre OHAL süreci, darbeyi aratmadı. Sonuçlarıyla bir yıllık OHAL sürecinin, 9 yıllık 12 Eylül sıkıyönetim sürecini aştığını belirterek, “Yaşananlarla karşılaştırdığımızda yaşadığımız günlerin ‘karanlığı’ daha net olarak ortaya çıkıyor. Ve o günden bugüne Türkiye, pek çok olağanüstü hukuksuz uygulamanın olağan hâle geldiği bir sürece girdi,” dedi.[18]
| “1 YILLIK OHAL 12 EYLÜL’Ü GEÇTİ” | |
| İHRAÇLARDAKİ UÇURUM | Şanal Sarıhan, OHAL ilanının ardından yaklaşık 124 bin kamu görevlisinin ihraç edildiğine dikkat çekti. 12 Eylül döneminde ihraç edilen 35 bin küsur insanın neredeyse 3.5 katı olan bu rakamla sadece FETÖ’cülerin değil, muhalif olan herkes kamudan uzaklaştırıldığının altını çizip, “Yine bu dönemde, 71 binin üzerinde gözaltı, şimdiden 50 binden fazla tutuklama yapıldı. Yani sıkıyönetim dönemi boyunca tutuklanan 52 bin insan sayısına sadece bir yılda ulaşıldı” bilgisini verdi. |
| 12 EYLÜL’Ü SOLLADI | 15 Temmuz’un ardından 169 bini aşkın kişi hakkında işlem yapılırken, 47 bin küsur kişi adli kontrol şartıyla serbest kaldı, 7 bin 605 kişi hakkında yakalama kararı çıkartıldı. 140 bin pasaport iptal edilirken işsiz kalan 124 bin kişi ile Türkiye dışarı çıkılması yasak yarı açık bir cezaevine dönüştürüldü. |
| 16 KAT MAĞDURİYET | Mağdur edilen subay, öğretmen, hâkim savcı, akademisyen sayısı 12 Eylül’den katbekat fazla. 12 Eylül döneminde görevden alınan subay, astsubay sayısı sadece 2 bin iken, 15 Temmuz döneminde 7 200 kişiye ulaştı. 12 Eylül döneminde hakkında işlem yapılan öğretmenler 3 bin 854 iken, 20 Temmuz darbesinin ardından işlerini kaybeden öğretmen sayısı bu rakamın neredeyse 16 katı oldu. 60 532 öğretmen görevden alındı. |
| AKADEMİ VE YARGI | Görevden alınan akademisyen sayısı ise 12 Eylül döneminde 120 iken, bugün bu rakam aralarında barış akademisyenlerinin de olduğu 4 931 kişi. 15 Temmuz’un ardından 4 238 hâkim ve savcı meslekten ihraç edilirken 12 Eylül döneminde hakkında işlem yapılan hâkim ve savcıların sayısı sadece 47 idi. |
| GAZETECİLERİN DURUMU | 12 Eylül’ün 6 katı gazeteci bugün hapiste. Gazetecilere istenen ceza 12 Eylül’den fazla! OHAL boyunca 16 TV kanalı, 24 radyo, 63 gazete, 20 dergiyle birlikte toplam 178 medya kuruluşu kapatıldı. 184 gazeteci cezaevine konuldu. Kapatılan yayınevi sayısı ise 30’u buldu. 12 Eylül döneminde tutuklu gazeteci sayısı 31 iken, 20 Temmuz darbesinden bugüne dek tutuklanan gazeteci sayısı, 12 Eylül’ün neredeyse 6 katına ulaştı. Bugün tutuklu gazeteci sayısı 184’ü buldu.
12 Eylül döneminde gazeteciler hakkında istenen hapis cezası toplamda 4 bin iken, 20 Temmuz darbesinden sonra 301 gazeteci hakkında 142 ağırlaştırılmış müebbet ve 4 259 yıl 10 ay hapis cezası istendi. 18 gazeteciye cumhurbaşkanına hakaretten istenen 90 yıl hapis cezası bu rakama dahil değil. |
| İŞKENCE GERİ DÖNDÜ | İşkence geri döndü. Dava bile açılamıyor. 12 Eylül dönemi en çok işkencenin yaşandığı dönem olarak kayıtlara geçerken, o dönemde, işkenceye yönelik 9 962 dava ve soruşturma açıldı. 15 Temmuz sonrası yaşanan işkence olayları ise televizyon kanallarında açıkça sergilenip, insan hakları örgütlerinin raporlarına; Meclis’e komisyonlarının şikâyet dosyalarına girmiş olmasına rağmen etkili hukuk yollarına başvurma olanağı dahi verilmedi. 12 Eylül döneminde 544 güvenlik görevlisi işkence suçlaması ile hâkim karşısına çıkartılırken, bugün aynı suçtan tek bir kişi bile sanık sandalyesine oturtulmadı. |
| 1 YILDA 38 İNTİHAR | Tüm bu yaşananların yarattığı toplumsal travma nedeniyle sadece 1 yılda 38 kişi yaşamına son verecek şekilde intihar ederken 9 yıllık sıkıyönetim döneminde kayıtlara geçen intihar vakası 43 idi. |
| DAHA KÖTÜ DURUMDAYIZ | Sonuç olarak, 12 Eylül darbesinin ardından ilan edilen ve 9 yıl süren sıkıyönetim döneminde mağdur edilen insanlardan daha fazla sayıda insan bir yılda mağdur edildi. Bu bir yılda altına imza atılan pek çok uluslararası hukuk kuralı ihlâl edilerek sayısız hak ihlâli yaşandı. 20 Temmuz daha şimdiden Türkiye’nin karanlık günlerinin başlangıcı olarak tarihteki yerini aldı. |
Ayrıca 15 Temmuz 2016’nın ardından 20 Temmuz’da ilan edilen ‘Olağanüstü Hâlin Birinci Yılı’ raporuna göre, darbe soruşturmaları kapsamında 50 510 kişi tutuklanırken 111 240 kamu çalışanı görevlerinden kesin olarak ihraç edildi. 7 266 kişi hakkında ise yakalama kararı çıkartıldı.
Olağanüstü hâl süresince 139 356 kamu çalışanı hakkında idari işlem yapıldı ve 111 240 kamu çalışanının görevlerinden kesin olarak ihraç edildi.
Resmi Gazete’de yayımlanmayan veya kurum internet sayfalarında duyurulmayan ihraçlar da olduğundan, toplam ihraç sayısı belirtilen rakamdan daha fazla olduğu ifade edildi. İhraç edilen kamu görevlilerinin kurumlara göre dağılımı ise şöyle:
– 33 233 kişi Milli Eğitim Bakanlığı;
– 22 975 kişi Emniyet Genel Müdürlüğü;
– 7 573 kişi Sağlık Bakanlığı;
– 6 022 kişi Adalet Bakanlığı;
– 2 349 kişi belediyeler;
– 1 642 kişi Maliye Bakanlığı;
– 2 749 kişi Diyanet İşleri Başkanlığı.
Kamu görevinden ihraç edilen 33 bin öğretmenin yanı sıra 21 bin özel okul öğretmeninin lisansının iptal edildiği belirtilen raporda, 11 301 öğretmenin “terör örgütüne destek” iddiasıyla açığa alındığı, bunlardan 9 843’ünün KESK’e bağlı Eğitim-Sen üyesi öğretmenlerden oluştuğu kaydedildi. Toplam 20 bin öğretmeni bulunan Diyarbakır’da 4314 öğretmen, 900 öğretmeni bulunan Tunceli (Dersim)’de 504 öğretmenin açığa alındığı ve toplamda 1 488 Eğitim-Sen üyesi öğretmen ve akademisyenin görevlerinden kesin olarak ihraç edildiği kaydedildi.
Olağanüstü hâl kapsamında çıkartılan KHK’lar ile 6 383 akademisyen ve 1200 üniversite idari personeli ihraç edildi. İhraç edilen akademisyenlerden 26’sı KHK ile geri döndü. Ayrıca kapatılan üniversitelerden dolayı 5 295 akademisyen işsiz kaldı.
KHK’larla toplam ‘Barış İçin Akademisyenler Bildirisi’ne imza atmış 378 akademisyen ihraç edildi. Bu isimlerin 7’si KHK ile yeniden göreve iade edildi. İmzacılar arasında farklı yöntemlerle işten çıkarılan akademisyenlerin toplam sayısı ise 468.
Raporda darbe girişimi sonrası çok sayıda işkence iddiasının da gündeme geldiğini ifade ederken “Gözaltındakilerin yakınlarının ve avukatlarının başvuruları gözaltında sistematik işkence ile karşılaştıklarını işaret ediyor. Bunda gözaltı süresinin 30 güne uzaması, ilk beş gün avukat görüşünün engellenmesinin özel bir önemi var. İnsan hakları kurumlarına yapılan başvurulardan anlaşıldığı üzere avukat görüşmelerinin 10 güne dek engellendiği durumlar yaşandı” dedi.
Darbe girişiminin ardından yürütülen soruşturmalar kapsamında hakkında işlem yapılan kişiler ya da yakınlarından en az 35 kişi intihar etti, 4 kişinin de intihar girişiminde bulundu, intiharlar ve intihar girişimlerinden 8’i cezaevlerinde, gözaltında ya da gözaltına alınırken gerçekleşti.[19]
‘Hak ve Adalet Platformu’nun -ekonomik sıkıntılar ve intihar girişimleri başta olmak üzere darbe girişimi sonrası yaşanan mağduriyetlere dikkat çekilen- raporunda ise, cezaevleri bir süre tutuklu bulunan kişilerin yüzde 16.7’sinin intihar etmeyi düşündüğünü, intihar planı yaptığını ya da intihar girişiminde bulunduğu belirtiliyor. Haklarında soruşturma yürütülen katılımcıların yüzde 46.2’si hakkında henüz bir iddianame hazırlanmadığını ya da duruşmalarının yapılmadığı ifade ediliyor.
Rapora göre, OHAL sürecinde işlerinden atılan kişiler arasında, işsizlik oranı 48.7. Bu kişilerin yüzde 35.7’si birikimlerini harcayarak geçinmeye çalışırken, yüzde 25.6’sı ailesinin yanında kaldığını söylüyor. Gündelik işlerde çalışanların oranı yüzde 18.9 iken sigortalı bir işte çalışanların oranı ise sadece yüzde 8.7.
Rapora göre, darbe sonrası OHAL döneminde gözaltına alınan kişilerin yüzde 23.5’i ise kötü muamele ve işkence gördüğünü ifade ediyor.[20]
Özetle Ayşe Yıldırım’ın, “OHAL rahatça öldürür!”[21] diye betimlediği güzergâhta; İzmit’te Posco Assan fabrikasındaki 88 işçinin Birleşik Metal-İş Sendikasında örgütlendikleri için işten atılmasının ardından Ankara’ya başlattıkları yürüyüşe polis saldırıp, 30 işçi ve sendika yöneticisi darp edilerek gözaltına alınırken;[22] Adalet Bakanlığı, ‘Çocuk İstismarıyla Mücadele Derneği’nin Şakran Cezaevi’ne ilişkin raporun açıklanmasını OHAL gerekçesiyle yasakladı.[23]
Özetin özeti: 695-696 sayılı KHK’ler, açıkça gösterdi ki, Erdoğan-AKP yönetimi, ülkeyi OHAL koşullarında ve KHK’lerle yönetmeye kararlıdır. Dahası AKP’nin, ezici çoğunluğa sahip olduğu TBMM’de istediği yasayı çıkarabileceği hâlde, sıradan yasa düzenlemelerini bile KHK’lerle yaparak halkı, ülkeyi sürekli bir OHAL rejimi ile yönetmeye alıştırmak istediği anlaşılmaktadır.[24]
I.1) KHK SALTANATI
Bugün Türkiye’de yürürlükte olan hukuki ve siyasal durumun nasıl tanımlanması gerektiği önemli ve anlamlı bir tartışma konusu. Üzerinde tartışmaya gerek olmayacak kadar açık olan ise, yürürlükte olanın asli niteliğinin keyfi yönetim olduğudur. Kendi anayasa kurallarına, yasalarına uymayan, olağanüstü hâl gerekçesi altında istediğini yapan bir yönetim var. Devlet aygıtı, yargıdan eğitime, güvenlik politikalarından sağlığa, yerel yönetimlerden özerk kamu kuruluşlarına ve kamu yönetiminin bütün kılcal damarlarına kadar uzanan bu keyfi yönetim anlayışının etkisi altında çalışıyor. Keyfiliğin yegâne sınırı, otokratın ağzından çıkanlar.
Rejimin niteliğinin keyfilik, yani yasadışılık olduğunun en açık göstergesi, yönetimin uygulamalarına dayanak olan metinlerin yürürlükteki anayasa kuralları, birçok yasa ve uluslararası sözleşmeleri açıkça ihlâl etmesi. Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve İnsan Hakları Derneği (İHD), ‘Dünya İnsan Hakları Günü’ vesilesiyle Türkiye’de insan hakları ihlâllerinin etraflı bir dökümünü yaptı.[25]
TİHV ve İHD’nin durum değerlendirmesi, rejimin her şeyden önce keyfiliğe dayandığını göstererek başlıyor. OHAL ilanından beri yayımlanan 28 KHK’nin sadece beşinin Meclis’te onaylandığını, hâlbuki anayasanın amir hükmünün KHK’nin yayımlandıktan sonra en geç otuz gün içinde Meclis’te kanuna dönüşmesi olduğunun altını çiziyor. Başka bir ifadeyle, usule ilişkin olarak, 23 KHK bugün yürürlükteki anayasa açısından yok hükmündedir. Bunlara dayanarak yapılan tüm işlemler anayasayı ihlâl anlamına geliyor. Keyfidirler.
TİVH ve İHD değerlendirmesinin sunduğu, gerekçesiz işten atma, kapatma, mala el koyma, gözaltına alma, tutuklama, seçilmişleri görevden alma ve tutuklama konularında yapılan hak ihlâlleri tablosu son derece ağır. Bir karşı darbe yönetiminin uygulamaları dökümü bu. Darbe girişiminde bulunanları yakalama ve cezalandırma amacının kat be kat ötesine geçen, OHAL süresince temel hak ve özgürlüklere yönelik sözleşmelerde öngörülenleri aşan keyfi uygulamalar bunlar. Aynı zamanda genel ve kalıcı bir yönetim anlayışının tezahürleridirler.[26]
Arkamıza dönüp KHK’ların kısa tarihçesine bir göz atacak olursak: OHAL’in ilanından 3 gün sonra, 23 Temmuz 2016 tarihinde ilk Kanun Hükmünde Kararname (KHK) Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe kondu.
667 sayılı ilk KHK ile, Türkiye’nin çeşitli şehirlerinde binlerce öğrencinin hâli hazırda eğitimini sürdürdüğü 15 vakıf üniversitesi, ‘Fethullah Gülen cemaati ile ilişkisi olduğu’ gerekçesiyle kapatıldı.
Bu üniversitelerde çalışan idari personelin net sayısı bilinmiyor. Yüksek Öğretim Kurumu’nun (YÖK) sitesinde belirtilen rakamlara göre ise 2 808 öğretim görevlisi işsiz kaldı.
1 Eylül 2016’da yürürlüğe konan 672 sayılı KHK ile, akademisyen ihraçları başladı ve 96 farklı üniversiteden 2 346 akademisyen ihraç edildi.
Ardından 29 Ekim’de 1267, 22 Kasım’da 242, 6 Ocak 2017’de 631, 7 Şubat 2017’de 330, 29 Nisan 2017’de 484 akademisyen ihraç edildi.
677 ve 688 sayılı KHK’larla ise 53 akademisyen görevine iade edildi. Böylece bir yıl içerisinde yayımlanan 6 KHK ile toplamda 117 farklı üniversiteden 5 247 akademisyen işini kaybetti.[27]
Özetle AKP Hükümeti, 15 Temmuz darbe girişiminin üzerinden geçen 17 ayda Türkiye’yi KHK’lere boğdu. 369 yasada, toplam 1125 maddede düzenleme yapıldı.
KHK’ler ile kamu kurum ve kuruluşu çalışanları, sivil toplum örgütleri, gazeteciler, akademisyenler, yazılı ve görsel medya organları, şirketler ve belediyeler üzerinde, herhangi bir yargı kararına dayanmayan idari tedbirler uygulandı. OHAL ilanından bu yana çıkarılan 30 KHK’nin 15 tanesi, yüz binlerce insanı etkileyen tedbir KHK’si olarak yürürlüğe girdi.
Diğer 15 KHK ise mevcut mevzuat üzerinde ayrıntılı düzenlemeleri içerdi. Yepyeni kanun maddelerinin yanı sıra yürürlükteki yasalar üzerinde değişiklikler ve ekler yapılarak yeni bir OHAL mevzuatı oluşturuldu.
30 KHK’nin sadece 5’i, anayasanın öngördüğü şekilde TBMM Genel Kurulu’nda görüşülüp yasalaştı. Bunun dışında kalan 25 KHK, yayımlandıkları günü Başbakanlık tarafından TBMM’ye gerekçeleri ile birlikte gönderildi. Ancak komisyonlarda görüşülmeden Genel Kurul aşamasına geçilen KHK’ler bekletiliyor.
30 KHK’de OHAL ilan edilmesinin nedenleri ile sınırlı olmayan çok sayıda köklü değişiklik yapıldı. 17 ayda çıkarılan 30 KHK, tedbir KHK’lerinin içerdikleri ile birlikte 1199 maddeyi içerdi. Bu KHK’lerle 369 yasada 1125 düzenleme yapıldı. 5 KHK hariç, bu müdahalelerin hiçbirinde, milli egemenliğin temsilcisi olarak seçilen TBMM’nin onayı alınmadı.
Hükümet, KHK ile getirilen idari tedbirlere ve yasal düzenlemelere hukuki itiraz yolunu kapattı. KHK’lere, “alınan kararlar ve yapılan işlemler nedeniyle açılacak davalarda, yürütmenin durdurulmasına karar verilemez” hükmü işlendi. İdari tedbir KHK’leri kapsamında ihraç edilenler Danıştay’a, Anayasa Mahkemesi’ne ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurdu. İdare mahkemeleri ise başvuruları reddetti. AYM, OHAL Komisyonu’nu işaret etti. AİHM de başvuruların iç hukuk yollarını tüketmesi gerektiği yönünde karar verdi. Ancak iç hukuk yolları da hukuken kendisi tarafından kapatıldı.[28]
Ve tüm bunlara 696 sayılı KHK tüy dikti![29]
25 Aralık 2017’de yayımladığı 696 sayılı KHK ile paramiliter gruplarının saldırılarının meşru müdafaa kapsamına alınması AKP’den önce Nazi’ler tarafından uygulanmıştı. Hitler, muhalefeti ortadan kaldırdığı katliam sonrasında AKP ile oldukça benzer bir kararnameye imza atmıştı
Adolf Hitler’in, iktidar yolculuğunda büyük görevler üstlenen, “kahverengi gömlekliler” olarak da bilinen “Sturmabteilung” ya da kısaca SA denilen vurucu milislerini ortadan kaldırttığı gece “Uzun Bıçaklar Gecesi” olarak anıldı.[30]
Alp Altınörs’ün, “İç Savaş KHK’ları”[31] diye betimlediği KHK ile 15 Temmuz’da darbe girişimine karşı sokağa çıkan herkese doğrudan af getirildi. KHK’de “Terör eylemleri ile bunların devamı niteliğindeki eylemlerin bastırılması” ifadeleriyle muhalefetin her türlü direnişine saldırı[32] meşrulaştırıldı.[33]
Ayrıca Türkiye’nin savunma sanayisi Cumhurbaşkanlığı’na bağlanırken, Erdoğan’ın sık sık Saray’da ağırladığı muhtarlara silah taşıma yetkisi getirildi.[34]
Bunların yanında KHK ve ihraçların da etkisiyle kamuda çalışanların sayısı azaldı. SGK verilerine göre, 2017 yılının ilk dört ayında 11 bin 276 kamu işçisi işini kaybetti.[35]
Bu kadar da değil.
DİSK Genel Başkanı Kani Beko’nun, “KHK ile kamuda çalışan başka işçilere de kadro verilmesinin yolu kapatıldı,”[36] diye ifade ettiği tabloda KHK ile toplusözleşme düzeni kökten değiştirildi. Artık hükümet ile işçi konfederasyonları arasında kamu işçileri için imzalanacak olan “çerçeve protokol” sendikalar için bağlayıcı olacak. Sendika, kamu sözleşmelerinde protokolde ne kadar zam veriliyorsa, ancak o kadar talep edebilecek.[37]
Bu denli fütursuz, keyfi, sınırsız güç kullanabilen, neredeyse hesap sorulması olanaksız, ağır silahlara sahip son derecede etkili bir polis gücünün yanısıra, orduyu da iç güvenlik aracı olarak kullanma geleneği var. Geçen yıllarda, tankların kentlere girerek Suriye iç savaşını aratmayan görüntüler yarattığına şahit olduk. Siyasi bir davada, siyasi savunma yapmak, Ahmet Şık’ın örneğindeki gibi engellenebiliyor. Kadına, çocuğa yönelik fiziki, cinsel şiddet çoğunlukla cezasız kalıyor. Kadına yönelik simgesel şiddet, din adına konuşanların ağzından, medyada hem de en müstehcen biçimleriyle kendini sergiliyor. Kısacası, iktidarın kendisine karşı olanlara, iradesini sorgulayanlara yönelik açık, fiziki ve simgesel şiddet kullanmasının önünde bir engel yok.
Öyleyse, son derecede muğlaklaşmış darbe ve terör kavramları üzerinden, iktidar yanlısı sivillere, değerleriyle uyuşmayan, arzularıyla çelişen, “öteki” üzerinde, fiziki şiddet uygulama ayrıcalığı getiren 696 sayılı KHK’ye ne gerek vardı? Bu KHK, hangi hastalığın semptomudur? Deniz bitti de ondan…
Kapitalist toplumda egemen sınıfın iktidarı (arzularını topluma dayatma anlamında diktatörlüğü), rıza alma ve şiddet uygulama kapasiteleri arasındaki diyalektik ilişki üzerinde durur. Egemen sınıfın rıza alma kapasitesi yüksek olduğu oranda, “demokratik” yöntemler geçerlidir. Rıza alma kapasitesi düştükçe şiddetin dozu artar, ucu faşizme kadar uzanan, örtülü, açık diktatörlükler gündeme gelir.
Türkiye’de bugün iktidarda olan siyasal İslâmın AKP’de temsil edilen egemen sınıfı (dinci entelijansiya) 2000’lerde başlattığı “pasif devrim” sürecinde, başlangıçta, “kandırdığı”(?!) güçlerin desteğini giderek kaybetti. Kaybettikçe de toplumda rıza alma kapasitesi zayıfladı. Zayıfladıkça da şiddetin dozu giderek arttı. Nihayet Siyasal İslâm’ın rıza alma kapasitesinin sınırları, Gezi olayı, Haziran 2016 seçimleri, Anayasa referandumu gibi eşiklerde kesin ve aşılamaz çizgilerle belirlendi. Siyasal İslâm, bunca yıllık iktidarının topluma dayattığı dönüşümlere, dindarlığı bir kimlik sorununa dönüştürmesine karşın (belki de tam da bu yüzden), seçmenin yarısından fazlasının, nüfusun çoğunluğunun rızasını almayı başaramadı. Geldiği noktada, olağan koşullarda seçimleri kazanamayacağını anladı. Rıza alma kapasitesini genişletememe sorunu da giderek alınmış rızayı koruma sorununa dönüşmeye başladı.
AKP’de temsil edilen siyasal İslâmın egemen sınıfı, şimdi kendi tabanından (rıza aldığı kesimi) kaybetmeye başlama riskiyle yüz yüzedir. Diğer taraftan, dindarlığı bir kimlik hâline getirmiş olmanın olanaklarından yararlanmaya devam etmekle birlikte, alınmış rızayı koruyan maddi kaynaklar hızla tükeniyor, aynı anda, siyasal İslâm içindeki sınıf farklılıkları (yolsuzluklar), yönetim beceriksizlikleri daha bir görünür olmaya başlıyor. İktidar söylemini, şoven milliyetçilikle, Kemalizm ile takviye çabası Aydınlanma’nın kavramlarını içeri sızdırarak zayıflatıcı etki yapıyor. Özetle AKP’de temsil edilen siyasal İslâmın egemen sınıfının kendi tabanına verecek ekonomik ve simgesel/kültürel yeni bir şeyi kalmadı. 696 sayılı KHK, alınabilecek rızanın sınırına dayanmış olmakla, alınmış olan rızayı koruyacak araçların tükenmeye başlamış olması arasındaki çelişki ile, dinin bir kimlik sorununa dönüşmüş olması arasındaki ilişkinin bir semptomudur.
Siyasal İslâm’ın egemen sınıfı, tabanına, daha fazla ekmek veremiyorum ama, “ötekine” şiddet uygulama ayrıcalığı vererek, “devletin şiddet kullanma tekelini seninle paylaşmaya başlıyorum” diyor. Böylece, bu egemen sınıf, iktidarda kalabilmek için, bir egemen sınıfın verebileceği en büyük, en riskli tavizi vermiş oluyor.[38]
II. AYRIM: YAPISAL DEĞİŞİM, DÖNÜŞÜM!
Coğrafyamızda yapısal bir değişimle eş zamanlı toplumsal dönüşüm yaşa(tıl)dığı bir “sır” değil.[39]
Eski AKP Merkez Karar ve Yönetim Kurulu üyesi ve Sivil Alan Platformu Başkanı Ayhan Oğan’ın, “Yeni devlet kuruyoruz. Kurucu lider de Tayyip Erdoğan. Şimdi biz yeni bir devlet kuruyoruz, beğenin beğenmeyin bu yeni devletin kurucu lideri Tayyip Erdoğan’dır. Yapılan Yüksek Askeri Şûra yeni bir TSK’nin inşasıdır. Biz vesayet düzenini yıktık”[40] demesi boşuna ve karşılıksız değildir.
Tıpkı, “16 Nisan’da, ülkeyi yönetilemez kılan ve geri kalmışlık cenderesine mahkûm eden parlamenter sistemi geride bıraktık,”[41] diyen Melih Altınok gibi…
Burada birkaç örneğin altını çizmekte yarar var.
- Diyanet İşleri Başkanlığı, ‘IŞİD’in Temel Felsefesi ve Dini Referansları Raporu’nda IŞİD, “Ötekileştirilen gençlerin kurtuluş ideolojisi” olarak tanımlandı. Güçlenmesinde ABD işgalinin ardından başlayan süreçte Şiîler etkinleştirilirken, Sünnî Araplara, ayrımcılık uygulanması, onların aşağılanması ve işsiz kalmasının etkin olduğu belirtildi. IŞİD gibi örgütlerin hiççilik anlamındaki “nihilizm”in yansıması olduğunun belirtildiği raporda “İslâm’ı nihilizmin referans çerçevesine dönüştürme teşebbüsü, adam öldürmekten daha beter bir fitnedir” ifadeleri kullanıldı.[42]
- Bakanlar Kurulu, IŞİD ve El Kaide bağlantısı nedeniyle Birleşmiş Milletler’in “terör” listesinde bulunan cihatçı örgütlerden Hizb-i İslâm’ın lideri Gulbeddin Hikmetyar hakkında 2013 yılında alınan karar kaldırıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçmişte Gülbeddin Hikmetyar’ın dizinin dibinde verdiği poz Türkiye gündemine oturmuş, eleştiri konusu olmuştu.[43]
- AKP’nin, YSK’nin teşkilât ve görevlerinin düzenlenmesine ilişkin verdiği yasa önerisinde, sandık başkanlarının belirlenmesinde siyasi partiler devre dışı bırakılıyor. Sandık başkanları, İlçe Seçim Kurulu Başkanı tarafından ilçede görev yapan ve başkanlık yapmasına engel bulunmayan kamu görevlilerinden oluşturulacak liste içinden belirlenecek.[44]
- AKP, muhalefetin Erdoğan’la ilgili soru önergelerine, TBMM İçtüzüğü’nü göstererek “Cumhurbaşkanımızla ilgili konularda soru sorulamayacağı” gerekçesiyle yanıt vermiyor. Ancak daha önce Gül’le ilgili soru önergelerine yanıt verilmişti.[45]
- Devletin, terörle mücadele kapsamında, birçok kamu kurum ve kuruluşunda yeni bir yapılanma kurduğu ortaya çıktı. İçişleri Bakanlığı’nın; Adalet, Milli Eğitim, YÖK, ÖSYM, SGK gibi kurumlara gönderdiği “gizli” ibareli yazıda “terörle mücadele için vazgeçilmez bir araç olarak tanık koruma hizmetlerinin” yürütülmesinde sorumlu olacak “kurum irtibat görevlilerinin” ismen belirlenmesi talimatı verildi. Kurumlar, biri asil iki üst düzey yöneticisinin bilgilerini “gizlilik akdi” imzalattırarak Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bildirdi. İçişleri Bakanlığı’nın 20 Kasım 2015’te, bakanlık Müsteşar Yardımcısı Mehmet Tekinarslan imzasıyla “Tanık Koruma” başlıklı ve “gizli” ibareli bir yazı gönderdiği ortaya çıktı.[46]
- 2008’de artık ihtiyaç kalmadığı gerekçesiyle görevlerine son verilen gece bekçileri yeniden mesaiye başladı. Bekçiler tıpkı polisler gibi silah kullanıp, gözaltı ve yakalama yapabilecek.[47]
- Koza İpek’in Ankara’nın Gölbaşı İncek Mahallesi’ndeki malikanesinin duvarı mehter marşı eşliğinde yıkıldı.[48]
- MİT, 2019 beklenmeden Cumhurbaşkanı’na bağlandı. Teşkilât TSK içinde ve dışında da faaliyet yürütecek.[49]
Evet coğrafyamızda devletin monolitik örgütlenmesine mündemiç bir totalitarleşme yaşanırken; Türkiye toplumunun kültürel yapısında, yaşam tarzında adeta moleküler düzeyde, İslâmcılaştırma yönünde,[51] temel eğitim müfredatına, ilkokul çocuklarının evlerine, daha genelde kadın-erkek ilişkilerine kadar nüfuz eden dönüşümler devreye sokuluyor…
“Hakikât rejimini”, yeni bir beden-mekân kontrolü rejimini yerleştirmeye başlıyorlar. Bu rejimler, ülkedeki egemen “bilişsel haritayı”, özgürlük kavramlarına ilişkin söylemi, muhalefetin taleplerini hatta giderek önde gelen bireylerini dışlayan bir yönde yeniden şekillendiriyorlar.
Bir diğer yakıcı soru da, hızla yaklaşmakta olan seçimlere ilişkindir. Bu seçimlere, OHAL altında, AKP rejimine sadık bir YSK vesayetinde gidiyoruz.[52]
“Değişim” ilerledikçe siyasal İslâm, AKP eliyle devlet kurumlarına yerleşmeye, iktidarı kullanmaya, özgüveni artmaya başladı; “devleti yöneten sınıflar” konumundaki kadroları tasfiye ederek kendine yer açtı, ardından da bu tasfiye sürecinde kullandığı liberal entelijansiyayı ıskartaya çıkardı.
Devlet aygıtına egemen olma süreci giderek toplumda üretilen ekonomik artığı paylaşma, bilgi üretimini kontrol etme araçlarına yansıdı. Siyasal İslâm içinde, kirli çamaşırların ortalığa serilmesiyle başlayan, ucu 15 Temmuz şeyine kadar uzanacak bir iç savaş patlak verdi. Bu arada, Kürt siyasi hareketinin Başkanlık rejimini, totaliter projeyi onaylamadığı ortaya çıkmış, onlar da tasfiye sürecine dahil edilmişler, AKP Türkiye’si de çoktan, gazeteci ve entelektüel tutuklama rekorunu eline geçirmişti. Ekonomik kontrol tamamlandıktan, devletin fiilen değiştirilmiş biçimine “mühürsüz” oylardan bir kılıf dikildikten sonra, değişim, kaportadan gelen kimi çatırdama seslerine rağmen hızlandı.
Eğitim sistemi, siyasal İslâmın elinde 15 yılda 5 kez değiştirildi: Evrim teorisi çıkarıldı; Cumhuriyetin kuruluş “olayı”, öyküleri, değerleri, haklar ve özgürlükler yönündeki eğilimleri ve liderleri siliniyor. Bunların yerini, Osmanlı nostaljisi, lider kültü, “dini hakikât rejiminin” değerleri, kadına, çocuğa yönelik şiddeti sıradanlaştıran cinsiyet, beden politikaları, “cihat” kavramı alıyor. Değişim süreci ilerliyor.[53]
- Fethullahçıların boşattığı kadrolara Menzilciler yerleşiyor. Yani bir cemaatin yerini öbür cemaat alıyor.[54]
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) 11 Ocak 2017’de gerçekleşen meclis oturumunda, Bahçelievler’deki Safiye Sultan Kız Öğrenci Yurdu’nu, ‘FETÖ’ soruşturması kapsamında el konulduktan sonra, 25 yıllığına, Ensar Vakfı’na devreti.[55]
- İstanbul Samandıra’da bulunan spor alanı Cübbeli Ahmet Hoca olarak bilinen Ahmet Mahmut Ünlü’nün cemaati İsmailağa Cemaati için adım adım “Özel Eğitim Alanı”na dönüştürüldü.[56]
- Fethullahçı örgütlenmenin tasfiyesi ile boşalan alanları, birçok cemaat ve dini vakıf doldurdu. 15 Temmuz’un ardından dini yapıların kamudaki etki alanları, protokoller ve kadrolaşmalarla genişledi
- AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında kamuda kadrolaşma oranı yüzde 15 olan Gülen Cemaati’nin (FETÖ), 15 yıllık AKP döneminde kamuda kadrolaşma oranı iki kattan fazla artarak yüzde 35’e ulaştı. Devletin hemen her kurumuna yerleştirilen Cemaat üyeleri, 15 Temmuz 2016’da yaşanan darbe girişimi ardından kadrolaştıkları kurumlardan tasfiye edilmeye başlandı. FETÖ’den boşalan kadroları doldurmak için cemaatler ve vakıflar sıraya girdi. Yeni dönemde eğitim gerici vakıflara teslim edilirken cemaatlere Sağlık Bakanlığı’ndan Kültür ve Turizm Bakanlığı’na kadar birçok bakanlıkta etkin rol verildi.[57]
| Süleymancılar Tarikatı | Cumhuriyet’in ilk yıllardan itibaren varlığını sürdüren Süleymancılar, uzun yıllar gizli sürdürdükleri hareketlerini, Özal Hükümeti’nin Kur’an ve din eğitimini normalleştirmesiyle beraber gün yüzüne çıkarttı. Siyasetle yakından ilgili olan Süleymancılar, bu yönleriyle Gülen Cemaati ile büyük benzerlik gösteriyor.
Varlığını türban ve Kur’an eğitimi üzerine kuran Süleymancılar, bir dönem etkisini yitirse de kamudaki varlığını korumayı başardı. Hükümet- Gülen Cemaati kavgası bu gruba yaradı, Milli Eğitim’de Gülen yapılanmasından boşalan kadrolar, Süleymancılar tarafından dolduruluyor. Süleymancılar, ülke genelinde iki bin binden fazla olduğu tahmin edilen öğrenci yurtlarında dini eğitim veriyor. Milli Eğitim Bakanlığı ve Süleymancılar arasında imzalanan “Değerler Eğitimi Protokolü” kapsamında gerici ideolojisini okullarda düzenlediği seminerlerde çocuklara aktarıyor. Süleymancılar’a ait olan Aladağ’daki Tahsil Çağındaki Talebelere Yardım Derneği (TÇTYD) Ortaöğretim Kız Öğrenci Yurdu’nda yaşanan ve 11 çocuğun ölümü ile sonuçlanan yangından sonra ortaya çıkanlar hükümetin bu grubu himayesinin ulaştığı noktayı bir kez daha gözler önüne serdi. |
| Menzil Tarikatı | AKP-Gülen Cemaati ilişkilerinin bozulmasının ardından adını ciddi biçimde duyurmaya başlayan Menzil Tarikatı’nın çok sayıda radyo-televizyon kanalı bulunuyor. Gülen yapılanmasından farklı olarak, yetişkinleri ve gelir düzeyi görece iyi olanları örgütleyen tarikat, “Semerkand” isimli bir de dergi yayımlıyor.
Nakşıbendiliğin kolu olan Menzil Tarikatı, “Yolsuzluk Operasyonu” sonrası cemaatlere yönelik, “Ya benimlesiniz ya onlarla” çağrısından sonra Erdoğan’ın yanında taraf tutan ilk dini yapılanma. Özellikle esnaflar arasında örgütlenen Menzil, Adıyaman kökenli bir tarikat olmasına karşın bütün ülkeye yayıldı. Tarikat liderlerine ‘Gavs’ ismini veren Menzilcilerin ‘Minah’ adında bir de başucu eserleri bulunuyor. Tarikatın, “Semerkand Öğrenci Yurdu” adı altında ülke genelinde 150 yurdu bulunuyor. Diyanet İşleri eski Başkanı Mehmet Görmez’in görevden ayrılmasında pay sahibi olduğu söylenen Menzil; İçişleri Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’nda da etkili. Emniyet mensuplarının yükselebilmek için Menzil’den referans aldığı iddiaları sürekli dile getiriliyor. Tarikatın etkisini en fazla hissettirdiği bakanlık ise Sağlık Bakanlığı… Menzil’in, özellikle kabine değişikliğiyle görevinden alınan eski Sağlık Bakanı Recep Akdağ döneminde bakanlıkta kadrolaştığı biliniyor. Hükümetin hacamat ve sülük tedavisini yasallaştıran Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği’nin yanı sıra, hastanelerin hasta odalarına kıble yönünü gösteren işaretler, seccade, Kur’an ve “Peygamberin Hayatı” kitabının konması uygulamasını Menzil’in etkisiyle gerçekleştirdiği ifade ediliyor. |
| İsmailağa Cemaati | AKP’li bürokratların grubun lideri Mahmut Ustaosmanoğlu’yla verdiği pozlarla akıllarda kalan İsmailağa Cemaati, 15 Temmuz’un ardından pastadan en büyük pay alan cemaatlerden. Cemaat, kamuoyunda Cübbeli Ahmet diye bilinen Ahmet Mahmut Ünlü’nün medyaya yansıyan haberleriyle geleneksel “cemaat profili”nden uzak bir çizgi sergilese de bir yılda eğitimin gericileşmesinde etkin rol oynuyor.
Nakşibendi geleneğinin Türkiye’deki en etkin grubu olan İsmailağa Cemaati’nin “Marifet Derneği” adı altında ülke genelinde açtığı çok sayıda öğrenci yurdu olduğu biliniyor. Genellikle eğitim almayan insanlar arasında örgütlenen İsmailağa Cemaati’nin mensupları devlet kadrolarında etkili görevler üstlenemese de dernek adı altında açtığı yurt ve Kur’an kurslarıyla etki alanı genişletiyor. Cemaate, İstanbul Beykoz’da 2016 yılında tartışmalı bir biçimde büyük bir imar alanını tahsis edildi. Cemaatin bu arazi üzerinde Müceddid Mahmud Efendi Külliyesi Kız Medresesi isimli bir okulu bulunuyor. |
| Malatyalılar Cemaati | Gülen Cemaati’yle beraber, AKP iktidarından en fazla “nemalanan” grupların başında Malatyalılar geliyor. Gülen Cemaati gibi eğitim ve kadrolaşmaya özel önem veren grup, boşalan kamu kadrolarını doldurma konusunda diğer cemaatlere oranla öne çıkıyor.
Ahmet Davutoğlu’nun Başbakanlığı döneminde TRT ve Dışişleri Bakanlığı’nda kadrolaşan Malatyalılar, İnönü Üniversitesi’nde de çok etkililer. Adını doğduğu Malatya ilinden alan cemaatten habersiz kamuya temizlik işçisi dahi alınamıyor. |
| Hamiyet ve İrfan Vakfı | 2006 yılında Ankara’da kurulan Hamiyet ve İrfan Vakfı (AHİ) Gülen-AKP ilişkilerinin bozulmaya başladığı 2013 yılından bugüne etki alanını genişletmeye devam ediyor. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü’yle protokol imzalayan vakfın, Ankara başta olmak üzere İstanbul, Konya ve İzmir de çok sayıda öğrenci yurdu bulunuyor.
AHİ’nin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’yla imzaladığı protokolün amacı, vakfın internet sitesinde şu ifadelerle yer alıyor: “Çocuk evleri açılması, çocukların psikososyal ve fiziksel gelişimlerine katkıda bulunulması, yüksek yararının gözetilmesi amacıyla işbirliği içerisinde, her türlü proje ve sosyal etkinlikleri gerçekleştirmek…” Ankara’nın Batıkent semtinde Büyükşehir Belediyesi tarafından vakfa tahsis edilen büyük bir arazide AHİ’nin öğrenci yurdu bulunuyor. Tabelası olmayan, etrafı yüksek duvarlarla çevrili yurt, çevrede yaşayan yurttaşların tepkisine yol açıyor. |
| Eğitim Ensar’a teslim | Darbe girişimi ardından ülke genelinde Gülen’e ait okullar ve kurslar kapatılırken, AKP eğitimi vakıflar eliyle yürütmeye devam ediyor. Milli Eğitim Bakanlığı, Karaman’daki yurdunda çocuklara yönelik yaşanan tecavüz olaylarıyla tepki çeken Ensar’a imzaladığı protokolle eğitimde büyük alan açıyor.
Protokolün açtığı yoldan Ensar, ortaokul ve liselerin yanı sıra üniversiteye giriş kursundan Kur’an kursuna kadar istediği her alanda eğitim verebiliyor. MEB’in Ensar’a tanıdığı yetkilerden bazıları şunlar: »Ortaokul ve liselerde sanatsal, sportif, sosyal, kültürel, bilimsel ve teknolojik kurs açma »Bakanlıkla koordineli olarak, ortaokul ve lise öğrencilerine yönelik gezi ve kamplar düzenleme »MEB’e yeni öğretim programları teklif etme »Öğretmen Adayı Yetiştirme Programı’na kitap önerme »MEB’de ihtiyaç olduğu takdirde kendi bünyesindeki öğreticileri görevlendirme. |
| Öğrenciler TÜGVA’ya emanet | AKP’nin öğrencileri “emanet ettiği” bir diğer vakıf ise Türkiye Gençlik Vakfı (TÜGVA). AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın kurucusu olduğu vakıf, ilkokullardan üniversitelere kadar geniş bir zeminde varlık gösteriyor. TÜGVA’nın çocuklara ve gençlere yönelik bazı faaliyetleri şöyle:
»‘Namaz Ağacı’ Projesi (2 bin 200 öğrenci) »İlkokullarda, ‘Çizimlerle Hadis’ Yarışması (10 bin öğrenci) »‘Okuldan Sonra Camiye’ etkinliği (6 ilde 500 öğrenci okuldan sonra camilere taşındı) »68 ilde ‘Lise Sohbetleri’ »33 üniversite kampüsünde iftar etkinlikleri »‘Haydi Baba Camiye’ etkinliği (Ülke genelinde 55 buluşma) »Cumhuriyet gazetesi iddianamesinde bilirkişi raporunu yazan Ünal Aldemir’in eğitmen olduğu Uluslararası Yüksek İstişare Kurulu, TÜGVA ile “yeni nesil gazetecilik” eğitimi vermek için protokol imzaladı. |
| MEB’in arka bahçesi: İlim Yayma Cemiyeti ve Birlik Vakfı | MEB, Ensar’a olduğu gibi İlim Yayma Cemiyeti ve Birlik Vakfı’na da e-yaygın sistemdeki öğretim programlarını kullanarak her düzeyde öğrenciye yönelik sosyal, kültürel, sportif, mesleki ve teknik kurslar düzenleme olanağı verdi. İlim Yayma Cemiyeti’nin başta İstanbul ve Bursa olmak üzere toplam 142, Birlik Vakfı’nın ise ülke genelinde 200’e yakın öğrenci yurdu bulunuyor. |
- Diyanet, 2018’deki eğitim faaliyet planını Milli Eğtim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Kredi Yurtlar Kurumu, belediyeler, Emniyet, muhtarlıklar, fabrikalar ve apartmanları kapsayacak şekilde genişletti.[58]
- Diyanet İşleri Başkanlığı 2018 yılında bütçesini önceki 2017 yılına göre yüzde 13.21 artırarak 7 milyar 774 milyon 183 bin TL’ye çıkardı. Bütçeden aslan payı ise ‘Ahlâki yozlaşmayla mücadele’ye ayrıldı.
Yeni kuran kursları açmak için 1 milyon 450 bin TL ödenek ayrıldı. Bu para engelli, yatılı ve 4-6 yaş grubu Kur’an kursları açmak ve ihtiyaç odaklı Kur’an kursu sayısını artırmak için kullanılacak.
50 bin TL kaynak ayrılarak “Yeni kuşakların anlayabileceği bir meal çalışması” yapılacak. Dini ve kültürel içerikli TV ve radyo yayın çeşitliliğini arttırmak için 5 milyon TL, yurtdışına yönelik dini ve kültürel içerikle TV ve radyo yayını için de 1 milyon TL ayrılacak. Yabancı dil ve lehçelerde yayın sayısını arttırmak için de 8 milyon 252 bin TL para harcanacak.
İslâmın kadına verdiği değerin doğru anlaşılması için yaşantıları ile Müslüman kadınlara örnek teşkil eden Hz. Hatice, Hz. Ayşe ve Hz. Fatma biyografisi hakkında eserler 1 milyon TL bütçe ile hazırlanacak.[59]
- 28 yıl önce Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), anayasalarında İslâma yer veren ülkelerde bile görülmedik bir düzenleme yaptı; hicri takvime göre her yıl 10-11 gün öne gelmesi gereken peygamberin doğum gününü 20 Nisan’da sabitledi. Önce 20-26 Nisan, bu konudaki kimi eleştiriler üzerine 1994’ten sonra da 14-20 Nisan, Kutlu Doğum Haftası olarak saptandı. Hafta, AKP iktidarının elinde iyice kutsanır oldu; kutlamalar, siyaset ve dinin kaynaştığı eğitimi de içine alan ve kitleselleşen resmi bir törene dönüştürüldü.
29 Kasım Çarşamba günü Resmi Gazete’de yayımlanan DİB’in yönetmelik değişikliği ile “Kutlu Doğum” haftasının adı pat diye “Mevlid-i Nebi” olarak değiştirildi, haftanın başlangıcının da hicri takvime göre rebiülevvel ayının 12’nci günü olması kararlaştırıldı; bundan sonra hafta, kullandığımız miladi takvime göre değişik tarihlerde kutlanacak.[60]
- Hükümet Sözcüsü Bekir Bozdağ, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 9 yaşındaki kız çocuklarının hamile kalabileceğine ilişkin yayınını savunurken, “Diyanet’in uygulayacağı tek kanun var fetva verirken, Allah’ın kanunlarıdır,” dedi.[62]
- RTÜK, TV8’de yayımlanan Yetenek Sizsiniz programında yaşları 7 ile 11 arasında değişen küçük kız çocukların şortla dans etmesini “tahrik edici” buldu.[63]Diyanet’in 9 yaşındaki kızların gebe kalabileceği yorumunun ardından bir kız çocuk skandalına da Aile Bakanlığı imza attı. RTÜK’te AKP’li üyelerin “millet tahrik oluyor” sözleri ile cezalandırılmasını savunduğu küçük kızların şortlu dans gösterisi için esas şikâyetin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’ndan geldiği ortaya çıktı.[64]
- Anlaşamayan çiftlerin boşanmak için mahkemeye gitmeden önce başvuracağı arabulucuların da imamlar olmasının yolu açıldı.[65]
- Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile Malatya Müftülüğü arasında, okul öncesinde kayıtlı 4-6 yaş grubu çocuklara “Kur’an Kursu Eğitim Programı” adıyla dini eğitim verilmesi için protokol imzaladı.[66]
- 3 yaşındaki çocuklara Kur’an eğitimi verilen kreşlerin ardından Maraş’ta “7 Yaşındayım Namaza Başlıyorum” etkinliği düzenlendi. Velilerin de katıldığı etkinlikte çocuklara Kâbe maketi tavaf ettirildi.[67]
- Bir devlet okulunda kız çocuklara başörtü taktırıp sonra da “kapanma partisi” düzenleyen okulun yetkilileri, etkinlikten haberleri olmadığını belirterek, öğrencilerden böyle bir talep geldiğini söylediler.[68]
- Milli Eğitim tarafından okullara ‘Mevlid-i Nebi’ etkinliklerine katılım emri gönderildi.[69]
- Turizm meslek liselerinin eğitim öğretim müfredatından alkollü içki ve kokteyl hazırlama dersi çıkarıldı.[70]
- Sarıyer ve Bakırköy İlçe Eğitim Müdürlüklerince okullara gönderilen yazılarda yılbaşı kutlamalarının yapılmaması istendi.[71]
- Karaman Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü, Karaman Spor Lisesi’ndeki öğrencilere başka dinlerden İslâmiyete geçenlerin öykülerinin anlatıldığı ‘Cennete Otostop’ başlıklı bir kitap dağıttı; “Avustralyalı Taliban” öyküsünde cihatçı örgüte katılmanın huzur verdiği yazılı![72]
- Zeytinburnu Belediyesi Meclisi, Zeytinburnu genelinde 10 bin metrekareden büyük alanlarda açık havuz yapılması yasaklanıp mescit zorunlu hâle getirildi.[73]
- İhsan Şenocak adlı bir hoca. Çıkmış vaaz kürsüsüne… İşleri güçleri kızlar ve kızların giydiği pantolonlar… Sırf pantolon giydiler diye… Üniversitede okuyan tertemiz genç kızların namuslarına ve şereflerine dil uzatıyor. Mesela… Üniversite amfilerini alenen ve resmen “kızların soyulup atıldıkları yerler” olarak tanımlıyor. Mesela… Üniversiteye giden kızların babalarını, “kızlarını soyup amfilere atan adamlar” diye nitelendiriyor.[74]
- 2013’te Isparta’daki bir Anadolu lisesinde yemekhane kapısına asılan duyuruyla kız ve erkek öğrencilerin öğle yemeklerini ayrı yemesi yönünde uygulama başlatıldı.
2016’da Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde kız-erkek öğrencilerin ayrı sınıflarda eğitim görmesi için karar alındı. Bir öğrenci, “İlahiyat okuyan bir insanın fıtratı karma bir eğitim ortamını kabul edemez” derken, başka bir öğrenci de “Sınıfla başlayan bu uygulamanın toplumun birçok alanına taşınmasının mümkün olabileceğine inanıyorum” diye konuştu.
2017’nin başında, Mersin’de bir ortaokulun müdürü, kız ve erkek öğrencilerin birlikte oturmasını yasakladı. Müdür, 62 öğretmenin katılımıyla gerçekleşen kurul toplantısında “Kız ve erkek öğrenciler kesinlikle yan yana oturtulmayacak. Hangi veli ve öğrenci itiraz ederse, ‘Müdür beyin talimatıdır’ denilecek” dedi.
2017 baharında, Denizli’deki Pamukkale Belediyesi 11’inci sınıf öğrencileri için ‘Gençlik Ecdadın İzinde’ adıyla İstanbul’a düzenlediği moral gezisini kızlar ve erkekler olarak ayrı gruplar hâlinde gerçekleştirdi.
Konya’da bir Anadolu lisesinin internet sitesinden ‘2017 yılından itibaren kız-erkek öğrenciler ayrı sınıflarda eğitime devam edecek’ duyurusu yapıldı.
Kartal’da bir devlet okulunda, kız ve erkek öğrencilerin pembe ve mavi panolar altında ayrı ayrı sıraya girdikleri bir kantin açıldı. Okul müdürü “Kız öğrenciler alışveriş yaparken rahatsız olmasın diye” dedi.
Yine 2017 yılında, karma öğrenci yurtlarının mevcut hâliyle faaliyetlerine devam edemeyeceklerinin belirtildiği yeni bir yönetmelikle kız ve erkek öğrenciler için ayrı ayrı hizmet kararı verildi. Binalarını buna uygun hâle getirmeyen özel öğrenci yurtlarının da kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının iptal edileceği açıklandı.
Iğdır Üniversitesi’nde kız öğrencilerin sınıfların cinsiyete göre ayrılmasından duydukları memnuniyeti dayandırdıkları nokta epey sıkıntılı. Şöyle diyor kız öğrenciler: “Erkeklerle aynı ortamda kendimizi yeterince ifade edemiyorduk, çekiniyor, konuşmamayı tercih ediyorduk.”[75]
- RTÜK, Pitbull’un klibini yayınlayan Power TV’yi uyardı. Üst Kurul kararını mevzuatın, “yayınların çocukların fiziksel, zihinsel ve ahlâki gelişimini olumsuz etkilediği saatlerde yayınlanması” hükmüne dayandırdı. RTÜK, dünyaca ünlü rapçi Pitbull adlı şarkıcının seslendirdiği, “Don’t Stop The Party Ft.” adlı şarkısına çektiği klibi, “pornografik” bularak Power TV’ye uyarı cezası verdi. Klipte, kadın figürünün, “cinsel-ikonografik” olarak kullanıldığını savunan RTÜK, havuz ve deniz sahneleri ile “şehvetli okşama” sahnelerinin “pornografiye vardığını” ileri sürdü.[76]
- Muvazzaf subaylık için başvuran bir adaya sözlü mülakat sırasında “Kur’an okuyor musun?”, “Kevser suresinin önemi nedir?” gibi dini içerikli sorular soruldu. Mülakat heyeti adaya, “Gezi olayları hakkında ne düşünüyorsun?”, “Sence Berkin Elvan ekmek almaya giderken mi öldü?” gibi sorular da yöneltildi.[77]
- Kamuya personel alımlarında yazılı sınavın yerine sözlü yani mülakat sistemi yaygınlaşıyor. “Torpile” kapı açtığı gerekçesiyle sendikaların tepkisini çeken mülakatla alımlara bir yenisi daha eklendi. Milyonlarca aday KPSS sonucuna göre işe girmeye çalışırken, bundan böyle sözleşmeli vaiz alımları sadece sözlü sınavla yani mülakatla yapılabilecek.[78]
- Kamuda yönetici atamalarında ve memur alımlarında getirilen mülakat sistemi “kadrolaşmaya” neden olduğu gerekçesiyle tepki çekti. Türkiye Kamu-Sen Başkanı İsmail Koncuk, “ucube mülakat” devam ederse, bundan sonra yapılacak sınavları protesto edeceklerini ve düzeltilene kadar da sınavlara girmeyeceklerini bildirdi. Koncuk’un sosyal medya üzerinden yaptığı ankete katılanların yüzde 91’i de Koncuk’a destek verdi.[79]
- Kültür Bakanı Numan Kurtulmuş kütüphanelerden 139 bin 141 yayının toplatıldığını açıkladı.[80]
- “Şirketler, işe alım sürecinin tüm aşamasında burçları da dikkate almalıdır” önerisinin yer aldığı doktora tezi tartışma yarattı. İnsan kaynakları yönetiminde burçların kullanılması konusunda yazılan doktora tezi sosyal medyada da tepki topladı.[81]
- Manisa’nın Turgutlu ilçesindeki bir lisede, TÜBİTAK araştırma projesi olduğu belirtilen, ‘Günlük hayatta dini değerleri anlamlandırma ve öğrencilerin İslâm dinine bakışı’ isimli projede kullanılmak için uygulanan anket çalışmasında öğrencilere, “İslâm ülkelerine liderlik yapacak bir halifenin olması gerekli midir?”, “Evleneceğiniz kişi sizinle aynı mezhepten olmalı mıdır?”, “Dini cemaatler olmalı mıdır?”, “Din seçiminde kişi özgür olmalı mıdır?” gibi sorulara, “katılıyorum” veya “katılmıyorum” cevaplarını vermeleri istendi.[82]
II.1) TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM
Ensar Vakfı 38. Genel Kurulu’nda konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “14 yıldır kesintisiz siyasi iktidarız, ama sosyal ve kültürel iktidarımız konusunda sıkıntılarımız var” vurgusuyla, “Medyadan sinemaya, bilim teknolojiden hukuka kadar pek çok alanda hâlâ en etkin yerlerde ülkesine ve milletine yabancı zihniyetteki kişilerin, ekiplerin, hiziplerin bulunduğunu biliyorum. (…) Elimizde böyle bir imkân varken hâlâ pek çok yeri boş bırakıyor olmamız, aklın ve vicdanın kabul edebileceği bir durum değildir. Tek eksiğimiz bunları hizmete dönüştürecek adanmış kadrolardır,”[83] derken bir toplumsal dönüşümün kültürel çerçevesini de çiziyordu.
AKP’nin kültürel egemenliğini kurma çabaları üzerinde düşünürken, Nazi-faşist rejimlerin pratiklerini anımsamak yardımcı olabilir.
Benjamin Martin’in vurguladığı gibi Nazi-faşist rejimler, aydınlanma, akılcılık, eşitlik, özgürlük kavramları üzerinde yükselmiş bir kültüre düşmandılar. Nazi-faşist iddialara göre, eskiden ahenkli, herkesin yerini bildiği bir toplum vardı. Aydınlanma, modernite, sekülarizm bu ahengi bozdu, o toplumu yıktı. Bu süreçte en büyük günah da aydınlanma geleneğini seküler-kozmopolit (Yahudi, enternasyonalist, komünist kavramlarını aynı anda kapsar) kültürü yayan “belirli bir zümreye” (modernist entelektüellere, sanatçılara) aittir.
Şimdi, herkesin kendi yerini bildiği ahenkli toplumu yeniden inşa etmek gerekir. Bu inşa sürecinin en önemli aracı da, ahengi bozan yabancı unsurları hedef alan fiziki ve kültürel bir temizliktir. Böylece ahenkli bir toplum, lideri-partiyi toplumu bütünleştiren bir organik devlet kurulabilir.
Hitler ve Mussolini, açık fiziki şiddetin, imha politikalarının yanı sıra, dönemin kültür endüstrisini, ülkelerinde ve Avrupa çapında ele geçirerek, kimi sanatçıları, entelektüelleri satın alarak, kültürü bir silaha çevirmeyi amaçladılar. Böylece, yabancı unsurlardan arınmış, geçmişin ahenkli kültürünü canlandırmaya olanak sağlayacak yeni bir kültür endüstrisi, bu kültürün üzerinde yeni bir imparatorluk yaratılacaktı. Kavramların da içi boşaltılacak, örneğin, faşist partiler başlangıçta kendilerini antikapitalist olarak sunacak, ancak devraldıkları devleti ele geçirmeye başladıkça bu iddia yok olacak, hâlâ savunmaya devam edenler yok edilecekti. Bunlarla, Türkiye’de 15 yılda yaşananlarla, gündeme gelen kültürel egemenlik tartışması arasında güçlü paralellikler kurulabilir;[84] örneklerdeki üzere…
- Abdullah Çakıroğlu, otobüste Ayşegül Terzi’ye şort giydiği için tekme attı.[86]
- Kocaeli Üniversitesi öğrencileri Yağız Berke Birtane’nin Rozerin Aykul’un omzuna başını yaslaması üzerine iki öğrenci, belediye otobüsünde saldırıya uğradı. Bir kişi tarafından dövüldüklerini iddia eden Yağız Berke Birtane, ‘Benim çoluk çocuğum var. Kendinizi düzeltin’ diyerek uyaran kişinin, otobüsten indirerek ölümle tehdit ettiğini ile sürdü.[87]
- Kocaeli’nin Gölcük İlçesi’nde oturan ve 2 aylık hamile olan 26 yaşındaki Özbekistan uyruklu Olesya Kalyujina otobüste koltuktaki televizyonda sinyal olmadığını söylediği muavinin kendisine küfür edip vurduğunu, hamile olduğunu belirtmesine rağmen tekme tokat saldırdığını söyledi.[88]
- Twitter’da beden eğitimi dersinde kız çocuklarının eşofman giymesinin zinaya davet olduğunu yazdıktan sonra tepkiler üzerine açığa alınan Konya Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde felsefe öğretmeni Ercan Harmancı’ya (44), ‘Yeni Akit’ gazetesinden sonra bir destek de bir ilkokul öğretmeninden geldi! Konya Meram’daki Ahmet Naci Gücüyener İlkokulu’nda din kültürü ve ahlâk bilgisi öğretmeni olan Ahmet Fatih Kap, Twitter’dan hem Harmancı’ya destek oldu, hem kendisini ihbar etti.[89]
- Kamuoyunda kadınları hedef alan sözleriyle ve “Altı yaşındaki kızlar evlenebilir” açıklamasıyla bilinen Nureddin Yıldız, “sözlü mülakatta torpil” için de “caiz” dedi. Yıldız, kurucusu olduğu Sosyal Doku Vakfı’nın, “Fetva Meclisi” bölümünden torpilin doğru olup olmadığına ilişkin sorulan soruya, “Bunun adını torpil olarak koymayın. Kimliğinizi ve aranan şahsiyet için tipinizi ispat etmek olarak belirleyin, caiz olsun” şeklinde cevap verdi.[90]
- Diyarbakır’da coğrafya öğretmeni A.B. 16 yaşındaki öğrencisini taciz etti. Hakkında 4.5 aydan 3 yıla kadar hapis istemiyle dava açılan A.B. şeriat mahkemesi istedi. Öğretmenin ayrıca Hizbullah terör örgütüne üye olmak suçundan ceza aldığı ortaya çıktı.[91]
- Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Ağırakça, Mimarlık Fakültesi’nde görevli eşcinsel akademisyen Emre Özyetiş’i makamına çağırıp, “Kız mı olmak istiyorsun? Mardin’de olduğunun farkında değil misin?” dedi.[92]
- İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Fakültesinden Öğretim Üyesi Dr. Yavuz Örnek, Hz. Nuh zamanında günümüzden çok daha ileri seviyede teknoloji olduğunu ve bir bilim adamı olarak bunları ispatlayabileceğini iddia etti. Konuşmasında Nuh Tufanı esnasında Hz. Nuh’un kendisine inanmayarak gemiye binmeyen oğlunu ikna etmek için cep telefonu ile görüştüğünü savundu. Örnek ayrıca 10 bin yıl önce o dönemde Hz. Nuh’un 400 metrelik dalgalara dayanan çelik levhalardan yapılmış bir gemi inşa ettiğini ve bu geminin nükleer enerji kullandığını söyledi. Dr. Yavuz Örnek ayrıca Nuh’un oğlunun uçan bir cisim kullandığını, Hz. İsa’nın 2000 yıl önce değil 2 bin 300 yıl önce doğduğunu, Nuh Tufanının bölgesel değil tüm dünyada gerçekleştiğini, gemiye canlı hayvan alınmadığı, Hz. Nuh’un döllenmiş bir dişi bir erkek yumurta sipariş ettiğini ve siparişlerin o dönemde Amerika’dan, Fransa’dan Hz. Nuh’a yollandığını belirtti. “Ben bilim adamıyım bilim adına konuşuyorum” diyen Dr. Yavuz Örnek, Nuh tufanı sonrasında da gemiden güvercin yollanmadığını belirtip, “uçan bir insansız hava aracıdır,” dedi.[93]
II.2) HUKUK(SUZLUK), BASKI, DENETİM
Coğrafyamızın yaşa(tıl)dığı yapısal bir değişimle eş zamanlı toplumsal dönüşümün sonuçları ilk elden hukuk(suzluk), baskı, denetim alanlarında somutlaşırken; bunun da sermaye birikim rejiminin biçimlendirilmesine denk düştüğü “es” geçilmemelidir.
Hukuk(suzluk)tan başlayalım…
Siz bakmayın “hukukun üstünlüğü” yalanına sarılanlara!
Suç icat etme kapasitesinin artık neredeyse sınırsız olduğu Yeni Türkiye yargısında, özel yetkilendirilmiş başsavcılık ve ağır ceza mahkemesi, yukarıdan verilecek emri “tak-şak” anlayışıyla hemen yürürlüğe koyuyor. HSK bunu sağlamak için yeniden yapılandırıldı. Dolayısıyla, KHK yürürlüğe girdiğinden beri artık sadece muhalefet değil, iktidar ve müttefikleri de tek adam ve teşkilâtının tehdidi altındadır. Bu tehdit, gelecek seçimde aday gösterilmemek geleneksel tehdidini kat be kat aşıp, milletvekili iken kendini mahkeme önünde ve belki cezaevinde bulma tehdidine dönüşmüş durumda.
2014 Cumhurbaşkanlığı seçiminden beri, bir parti devleti kurulması projesi giderek hızlanarak hayata geçiriliyor. Yalnız bu gelişmede dikkat edilmesi gereken bir yan var. Söz konusu olan, aslında parti devleti kurulması da değildir. Parti, devlet ve hükümet başkanlığını şahsında birleştiren kişinin devletinin kurulmasıdır. İstihbarat örgütünün ve giderek diğer bütün asli devlet kurumlarının yönetim ve denetiminin bir kişinin elinde toplanması bunun açık ifadeleridir. Otokrasi denilen siyasal yönetim biçimidir bu.[95]
Bu otokratik hukuk(suzluk)ta AYM’nin anayasaya açıkça aykırı olan KHK’leri iptal yetkisini kullanmayıp hükümete sınırsız alan sağlayan tutumu, Türkiye’nin artık bir hukuk devleti olmadığının resmi ilanıyken;[96] O Anayasa Mahkemesi ki, 1990’lı yıllarda, OHAL bağlamında çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin, KHK’lerin, OHAL bağlamında olup olmadığını ve Anayasa’ya uygunluğunu incelemek konusunda bağlayıcı bir “içtihat kararı” almıştı… O Anayasa Mahkemesi ki, AKP/ Erdoğan iktidarı yargıya siyaseten el koyduktan sonra, bu içtihat kararını değiştirmiş ve OHAL ilanı kapsamında olup olmadığına ve Anayasa’ya uyup uymadığına bakılmaksızın bütün OHAL KHK’lerini denetim dışında bırakmıştı![97]
Yani AKP iktidarında “hukukun üstünlüğü”(?) ilkesi ortadan kalkmamış, aksine, iktidar bloğunun güncel ihtiyaçlarına göre yeniden formatlanmıştı.[98]
İşte birkaç örnek…
- İstanbul milletvekili Barış Yarkadaş, AKP’li 800 avukatın 25 Nisan 2017’de hâkim yapıldığını öne sürdü ve atanan isimlerin bir çoğunun il ve ilçe yöneticisi olduğunu söyledi.[99]
- Milli Eğitim Bakanlığı, ilahiyat mezunlarının din öğretmeni yapılabilmesinin önündeki tek engel olan Danıştay kararı için seferber oldu. Önce davayı açan öğretmen baskıyla davadan vazgeçirildi. Ardından bakanlık, Danıştay’daki davanın düştüğünü duyurdu. Danıştay’ın kararına ulaşmaya çalışan Milletvekili Ceyhun İrgil, bir skandalı daha ortaya çıkardı. MEB’in duyurduğu karar ilan edilmemiş ve imzalar tamamlanmamıştı. MEB’den dokuz gün sonra ve tam da İrgil’in Danıştay’ı aradığı gün söz konusu karar internet sitesinde yayımlandı.[100]
- Hatay Terörle Mücadele Şubesi’nin, gözaltındaki bir yurttaşa “Terör örgütü üyesi, bu suçtan tutuklanarak cezaevinde yatan Selahattin Demirtaş isimli şahsı övdüğünüz” şeklinde bir ifade yönelttiği ortaya çıktı. HDP, kesinleşmiş yargı hükmü bulunmayan Demirtaş[101]için bu ifadelerin kullanılması üzerine suç duyurusunda bulundu. Demirtaş’ın peşinen suçlu/terörist ilan edilmiş olmasının hukukta yeri olmadığı belirtildi.[102]
- Gazi Mahallesi’nde polisler tarafında ateş edilerek öldürülen Barış Kerem ve Oğuzhan Erkul’un avukatı Meral Hanbayat’ın, sanık polislerin tutuklanması talebi İstanbul 1. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından OHAL gerekçe gösterilerek reddedildi.[103]
- Cihangir Mahallesi’nde 2016’nın Ocak ve Şubat aylarında yaşanan silahlı, sopalı saldırı olaylarıyla ilgili “suç kaydı” yok denilerek takipsizlik kararı verildi. Savcılık, suçun işlendiğine dair iddiadan başka delil bulunamadığını belirtti. Karar tebliğ edildikten sonra, silahlı taciz timi iş başına geçti. Cihangir’de, önceki gece, yine silahlar konuştu. Cihangir sakini, avukat Özgür Ceylan Aytaç, “Savcı MOBESE görüntülerini izlemeye bile zahmet etmemiş. Tüm Türkiye’nin bildiği olayı hiç olmamış diye değerlendirmiş. Trajikomik bir karar” dedi.[104]
- Suriye ve Türkiye başta olmak üzere Dünyanın birçok ülkesinde yaptığı katliamlarla adını duyuran IŞİD’in Ankara’da çocukların eğitimi için kurduğu Tevhid dergisi derneğinin medresesine ilişkin iddianame tamamlandı. Soruşturmayı yürüten Cumhuriyet Savcısı’nın talimatı ile yapılan operasyonlar sonucunda Emre B, Şehabettin B, Fatih D, Semih D, Hüseyin Bilal Y. ve Murat Y. tutuklanırken dokuz şüpheli ise adli kontrol şartı ile tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldı. Hazırlanan iddianamede, 35 aileden 60 çocuğun IŞİD’in ideolojik propagandaları çerçevesinde eğitime alındığı, şüphelilerin ise Tevhid isimli derginin derneğinde bu eğitimden sorumlu oldukları, IŞİD’in ideolojisi çerçevesinde eğitimler verdiği belirtildi.[105]
- Uzun tutukluluk süreleri nedeniyle sıkça eleştirilen Türkiye’de, duruşmada cihatçı olduğunu söyleyip mahkeme başkanıyla şakalaşan IŞİD sanıkları tahliye ediliyor. Türkiye’de uzun tutukluluk süreleri eleştiri konusu olmaya devam ederken Reina’da 2017 yılbaşı gecesi 39 kişiyi öldüren Abdulkadir Masharipov’un da aralarında bulunduğu 51’i tutuklu 57 sanığın yargılandığı IŞİD katliamı davasında tahliye kararları çıkması dikkat çekti. İstanbul 27. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti, “İster Suriye’de ister Medine’de olsun gider savaşırım. Çünkü ben cihat savaşına inanıyorum” diyen, dava dosyasında yer alan tapelerde kendisine ‘şeyh’ diye hitap edilen ve IŞİD’e katılmak isteyenlere yardım ettiği anlaşılan Celil Çelik’in de aralarında bulunduğu 7 sanığı, delillerin toplanması ve ölçülülük ilkesi gerekçeleriyle tahliye etti.[106]
Burjuva hukuk(suzluk)un olduğu her yerde kapitalist baskı ve denetim de kaçınılmazdır.
Yeri geldi hatırlatalım: İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Ağustos 2017’de Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’e gönderdiği mektupta Mart 2017’de Ankara’da aynı yöntemlerle kaçırılan beş kişinin durumu soruldu. Hepsi KHK ile işten atılan memur ve öğretmen olan bu kişilerden biri, kaçırıldıktan 42 gün sonra poliste gözaltında çıkmıştı.
HRW Avrupa ve Orta Asya Direktörü Hugh Williamson, “Türkiye’nin zorla kaybedilmeler konusundaki karanlık geçmişi göz önünde bulundurulduğunda, yetkililerin Ankara’da meydana gelen ve endişe verici boyuta ulaşan çok sayıdaki kaçırılma vakasını soruşturması çok daha önem kazanmaktadır” dedi.
Uluslararası Af Örgütü, Şubat 2017’de yayımladığı 2016 raporunda Türkiye’deki hak ihlâlleri ifade özgürlüğü, toplanma özgürlüğü, işkence ve diğer kötü muameleler, aşırı güç kullanımı, cezasızlık, silahlı gruplar tarafından gerçekleştirilen ihlâller, mülteciler ve sığınmacılar ile ülke içinde yerinden edilen kişiler başlıkları altında ele alınıyor. Türkiye’de işkence ve kötü muamelenin 15 Temmuz sonrası hızla yaygınlaştığı, polis gözetimindeki birçok kişinin, ciddi derecede dayak, cinsel saldırı, tecavüz tehdidi ve tecavüze maruz kaldıklarının rapor edildiği belirtiliyordu.[107]
Konuya ilişkin birkaç örneği aktarmak gerekirse…
- TMMOB Fizik Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Alper Merdoğlu, Ali İsmail Korkmaz Vakfı’na destek olduğu için işten çıkarıldı.[108]
- KHK ile Ankara Ünivresitesi’nden ihraç edilen[109]ve öğrenci olarak da okula girişine izin verilmeyen akademisyen Cent Yiğiter’in bu kez avukatlık yapması engellenmek istendi. Adalet Bakanlığı, Yiğiter’i avukatlık stajına başlatan Türkiye Barolar Birliği’nin işleminin iptali ve yürütmesinin durdurulması talebiyle dava açtı.[110]
- Ankara Valiliği, LGBTT ve LGBTİ gibi sivil toplum örgütleri tarafından Ankara’nın muhtelif yerlerinde yapılması planlanan, birtakım toplumsal hassasiyet ve duyarlılıkları içeren sinema, sinevizyon, tiyatro, panel, söyleşi, sergi gibi etkinlikleri yasakladı.[111]
- Brezilyalı politik karikatürist Carlos Latuff, Twitter hesabından yaptığı paylaşımlar için Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın avukatlarının Twitter’a erişim engeli talebinde bulunduğunu açıkladı.[112]
- Çankırı’da polislerden gençlere “uzun saç” dayağı; “palyaçolar” diye lakap takılıp gözaltına alındılar. Çankırı Esnaf Kefalet Kooperatifi ile Şoförler Odası Başkanı Necati Akdoğan’ın yeğenlerinin burnu kırıldı. Akdoğan’ın yakınlarından oluşan 200 kişi, Çankırı Emniyet Müdürlüğü’ne giderek polis şiddetini protesto etti. 4 kişi gece saatlerinde serbest bırakıldı. Polis tutanağında gençlerin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a küfür ve hakaret ettiği iddia edildi.[113]
- Tayyip Erdoğan, Okmeydanı’nda yaşanan olaylara değinerek, “Berkin Elvan’ın ölüm yıldönümü de değil. Olayların yıldönümünü gerekçe edip, orayı adeta terörize ettiler. Şimdi Allah aşkına bütün bunlara karşı polis eli kolu bağlı mı duracak? Nasıl sabrediyorlar anlamıyorum” dedi.[114]
- Adana’da patates fiyatlarını protesto etmek isteyen üreticiler ürünlerini dökerek yolu ulaşıma kapatınca, müdahale eden polislerle aralarında arbede çıktı. Eylemin bitmesinin ardından olay yerine gelen polisin bir çiftçiye yumruk atması üzerine arbede çıktı ve polis havaya ateş açtı.[115]
- İzmir’in Menemen ilçesinde yaşayan S.Y. (35), 30 Kasım 2015 tarihinde annesi ile yaşadığı problemlerden dolayı kendisi ve ailesinin can güvenliği için Menemen Karakolu’na başvurdu. Karakolda ifadesini alan S.D. isimli polis, başına bir şey geldiğinde kendisini aramasını söyledi. İddiaya göre polis S.D., mağdur olan S.Y.’yi sürekli aramaya başladı ve sık sık kendisini dilekçe ve ifade yazmayı bahane ederek karakola çağırdı. Ardından psikolojik rahatsızlığından dolayı ilaçlar kullanan mağdur S.Y.’nin durumundan faydalanarak kendisini zorla evine götürüp tecavüz etti. Tecavüzün ardından yaşananları eşi ve çocuklarına anlatacağını belirterek tehdit eden polis S.D., mağdur kadınla birkaç kez de tehdit yoluyla birlikte oldu.[116]
- İstanbul Eyüp’teki Vialand AVM Watsons mağazasında ruj çalmakla suçlanan lise 3. sınıf öğrencisi B.C. Mağaza müdürü ve AVM güvenlik görevlisinin kendisini çıplak aramaya tabi tutulduğunu belirtti. Aramada 2 erkek güvenlik görevlisinin de olduğunu kaydeden B.C. “Psikolojim bozuldu. Yapmadığım bir şeyle suçlandım. Çıplak arandığım zaman yaşadığım utanç korkunçtu,” dedi.[117]
- Sarayköy’de 12 Mayıs 2013 akşamı sivil polisin, şüpheli araç olduğu gerekçesiyle ateş açarak ve çarparak durdurduğu otomobilin içindekilerin, tatil planları yapan iki aile olduğu ortaya çıktı.[118]
- Türkiye genelinde meydana gelen olaylar artık İçişleri Bakanlığı’nda kurulan Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezi’nden anında izlenebilecek. Gösteri, protesto gibi toplumsal olaylar canlı takip edilebilecek. Yerli imkânlarla geliştirilen yazılım ve uygulamayla anlık veri, ses, görüntü aktarımı sağlanacak. İçişleri Bakanlığı’nca kullanılan 95 yazılım, kodlanarak yeniden güncellendi. Ülke genelindeki “acil kodlu” tüm olaylar, bu yazılımla anında canlı izlenebilmesine imkân sağlayan “kontrol merkezi”ne aktarılacak. İçişleri Bakanlığı’nın otopark alanın en alt katında kurulma çalışmasına başlanan “kontrol merkezi”nde eylem, protesto, gösteri, saldırı, kritik operasyonlar anında merkeze görüntülü olarak yansıtılacak. Dron ve İHA’larla çekilen görüntülerde anlık merkeze iletilecek. Olaylara müdahale, koordine etme de bu merkezden sağlanacak.[119]
II.3) IRKÇILIK VE KÜRTLER
Çok önceleri HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın, “Kürtler ile Türkler arasında yükselen gerilimin etnik bir savaşa dönüşebileceği,”[120] uyarısını dillendirdiği koşullarda Ali Sirmen aktarıyor:
“Çocuğu panzer eziyor, ‘terörist öldürdü’ diyorlar… Taş atan çocuklara 12 yıl veriyorlar, oysa batıda, adam öldürenler 3-4 yılda çıkıyor… Devlet Kürtlere samimi davransın, artık Kürt Türk ayrımı yapmasın!.. Artık Bodrum’da bile güvende değiliz… Güneydoğu’nun bir kentinde öğretmen olan, yazları Bodrum’da garsonluk yapan bir Kürt genci anlatıyor bunları…”[121]
Devamla İHD Diyarbakır Şubesi, TİHV Diyarbakır Temsilciliği, Diyarbakır Barosu, Diyarbakır Tabip Odası ve Diyarbakır Hak İnisiyatifi yaptıkları ortak basın açıklamasında “OHAL muhalif kesimlere karşı otoriter bir baskı aracına dönüştü” vurgusuyla, 1 yıllık hak ihlâlleri verilerini şöyle sıralıyorlar:
KHK’lerle 100 binin üzerinde kamu personeli ve akademisyen ihraç edildi…
160 basın-yayın kuruluşu süresiz olarak kapatıldı…
166 gazeteci hâlen cezaevlerinde tutuklu. Onlarcası hakkında soruşturma ve davalar açıldı, hapis cezalarına çarptırıldı…
101 belediyeye kayyım atandı…
110 DBP’li belediye eşbaşkanı kayyım sonrası tutuklanırken, 68’i hâlâ tutuklu…
5 HDP’linin vekilliği düşürülürken, kimisine hapis cezaları verildi…
9’u HDP’li ve 1’i CHP’li olmak üzere 10 milletvekili hâlâ tutuklu…[122]
Devletin, Kürt soruna ilişkin zihniyeti her zaman olduğu gibi hâlâ TOMA’lı “çözüm(süzlük)”ken;[123] somut örnekleri aktararak ilerleyelim:
- Erzurum Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Beyin Cerrahi bölümüne muayene olmaya giden Safiye Karadaban (58), Opr. Dr. Coşkun Yolaş ve sekreteri tarafından Kürtçe konuştuğu için ırkçı muameleye ve hakarete maruz kaldı.[124]
- Bütçe görüşmelerinde ‘Kürdistan’ diyen HDP’li Osman Baydemir[125]yeni İçtüzük hükümleri nedeniyle salondan çıkarıldı.[126]
- Diyarbakır’ın Lice ilçesi Kayacık köyünde 28 Haziran 2013’te kalekol protestolarında güvenlik güçlerinin açtığı ateşle yaşamını yitiren 19 yaşındaki Medeni Yıldırım’ın isminin verildiği parkın adı, kayyım atanan Lice Belediyesi tarafından ‘15 Temmuz Şehitler Parkı’ olarak değiştirildi.[127]
- Mardin’in Nusaybin İlçesi’nde 20 Şubat 2016’da önce polis zırhlı aracından açılan ateş sonucu ölen 59 yaşındaki Dilşa Ak ile ilgili Mardin Valiliği yaptığı açıklamada, “Zırhlı aracımızda oluşan teknik bir arızadan dolayı ateşleme mekanizması harekete geçmiş” dedi.[128]
- Kütahya’nın Altıntaş ilçesinde bir evde konaklayan Güneydoğu Anadolu kökenli işçilerin araç içinden terör örgütü propagandası yaptığı ve Türkiye Cumhuriyeti aleyhine küfürlü konuştuğu iddiasıyla saldırıldı.[129]
- Yalova’nın Çiftlikköy ilçesine bağlı Sultaniye mahallesinde Kürt inşaat işçilerinin evini basan 100 kişilik bir grup “Kürtleri burada istemiyoruz, burada terörist istemiyoruz” diyerek 6 işçiyi dövüp 2 işçiyi de 2. kattan aşağı attı.[130]
- Fenerbahçe’nin olağan mali genel kurulunda, partisi HDP’nin “bölücülük” yaptığı savıyla İstanbul Milletvekili Celal Doğan’ın kulüpten ihracı istendi.[131]
- 2. lig takımı Amed Sportif’in yöneticileri, Ankaragücü maçı sonrası, demir çubuklu saldırıya uğradı. Amedsporlu bir yöneticinin 2.5 metreden düştüğü, 3 yöneticinin burnunun kırıldığı, 1 yöneticinin ise beyin sarsıntısı geçirdiği öğrenildi. 2. lig takımı Amed Sportif’in yöneticileri, Ankaragücü maçı sonrası, 19 Mayıs Stadı’nda linç edilmek istendi.
Maç boyu sürekli hakarete uğrayan Güneydoğu ekibinin yöneticileri, karşılaşma bitiminde protokol tribününe giren 50 kadar A.Gücü forma ve atkılı grubun ortasında kaldı. Aralarında personel ve A.Gücü yöneticilerinin de bulunduğu ileri sürülen saldırganlar, biri kadın 5 yöneticiyi dakikalarca tahta ve demir çubuklarla dövdü. Amedsporlu bir yönetici, kargaşada 2.5 metreden alt kata düştü.
Olayı durdurmak isteyen bazı Ankaragücü’lülere de hakaret edildi. Polis 10 dakika sonra olaya müdahale etti, linç girişimi sonrası 3 yöneticinin burnunun kırıldığı, 1 yöneticinin ise beyin sarsıntısı geçirdiği öğrenildi. Amedspor Başkanı Ali Karakaş, “Gittiğimiz her yerde saldırıya uğruyoruz. TFF önlem almıyor, bu siyasi linçtir” dedi.[132]
Kürt düşmanlığına bir de Suriyeli karşıtlığı da eklenmeli…
- İstanbul’da 19 Ağustos 2017 günü Suriyeli küçük bir çocuk daha güvenlik görevlisinin şiddetine maruz kaldı. Üsküdar-Eminönü şehir hatları vapurunda mendil sattığı için 12 yaşındaki Besil B., güvenlik görevlisi tarafından darp edilerek hastanelik edildi. Daha önce de İstanbul Nişantaşı’nda müşterileri rahatsız ettiği gerekçesiyle bir restoran çalışanı 6 yaşındaki P.K isimli çocuğun üzerine sıcak su dökerek darp etmişti. İzmir ve Ankara metrosunda da Suriyeli çocuklara yönelik benzer görüntüler yaşanmıştı.[133]
- İzmir’in Torbalı İlçesi’nin Pamukyazı Mahallesi’nde bir çocuğu dövdüğü öne sürülen Suriyeli gruba, mahalle sakinleri sopa ve tırpanla saldırdı. biri ağır 30 kişinin yaralandığı olay sonrası yaklaşık 500 kişilik Suriyeli grup, mahalleyi terk etti.[134]
Tüm bu ırkçı düşmanlıklara Hayrettin Karaman’ın, “Gâvurdan dost domuzdan post olmuyor”[135] ifadesindeki zihniyet yol açmaktadır.
III. AYRIM: “İNSAN HAK(SIZLIK)LARI”NIN OHAL’İ…
Türkiye’de insan hak(sızlık)ları -“Modus cogitandi/ Düşünce tarzı”ndan, “Modus dicendi/ İfade tarzı”na- ülke tarihi boyunca yüz kızartıcıdır ve OHAL’le de zirve yapmıştır.
“Nasıl” mı?
15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü yaşandı ve KHK rejimi altında ihlâller yoğunlaştı ve çeşitlendi. ‘OHAL Uygulamaları ve KHK’ların Yol Açtığı İhlâller’ başlığı altındaki OHAL bilançosuna göre, çıkarılan 28 KHK’den yalnızca 5’i hakkında TBMM’ye sunularak onay alınmış, 23 KHK ise süresi içinde TBMM’ye sunulmayarak Anayasa’nın 121. maddesi ihlâl edilmiştir.
İHD ve TİHV’in derlediği OHAL bilançosunda, HDP eş başkanlarının ve 11 milletvekilinin tutuklanması, 94 belediyeye el konması, DBP’li 74 belediye başkanının tutuklu bulunması, 28 HDP il başkanı ve 89 ilçe eş başkanının tutuklanması ve 780 HDP il ve ilçe başkanının tutuklanması bilgisine yer verilmiş.
Bilançoda, KHK’lerle 113 440 kamu görevlisinin kamu görevinden çıkarılmasına ve bunlardan ancak 1852’sinin göreve iade edildiği bilgisine yer verilmekte.
OHAL sürecinde 4240 hâkim ve savcı kamu görevinden çıkarılmış, 166’sı görevlerine iade edilmiş. 2325 eğitim-öğretim kurumu ve yurt, okul, pansiyon kapatılmıştır. 15 özel üniversite kapatılmış, 19 sendikanın faaliyetlerine son verilmiştir. 969 şirkete kayyum atanmıştır.185 basın yayın kuruluşu kapatılmıştır. Bunlardan 23’ünün yeniden açılmasına izin verilmiştir. 9 Aralık 2017’de 174 gazeteci tutukludur. OHAL süresince 1412 dernek ve 139 vakıf kapatılmıştır.[136]
Ayrıca OHAL’de kolluk güçlerinin yargısız infazı sonucu 36 kişi yaşamını yitirdi, 12 kişi de yaralandı.
Silahlı çatışmalar nedeniyle 183’i asker, polis, korucu, 460’ı militan, 52’si sivil olmak üzere toplam 695 kişi yaşamını yitirdi.
Güvenlik güçlerine ait zırhlı araçların çarpması sonucu 6’sı çocuk olmak üzere toplam 23 kişi yaşamını yitirdi.
Mayın ve sahipsiz bomba vb. patlaması sonucu 5’i çocuk olmak üzere toplam 6 kişi hayatını kaybetti.
Cezaevlerinde 3’ü çocuk olmak üzere en az 10 kişi çeşitli nedenlerle öldü.
Bu dönem içerisinde 322 kadın öldürüldü, bin 851 işçi hayatını kaybetti.
İHD’nin verilerine göre, 2 bin 278 kişi işkence ve kaba muamele ile karşılaştı.[137]
Ayrıca İHD ve TİHV tarafından yapılan açıklamada OHAL sürecinde gözaltı süresinin uzatıldığı, avukatlarla görüş yasağı getirildiği ve Adalet Bakanlığı verilerine göre, Temmuz 2017 itibariyle 169 013 kişi hakkında işlem yapıldığı bildiriliyor. Yalnızca Cumhurbaşkanına hakaret suçu ile 4187 kişiye dava açıldı.
2016 yılında sarı basın kartı iptal edilen gazeteci sayısının 889 oldu.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisinin (İSİG) verilerine göre ise 2017’nin ilk 11 ayında iş cinayetlerinde 1851 işçinin yaşamını yitirdi.
Yani insan haklarını[138] yerle yeksan eden OHAL’li güzergâhta ‘Human Rights Watch (HRW) 2017 Dünya Raporu’ Türkiye’deki ihlâllere geniş yer verip, darbe girişimi sonrası artan işkence ve kötü muamele iddialarına değinildi. HRW Avrupa ve Asya Direktörü Hugh Williamson, “Yüz binlerce insanın görevden atılması, tutuklanması, medyanın susturulması ve Kürt milletvekillerinin hapse atılmasıyla birlikte, Türkiye ağır krize girdi” ifadelerini kullandı.[139]
2016 yılında yaşanan insan hakları ihlâlleri raporunu yayımlayan Af Örgütü de, 2016’nın sefalet ve korku yılı olduğu açıkladı.[140]
‘Freedom House’un ‘İnternette Özgürlük: 2017’ raporunda Türkiye’nin, özgürlüklerin en çok kısıtlandığı ülkeler arasında yer aldığı açıklandı.[141]
‘İnsan Hakları İzleme Örgütü /Human Rights Watch’nün ‘Cizre Raporu’nda da en az 66 sivil ağır silahlar ve havan topu atışlarıyla, 130 kişinin ise bodrumlarda öldürüldüğü belirtilirken;[142] İHD ve TİHV verilerine göre, 2016 yılında 451 kişi, polis ve asker kurşunuyla öldürüldü.[143]
Bu tabloda ‘BM İnsan Hakları Konseyi’, Türkiye’den kayıplar konusunda “kapsamlı bir politika belirlemesini” ve “Kayıplar için mahkeme dışı bir mekanizma kurmasını” istedi. ‘Zorla veya Gönülsüz Kayıplar Çalışma Grubu’ raporuna göre Türkiye’de henüz kapanmamış kayıp vakası 94. BM verilerine göre Türkiye ile ilgili toplam kayıp sayısı 222…[144]
‘İnsan Hakları İzleme Örgütü/ Human Rights Watch’ Türkiye’de terörizm ve darbe girişimiyle bağlantılı olmakla suçlanan kişilere polis gözetimi altında işkence yapıldığına dair bir rapor yayımladı. “Gözaltında: Türkiye’de Polis İşkencesi ve İnsan Kaçırma” başlıklı 43 sayfalık raporda, şahısların ağır şekilde darp ve tehdit edildiğine, çırılçıplak soyulduğuna ve bazı vakalarda cinsel tacizle tehdit edildiğine veya cinsel tacize uğradığına ilişkin iddialar yer alıyor. Raporda 11 farklı gözaltı vakasında ağır insan hakları ihlâlleri olduğuna dair deliller sunuluyor.[145]
Bunların yanında milletvekili Zeynep Altıok, “14 yıllık AKP iktidarının zaten insan hakları karnesi olumsuzluklarla dolu bir şekilde kabarık. Zaten, her hak ve özgürlüğün her geçen gün artan bir baskıyla karşı karşıya olduğu Türkiye’de, OHAL ilanıyla birlikte sorgusuz, sualsiz tamamen ihbar mekanizmasına, dedikoduya, duyuma, ihtimale dayalı bir süreç yönetilmeye başlandı… Düşünce ve ifade özgürlüğünün zaten olmadığı bir ülkeyiz, tutuklu gazeteciler ve AİHM başvuruları konusundaki karne ortada. Dünya’daki çeşitli örgütler OHAL sonrası işkence iddialarına yönelik vahim açıklamalarda bulunuyorlar. Yeterince adil bir süreç işletilmeksizin insanların tutuklandığı bir dönemde işkence iddialarının olması Türkiye için kötü. Sanat alanındaki yasakları kabul edemeyiz. Sanata, sanatçıya, gazetecilere ve bilim insanlarına sahip çıkmaya devam edeceğiz,”[146] derken; Avrupa Konseyi İşkencenin ve İnsanlıkdışı Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi’nin (CPT) çalışmaları kapsamında cezaevi çalışanlarına, “insan haklarına saygı ve işkencenin önlenmesi” seminerleri veren cezaevi doktoru Alp Çetiner’in gözaltında işkenceye maruz kaldığı ortaya çıktı.[147]
Geçerken hatırlatalım: Aralık 2016’da Birleşmiş Milletler’in, işkence ve diğer zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muameleler konusunda özel raportörü Nils Melzer de Türkiye’ye geldi. Yaptığı incelemelerden sonra, Türkiye yönetiminin işkence ile mücadele ve önlenmesi konusunda taahhütlerini memnuniyetle karşıladıklarını belirtip arkasından “ama yönetimin uyguladığı politikalarla cezasızlığa yardım eden gerçekler arasında bir kopukluk” olduğunu belirtti. İşkence ve kötü muamelenin, darbe girişimi sonrası, polis ve jandarma nezarethanelerinde, resmi gözaltı alanlarında yaygın olabileceğine işaret etti. Melzer, temkinli ifadeler kullanmıştı.
Uluslararası Af Örgütü ve İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) ise art arda yayımladıkları raporlarda, son derece vahim işkence vakalarının varlığına işaret ettiler. Bunlar avukatların, birçok baro yönetiminin, doktorların, işkence görmüş kişilerin veya yakınlarının tanıklıklarına dayanıyor. HRW, 12 Ekim 2017’de yayımladığı 43 sayfalık, ‘Polis Gözetiminde İşkence ve İnsan Kaçırma’ başlıklı raporunda,[148] “Türkiye’de terörizm veya 2016 askeri darbe girişimi ile bağlantılı olmakla suçlanan insanlara polis gözetimi altında işkence yapıldığını, bir yandan gözaltına alınan şahıslara yönelik hak ihlâlleri yapıldığına yönelik deliller artarken diğer yandan başka insanların da kaçırıldığını” somut örneklere dayanarak sergiliyor.[149]
Öte yandan, gözaltında kötü muamele ve işkence haberleri de yoğunlaşıyor. İşte birkaç örnek…
- İHD İstanbul Şube Başkanı avukat Gülseren Yoleri, açlık grevindeki akademisyen Nuriye Gülmen ve öğretmen Semih Özakça’ya destek amacıyla Beşiktaş’ta düzenlenen eylemde 43 kişiyle beraber gözaltına alınıp, işkenceye uğradı.[151]
- İHD Adana Şubesi Başkanı ve avukat İlhan Öngör, kardeşi Mahmut Öngör’ün Urfa’da Terörle Mücadele Şubesi’nde işkence gördüğü iddiasıyla İHD’ye başvurdu. Öngör, kardeşine elektrik verme, falakaya yatırma, kaba dayak atma gibi fiziki işkenceler yapıldığını, sol elini kullanamadığını söyledi.[152]
- Afyon Üniversitesi Öğrencisi Servan Kaya’nın, İstanbul Gazi Mahallesi’nde gözaltına alındığı ve polislerin bir ormanlık alanda Kaya’ya işkence yaptığı iddia edildi. Polislerin, Kaya’nın çıplak fotoğraflarını çekerek tehdit ettiği de öne sürülüyor.[153]
- Sultanbeyli’de oturan Ş.Ş., polis merkezinde darp edilip işkenceye uğradığını öne sürdü. Makatına soda şişesi sokulmaya çalışıldığını iddia eden Ş.Ş., 5 polisten şikâyetçi oldu.[154]
- Urfa’da yedi gün gözaltında tutulan M.A.G. ve M.K. adlı gençlere çıplak ve gözleri bağlı şekilde işkence yapıldığı, zorla kolonya içirildiği, doktorların da işkence izlerini raporlamadı.[155]
- BM Van Ofisi’nin eski sorumlusu Avukat Mahmut Kaçan’ın verdiği bilgiye göre, 17 yaşındaki Afgan çocuk Lütfullah Tacik, Van Yabancılar Şubesi’nde yediği polis dayağının ardından öldü.[156]Olay yerine bakan kamera “bozuk” çıktı.[157]
- Bursa’da gözaltına alınan M.S, başına çuval geçirildiğini, bayılacak gibi olana dek boğazının sıkıldığını, metal boru gibi bir cismin makatına sokulduğunu öne sürerek suç duyurusunda bulundu. Adli Tıp da işkenceye dair bulgulara rastladı.[158]
- Diyarbakır Çınar İlçe Emniyet Müdürlüğü’ne ifadesi alınmak üzere çağrılan Sedar Yavuz isimli gence, polisler tarafından saatlerce işkence yapıldı. Levyeyle polisler tarafından öldüresiye dövülen Yavuz’a sağlık ekiplerinin tıbbi müdahalede bulunmasına da engel olundu. Vücudundan yüzde 70’inde kırıklar oluştu.[159]
- Emniyet’in önünde protesto yaptıkları için gözaltına alınan öğrencilere 12 Eylül işkencesi yapıldı. Otoparkta ters kelepçeyle yüzükoyun yere yatırılıp dövülen öğrencilere, polis aracında da ‘Ölürüm Türkiyem’ marşı dinletildi. Bir öğrenci “Bizi dövmeye başladılar. Bir arkadaşımızın burnu kırıldı. Gözaltı aracına ‘Ölürüm Türkiyem’ marşı çaldılar. Haseki hastanesinde bize bir darp raporu vermediler.”[160]
Sadece işkence mi? Hayır, daha da fazlası…
- Emniyet binasını gözetlediği iddiasıyla tutuklanan Mehmet S., 4 ay cezaevinde kaldı. Beraat eden Mehmet S.’nin kendisine işkence yaptığını öne sürdüğü polislerin işkence dosyası ise faili meçhule gönderilerek kapatıldı.[161]
- Süleyman Yeter’in ölümüne neden olduğu için yargılanırken kaçan polise, emniyetteki amirleri sahte pasaport vermiş…[162]Limter-İs Sendikası eğitim uzmanı Süleyman Yeter’in işkenceyle ölümüne neden olmak suçundan hükümlü eski komiser yardımcısı Ahmet Okuducu, sahte pasaport kullandığı gerekçesiyle 3 yıl 1 ay 15 gün hapis cezasına mahkûm edildi. Yargılama sırasında 13 yıl boyunca kaçan ve yakalanamayan sanığın emniyet korumasında olduğu ortaya çıktı. Okuducu, sahte pasaportu, terör birimindeki amirlerin kendisine verdiğini söyledi.[163]
- Avukat Zeycan Balcı, ÇHD davasına ilişkin yapılmak istenen açıklama sırasında polis şiddetine maruz kaldı. Omuriliğine giden iki kemikte kırıklar oluştu… Çağlayan’daki İstanbul Adliyesi’nde polisin tekmeleyerek belini kırdığı avukat Zeycan Balcı Şimşek, “8,10 kez aynı yere tekme geldi. Belimi kırmak için tekmelediler. Korkunç bir acıyla kıpırdayamaz hâle geldim… Başsavcının bilgisi dışında böyle bir saldırının yapılacağını sanmıyorum. Bel kırmaya başladılar artık” dedi.[164]
- Validebağ Korusu’nu yürütmeyi durdurma kararına rağmen yıkmak isteyenlere karşı çıktığı için polis ve zabıta tarafından darp edilen Sosyal Haklar Derneği Başkanı, Mimarlar Odası avukatı Can Atalay, korunun içerisinde hem zabıta hem polis şiddetine maruz kaldıklarını, araçta tekrar dövüldüklerini, tehdit edildiklerini söyleyip, beyaz kazaklı bir polisin “Kafanı kaldırırsan kafana sıkarım, hepinizin kafasına sıkacağım” dediğini belirtti.[165]
- Türkiye, AİHM’ye gönderdiği savunmada üniversiteli Baran Tursun’un polis kurşunuyla ölümünü[166]“Polis ‘Dur’ ihtarına uymayanı vurur” diye savundu.[167]
- Çanakkale’de 29 Ocak 2015 gecesi Özgürlük Parkı’nda alkol alan 4 kişi polisler tarafından darbedildi.[168]
- Çanakkale’de Onsekiz Mart Üniversitesi’nde okuyan, bir grup öğrenci, 30 Ekim 2016 Pazar günü, önce eli silahlı 6-7 kişinin kendilerini takip ettiğini, bir süre devam eden kovalamacanın ardından evlerine zorla giren ve bir kısmının emniyette görevli olduklarını teşhis ettikleri kişilerin kendilerine işkence uyguladığını ifade etti.[169]
- Kadıköy’de, evinin önünde “makul şüpheli” olarak çevrilip polis tarafından dövülen 24 yaşındaki gence, götürüldüğü Göztepe Karakolu’nda da şiddet uygulandı.[170]
- 32 yaşındaki Turan Yılmaz 10 Ağustos 2014 tarihinde Şişhane otobüs durağında beklerken bıçaklı bir saldırgan tarafından gasp edildi. 155’i araması üzerine olay yerine gelen bir polis ekibi tarafından Polis Merkezi’ne götürüldüğünü belirten Yılmaz, şikâyetçi olarak gittiği Kasımpaşa Polis Merkezi’nde bir sivil polis tarafından saldırıya uğradı. Maruz kaldığı saldırıdan ötürü beyin kanaması geçiren ve tedavi gören Yılmaz Polis Merkezi hakkında suç duyurusunda bulunmasına rağmen 3 aydır dava açılmadığına dikkat çekti.[171]
- Terörle Mücadele’den sorumlu İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne atanan Sedat Selim Ay’ın 1995-1999 arasında görev yaptığı ‘TİM 3’ün “sorgusu”nda,[172]Asiye Güzel Zeybek’ten sonra Muhabbet Kaya adlı bir başka kadının da tecavüze uğradığı ileri sürüldü.[173]
- Şevket Sümer Mahallesi’nde polis merkezi önünde oyun oynayan 8 yaşındaki D.Ö, “arkadaşına vur” diyen polis memurunun isteğini kabul etmeyince feci şekilde dövüldü. Dayaktan baygınlık geçirince karakolda eli yüzü yıkanan çocuk hastane yerine evine gönderildi. İç organları zarar gören D.Ö, iç kanama riskiyle 1 hafta hastanede tedavi gördü.[174]
- İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı Celal Yılmaz’ın başına ateş ederek öldürdüğü Ahmet Sülüşoğlu’nu daha önce dövdüğü ve ardından da 3 kurşun sıktığı ortaya çıktı.[175]
- İzmir’in Bergama ilçesinde arkadaşlarıyla tartışırken gözaltına alınan gençleri korumaya çalışan Adnan Yörür karakol önünde polisler tarafından önce tekmelendi, sonra da üzerinde zıplandı. Yaşanan gerilime dayanamayan gençlerin babası da olay anında kalp krizinden can verdi.[176]
- Bismil’de veli toplantısına katılmak üzere geldiği Bismil Anadolu Teknik Meslek Lisesi bahçesinde öğrencileri döven polisleri telefonuyla görüntüleyen Mesut Eşen, iddiaya göre, aynı polisler tarafından götürüldüğü Emniyet Müdürlüğü’nde hastanelik edildi.[177]
- Yenimahalle’de polis memuru Ahmet Gürsey, apartmanda kuş besleme tartışması nedeniyle husumet beslediği komşusu Mustafa Ülsü’ye silahıyla saldırdı. İddiaya göre polis Gürsey, komşusu Mustafa Ülsü’nün yüzüne ve kafasına silahının kabzasıyla vurdu. Darbelerden biri Mustafa Ülsü’nün sağ gözüne geldi. Kanlar içinde hastaneye kaldırılan Ülsü’nün sağ gözü ameliyatla alındı. Şüpheli polis Gürsey ise karakolda ifadesi alındıktan sonra serbest bırakıldı.[178]
- Yılmaz Koçyılmaz polis ile girdiği tartışma sonucu hayatını kaybetti. Polislere itiraz eden Koçyılmaz tansiyon hastası olduğunu söyledi. Ancak polisler dinlemedi ve Koçyılmaz’ı kelepçe takmak için yere yatırdı. Bu sırada kalp krizi geçiren eski kameraman, orada hayatını kaybetti.[179]
- G. Antep’te polisin tekme tokat saldırısına uğradığını belirten 61 yaşında Ökkeş Korkmaz sağ kalça kemiğinin kırılması sonucu sakat kaldı. Oğlu polis tarafından darp edildi, eşi de hakarete uğradı.[180]
- Ankara’da, kendilerini polis olarak tanıtan Seyit Şahin ve Ömer Durkan adlı iki saldırgan, 20 Ocak’ta ilkin Ç.D. ve Ş.E. adlı iki transseksüelin zorla paralarını gasp edip sopalarla aracını parçaladı. Yarım saat sonra aynı bölgede seks işçisi G.A.’ya biber gazı sıkıp demir sopalarla vurdu ve çantasını gasp etti. G.A.’nın kolu kırılırken, yardıma gelen G.I.’nın da zorla parası alındı. Bunun üzerine iki mağdur hastaneye gitmek için arkadaşları E.B.’nin arabasına bindi. Fakat iki saldırgan bu kez de sopalarla arabayı parçaladı. Mağdurlar günün sonunda şikâyet için Anafartalar Polis Merkezi Amirliği’ne gitti. Polis tarafından ifadesi alınmakla yetinilen iki saldırgan, savcılığa dahi gönderilmeden serbest bırakıldı.[181]
- Kırmızı Şemsiye Derneği Başkanı Kemal Ördek’in, “Türkiye’de Transkadın Seks İşçilerine Yönelik Şiddet” çalışmasına göre, “233 transkadın seks işçisinden 171’i şiddet görüyor. Bunların yüzde 49.70’i polisten şiddet görürken, yüzde 31.20’si de yine polis tarafından cinsel şiddete (tecavüz vs.) maruz kalıyor.[182]
- Giresun Valisi Dursun Ali Şahin, polis copuyla bacağı kırılan ve bacağına ameliyatla platin takılan 14 yaşındaki Onur T’yi ziyaret etti. Vali Şahin, Onur’a, “Polis amcaların bir şeyi yok değil mi? Düştükten sonra sana yardımcı oldular mı?” sorusunu yöneltti. Onur’un, “Düştükten sonra beni yanımdaki ağabey ambulansa koydu. Vuran polis yoktu, gitmişti” cevabı üzerine Vali Şahin, “Allah Allah, polis vurdu mu gerçekten?” dedi.[183]
- Hakkâri’nin Yüksekova ilçesinde 8 Ekim 2016 tarihinde zırhlı polis aracının kulesindeki makineli tüfekten açılan ateş sonucu, aralarında HDP Milletvekili Pervin Buldan’ın yeğeni Serhat Buldan’ın da bulunduğu 4 kişinin öldüğü, 2 kişinin yaralandığı olayın ayrıntılarına ilişkin raporlar dava dosyasına girdi.[184]
- İstanbul Sultangazi ilçesi Gazi Mahallesi’nde, polisin, “Dur” ihtarına uymadığı gerekçesiyle ateş açtığı araçta Barış Kerem (18) hayatını kaybetti.[185]
- Kadıköy’de polisin yaptığı ev baskınında öldürülen TAYAD’lı İnanç Özkeskin için yapılan açıklamada evde çatışma izine rastlanmadığı belirtildi…[186]
- Denizli’de, Denizlispor ile Tavşanlı Linyitspor takımları arasında 7 Nisan 2014’de oynanan maçta sahaya atlayan 28 yaşındaki Ahmet Cengiz’in, kısa süreli gözaltına alınıp serbest bırakılmasının ardından, gece bir çöp konteynerinin yanında battaniyeye sarılı cesedi bulundu.[187]
- Gözaltında ölen Osman Aslı’nın “intihar” ettiği karakol görüntüleri, ölümündeki şüpheleri artırdı. Görüntülere göre Aslı, imkânsızı başarmış. Osman Aslı’nın gözaltında öldüğü yer, avukat görüşme odası. Aslı iddiaya göre kendisini ayakkabı bağcıklarıyla, pencere üzerindeki korniş demirine astı![188]
- Hakkâri’nin Şemdinli ilçesine bağlı Altınsu (Şapatan) köyünde güvenlik güçlerinin köylülere işkence ve kötü muamele yaptığı iddialarıyla ilgili köyde incelemelerde bulunan HDP heyeti hazırladıkları ön raporu 11 Ağustos 2017’de Van’da Vicdan ve Adalet Nöbeti’nde açıkladı. Raporda, “36 kişi yaklaşık bir saat boyunca cop, silah dipçiği, paspas sapı, kısa kesilmiş hortum ve demir çubuklarla işkenceye maruz bırakılmıştır” denildi. Güvenlik güçleri tarafından darp edilenler arasında 90 yaşındaki kadınlar da var 6 yaşındaki kız çocuklar da.[189]
- Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Koruköy’de gözaltına alınıp 14 gün sonra bırakılan köylüler yaşadıklarını anlattı. Aç susuz ve betonda yatırıldıklarını dile getiren 71 yaşındaki Aziz Gürgün, gözaltında kendilerine “Ajanlık yaparsanız sizi serbest bırakırız” dediklerini aktardı.[190]
- Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesindeki bir sınır karakolunda askerliğini yapan, 20 yaşındaki er Orhan Öztepcep telefonu bulundurduğu gerekçesiyle bölük komutanı tarafından öldüresiye dövüldü ve dayak sonrası dili tutuldu.[191]
- Diyarbakır polisi, gösterilere katılan çocukları tespit ederek, Milli Eğitim’e bildirdi. Milli Eğitim de okullardan çocukları takibe almasını istedi.[192]
IV. AYRIM: EKONOMİK YIKIM
Prof. Dr. Daron Acemoğlu’nun, “Türkiye’de 2018 ve 2019’da kriz riski var”[193] notunu düştüğü coğrafyamızda artık kronik hâle gelmiş yüksek enflasyon ve yüksek işsizlik, kırılganlığı artıran yüksek açık gibi sorunlar bir yana, bir yılı aşkın bir süredir devam eden OHAL uygulamaları da ekonomide ciddi bir sıkıntı yaratıyor.
Bulara dikkat çeken Prof. Dr. Korkut Boratav, yabancı sermaye girişlerinin OHAL dönemini içeren 12 aylık dökümüne de bakıldığında kalıcı özellik taşıyan doğrudan yabancı yatırımlarının toplam sermaye girişine oranının yüzde 26 olduğunu, bunun OHAL öncesini temsil eden 2015’te yüzde 48 olduğu bilgisini veriyor.[194]
Aynı konuda -dünyadaki en büyük 4 denetim firmasından biri olarak görülen- KMPG’nin Türkiye ofisinin üç ayda bir yayımladığı ‘Bakış’ta “Risk unsurlarının da etkisiyle büyüme, enflasyon, cari açık, işsizlikle ilgili sinyaller kritik” denilirken[196] ve Prof. Seyfettin Gürsel de, milli gelirdeki artışa karşın, ücretlilerin gelirinde kayda değer bir iyileşme olmadığını dile getiriyor.[197] ‘J. P. Morgan’ın 2018 küresel tahmininde, Türkiye’nin 2017 yılında GSYİH’ın yüzde -1.9’u olarak gerçekleşen mali dengesinin, 2018’de yüzde -2.1 ve 2019’da yüzde -3.2 olması bekleniyor.
Dış borçların GSYİH’ye oranının da 2018’de yüzde 50’yi aşması bekleniyor. IMF’e borcu kalmayan ülkemiz aynı anda dış borç rekoru da kırmayı ihmal etmiyor![198]
Bu tabloda denilebilir ki vatandaşları borçlandırarak yaratılan tüketim ekonomisi zenginlerin servetini daha da büyüttü. Milyonerin bankadaki parası yüzde 3.059 arttı.
Herkes farkında Türkiye’de gelir ve servet dağılımı hızla bozuluyor. TÜİK verilerine göre, 2014’te en zengin yüzde 5’lik kesimin geliri en yoksul yüzde 5’lik kesimin gelirinin 20 katıyken, 2016’da 23 katına kadar çıktı. 14 yılda vatandaşı hızla bankalara borçlandırarak oluşan tüketim ekonomisi zenginleri daha da zenginleştirdi. Milyonerlerin bankalardaki parası 14 yılda tam yüzde 3.059 oranında arttı. Ağustos 2017’de hesabında 1 milyon lira ya da üzerinde parası bulunan yurtiçi mudi sayısı 125 bin 381’e çıktı. Yılbaşında bu sayı 110 bin 892 kişiydi.
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) verilerine göre ağustos itibarıyla bireysel kredi veya kredi kartı borcunu ödememiş ve borcu hâlen devam eden kişi sayısı ise 3 milyon 102 bin 106’yı buluyor. Vatandaşın hâli böyleyken milyoner sayısının istikrarlı bir şekilde artması ekonominin tek kazananının zenginler olduğunu gösteriyor.
2003 yılından bu yana bankalara borçlanarak ev, taşıt ve farklı tüketim harcamaları için bankalara borçlanan vatandaşın ise bankalara olan borcu katlanarak arttı. BDDK verilerine göre, 2003 Ocak ayında 6.8 milyar lira olan konut, taşıt, ihtiyaç kredileri ve kredi kartı borcu 2017 Ağustos ayına gelindiğinde 476.7 milyar liraya çıkmış durumda. Sadece kredi kartı borcu 4.4 milyar lira iken 14 yılda yüzde 1920 oranında artarak 88.9 milyar liraya ulaştı.
Aynı dönemde takibe düşen bireysel kredi ve kredi kartları 306 milyon liradan 18.4 milyar liraya çıktı. Tüm bunların sonucunda, kredi kartı borcunu ödeyemeyenlerin sayısı 69 katına çıkarak 2 milyon 269 bin 415’e çıkarken, tüketici kredisi borcunu ödeyemeyenlerin sayısı ise 531 kat artarak 2 milyon 989 bin 674’e kadar yükseldi. Bireysel kredi veya kredi kartı borcunu ödememiş ve borcu hâlen devam eden kişi sayısı 3 milyon 102 bin 106’yı buluyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) verilerine göre 14 yılda vatandaşın mevduatı yüzde 885 oranında artarak 150 milyar liradan 1 trilyon 479 milyon 336 bin liraya ulaştı. Bankalarda 1 milyon lira ve üzerinde mevduatı olanların serveti 24.2 milyar liradan 767.7 milyar liraya çıktı. Buna karşın, bankalardaki mevduatı 10 bin TL’ye kadar olanların toplam birikimi 14 yılda ancak 44.3 milyar liradan 56.2 milyar liraya çıktı.
2003 başında 10 bin TL’ye kadar mevduatı olanların toplam mevduattan aldıkları pay yüzde 30 olurken, 2017 Ağustos ayında yüzde 3.8’e kadar düştü. Bankalarda 1 milyar lira ve üzerinde parası olanların toplam mevduattan aldıkları pay ise yüzde 16’dan yüzde 52’ye kadar çıktı. CHP Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak, TÜİK rakamlarına göre bu bozulmanın özellikle üç yılda ciddi şekilde arttığını ve zenginin gelirinin yoksuldan çok daha hızlı arttığını söyledi. Yurtiçi yerleşiklerin bankalardaki 1 milyon TL ve üzeri mevduatlarının toplam mevduat içindeki payının 2002 yılında yüzde 24 oranında olduğunu belirten Öztrak, bu oranın 2007 yılında yüzde 40’a, 2011 yılında yüzde 47’ye ve 2017 Ağustos ayı itibarıyla yüzde 52’ye kadar çıktığına dikkat çekti. “Tüm bu veriler bize gelir dağılımının bozulduğunu, servetin giderek tepede toplandığını gösteriyor” diye konuşan Öztrak, vatandaşın güçlükle geçindiğini ve para biriktiremediğini ifade etti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre kazandığı parayla ucu ucuna yaşayan, beklenmedik bir harcama çıktığında karşılayamayan vatandaşların oranının yüzde 34 olduğuna işaret eden Tekirdağ Milletvekili Faik Öztrak, “Vatandaşlarımızın yüzde 62’si borçlarından şikâyetçi. İki günde bir masasına bir tabak et yemeği koyamayan vatandaşların oranı yüzde 38. Bu tablo Türkiye’de büyümenin sürdürülebilirliğini sorgulatıyor, sosyal huzurun devamı konusunda kaygıları artırıyor” diye konuştu.[199]
2 milyon kişinin borçla ev alıp;[200] İstanbul’daki markalı konut projelerinin 2016’da yüzde 14 artarak; toplam konut stokun yüzde 11’e dayandığı[201] ve de 12 yılda 100 TL’nin 35 liraya düştüğü[202] coğrafyamızın somut verilerini hızla sıralarsak:
- 4 kişilik bir ailenin yoksulluk sınırını 5 bin TL olurken, kira ve gıda harcamaları bütçelerde delik açıyor.[203]
- Enflasyon karşısında beli bükülen kamu emekçilerinin maaşının yüzde 71’i kira ve gıdaya gidiyor. Eğitim, sağlık, haberleşme, ulaşım gibi harcamalara yüzde 29 kalıyor.[204]
- ‘Birleşik Metal İş Sendikası’na göre enflasyon karşısında asgari ücretin alım gücü kaybı sebzede yüzde 14.2, meyvede yüzde 10.1, katı ve sıvı yağlarda yüzde 2.8 olarak gerçekleşti.[205]
- TÜİK’in 2016 yılı sağlık harcamalarına dair yayımladığı verilere göre,[206]cepten yapılan sağlık harcaması 2016 yılında yüzde 14.5 artışla 119 milyar 756 milyon liraya yükselirken, yurttaşlar bunun yüzde 16.3’ünü kendi cebinden karşıladı.[207]
- Maliye Bakanlığı, Merkez Bankası ve TÜİK’in açıkladığı üç veri güncel ekonomik tabloyu özetlerken; 2016 yılının ilk 8 ayda fazla veren bütçe 2017’de 25 milyar TL açık verdi. 2017 Haziran’ında işsizlik yüzde 10.2’ye demirledi. Gençlerde ise bu oran tekrar yüzde 20’nin üzerine çıktı.[208]
- Kamunun borcunun iki, özelin borcunun ise yedi kat arttığına dikkat çeken Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, ekonomi için bir dizi riskin yanı sıra, geçilmeyen köprü, muayene olunmayan hastane için kaynak aktarılan mekanizmadan endişe ediyor.[209]
- 2010’dan 2017’ye ekonomide yaşanan borçlanmanın boyutlarını milli gelirdeki artış ile karşılaştırdığımızda ortaya çıkan sonuç son derece düşündürücü: Söz konusu altı sene sonunda Türkiye’nin milli geliri sadece 84.4 milyar dolar artış göstermiş. Hâlbuki bu dönemde dış borçlardaki toplam artış 112.5 milyar dolar; yani milli gelirdeki artışın neredeyse 1.5 misli! Bu rakamın 20 milyar doları ise net yeni kısa vadeli dış borçlanma. Türkiye’nin borçlanma temposundaki devinim, artık yatırım ve üretim süreçlerinden kopmuş, kendi başına buyruk bir ivmelenme içerisinde gözükmekte. Borçlanma, Türkiye ekonomisinin on beş yıllık serüvenini betimleyen en önemli değişken olarak öne çıkıyor.[210]
- Kredi ve istihdam seferberliğine karşın KOBİ’lerde çalışan sayısı 88 bin azaldı. Çiftçi ve esnaf yüzde 10 düştü. Bir yılda azalan esnaf sayısı 204 bin, azalan çiftçi sayısı da 79 bin oldu.[211]
- 735 bin esnaf, 164 bin işveren işini kaybetti.[212]
- Esnafın krizi derinleşiyor. KOBİ’lerin batık kredi hacmi 23.8 milyar TL ile en yüksek seviyeye ulaştı. 2017 yılının ilk 6 ayında 51 bin 775 esnaf kepenk indirdi.[213]
- Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı’nın (KOSGEB) onayladığı KOBİ’lerin çoğu, borç sorunları nedeniyle bankalardan eli boş dönüyor. KOBİ’lerin yüzde 83’ü zaten bankalara borçlu, yüzde 9’u ise icra takibinde.[214]
- TÜİK, Kalkınma Bakanlığı, OECD, Hazine Müsteşarlığı ve çeşitli bakanlık verileri kullanılarak yapılan analizde, üçüncü çeyrekte gerçekleşen flaş büyümenin baz etkisine dayandığı, yılın 9 ayının büyümesinin de OHAL ikliminde ağır emek sömürüsüne dayandığı kaydedildi.[215]
- Vergi Uzmanı Ozan Bingöl’e göre, Türkiye’de toplam vergi geliri içinde dolaylı vergilerin payı yüzde 67. 10 yıl içinde bu oran yüzde 56’dan yüzde 67’ye yükseldi. OECD ülkelerinin ortalaması ise sadece yüzde 35. Türkiye, kazanandan değil harcayandan vergi topluyor. Bunu da dolaylı vergiler üzerinden yapıyor. Dahası, başta asgari ücretliler olmak üzere çalışanlardan direkt vergi kesilirken, zenginler yeterli vergiyi vermiyor. 2016’daki 458 milyar TL’lik verginin 251 milyar TL’si KDV ve ÖTV’den oluşuyor. 497 adet harç ve katkı payı türü vergi türleri var. İşte bu vergi adaletsizliği konusunda farkındalık yaratmak için gençler harekete geçti ve Verdiğine İyi Bak başlıklı bir proje geliştirdi.[216]
- Toplam büyüklüğü 200 milyar dolara ulaşması hedeflenen Varlık Fonu’nu yönetenlerin ne kadar ücret alacağını belirleyemediler.[217]
- Lüks tüketim pazarının 2018’de 7 milyar liraya çıkması öngörülüyor.[218]
- ‘Global Financial Integrity/ Küresel Finansal Dürüstlük Örgütü’nün 1 Mayıs 2017’de yayımlanan ‘Gelişen Ülkelerde Yasadışı Finansal Akımlar’ başlıklı raporuna göre, Türkiye’den 2014’te yaklaşık 12 milyar dolar yasadışı yollarla yurtdışına aktarıldı.[219]Türkiye’de 10 yılda tam 125 milyar dolar aklandı.[220]
- Kemal Kılıçdaroğlu, “Türkiye şu anda Avrupa’nın en büyük kara para aklayıcı merkezi konumundadır. Yolsuzluk, uyuşturucu, fuhuş paraları… İstediğiniz zaman Türkiye’ye getirin aklarsınız. Nedir bu dolarların adı; net hata ve noksan. Bu kadar. Kanun çıkardın, getirdin, rüşveti aklıyorsun ve Türkiye Avrupa’nın en büyük kara para aklayıcı ülkelerinden birisi,” diyor.[221]
- ‘Malta Belgeleri’ projesi kapsamında European Investigative Collaborations’ın (EIC) yayımladığı belgelere göre, Başbakan Yıldırım ve ailesi off-shore’cu çıktı. Yıldırım ailesinin vergi cennetlerine kayıtlı 11 kargo gemisi ve Hollanda’daki yedi gayrimenkulü içeren,[222]yaklaşık 140 milyon Avro değerindeki malvarlığını ortaya çıkardı.[223]
Bu tabloda Başbakan Yardımcısı Hakan Çavuşoğlu, “Asgari ücretle çalışan bir kişi 42 maaşıyla sıfır bir araç alabiliyor”;[224] veya TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda konuşan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba, “Pirzolayı zengin yiyecek,”[225] diyerek insanlarla dalga geçerken; devasa kamu şirketlerini OHAL rejimi marifetiyle devralan Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF), geliri gideri, nereye ne harcadığı, kimden ne aldığı ve nasıl denetlendiğine dair sorular yanıtsız bırakılıyor.[226]
Aslında yanıtsız bırakılan sadece bu değil!
Mesela… Hesapları denetlenemeyen Türkiye Diyanet Vakfı’nın bütçesi 2015’e göre yüzde 90 artışla 800 milyon liraya yaklaştı. 670 milyonunu “bağış ve yardımlar” oluşturuyor.[227]
Mesela… Bütçesinden “sehven” buharlaşan milyonlarca liralık ödenek, kızına şehvet duyan baba fetvaları, kaplumbağaya türban takılan yayınlarıyla sürekli tartışılan Diyanet İşleri Başkanlığı, harcamalarıyla da dikkati çekiyor. Başkanlık bir ayda aralarında Başbakanlık ve 11 bakanlığın da bulunduğu 33 kamu kurumundan daha fazla harcama yaptı. Maliye Bakanlığı kamu kurumlarının 2016 yılının ilk ayındaki harcama rakamlarını açıkladı. Diyanet İşleri Başkanlığı, 687 milyon 894 bin liralık harcaması ile aralarında Sağlık Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’nın da bulunduğu birçok kurumu geride bıraktı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başbakan Davutoğlu’nun “hesabı sorulamayan” 103 milyonluk örtülü ödenek harcamasını da altıya katladı.[228]
Evet, bütçeden aldığı pay ile birçok bakanlığı geride bırakan Diyanet’e para yetişmiyor. 29 milyon lira ödenek alan kuruluşun dernek ve vakıflara aktardığı para 71 milyonu aştı. TBMM’ye sunulan Diyanet İşleri Başkanlığı 2018 yılı bütçe tasarısına göre, başkanlık 2017 yılında ülke bütçesinden aldığı 6 milyar 482 milyon liralık ödeneğe sığmadı, ilave ödenek alarak 2017 yılı 6 milyar 517 milyon lirada kapattı. Diyanet 2017 yılın da toplam 6 milyar 867 milyon liralık ödeneğin 4 milyar 939 milyon lirasını 8 ay içerisinde harcayıp bitirdi.[229]
Mesela… 2017’nin altı aylık bütçe “açığı”, 25.2 milyar TL’yken;[230] 2017’nin ilk beş ayda 16.8 milyar dolarlık açık verilirken kaynağı belirsiz 4.6 milyar dolarlık da para çıkışı oldu…[231]
Mesela… Haziran 2017 tarihinde bütçe açığı 13.7 milyar TL’yi buldu. Örtülü ödenekten altı ayda 1.1 milyar TL harcandı…[232]
Mesela… Bütçe sonuçlarına göre savunma ve güvenlik harcamalarına 2017’nin ekim ayında 456.8 milyon lira harcandı. 2016 yılının aynı ayındaki harcama 477 milyon liraydı…[233]
Mesela… 10 yıldır devlette tasarruf tedbirleri uygulayan hükümetin telefon faturası 2012’den 2017’ye 80 milyon liraya dayandı…[234]
Mesela… TÜİK 2016 büyüme rakamlarına göre, “Devletin tüketim harcamaları yüzde 7.3 arttı”…[235]
Mesela… 2017 devlet bütçesi ekim ayında 3.3 milyar lira, ocak-ekim döneminde ise 34.9 milyar lira açık verdi. Nereye harcandığı gizli tutulan “örtülü ödenek” harcamasında da 2017 yılının rekoru kırıldı. Cumhurbaşkanlığı ile Başbakanlığın kullanımında bulunan “örtülü ödenekten” ekim ayında 297.2 milyon lira harcama yapıldı. 2017 yılında yapılan harcama toplamı ise 1.7 milyar liraya çıktı.[236]
Tam da bu kesitte Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in, özellikle hukukun iyi işlediği ülkelerde iş yapmanın daha kolay olduğunu, ancak bu ülkelerde de kâr marjlarının diğer ülkeler kadar yüksek olmadığını söylemesi de,[237] yanıtsızlıklara bir yanıt oluyor…
IV.1) ZENGİNLİK, YOKSULLUK, EŞİTSİZLİK
Öncelikle coğrafyamız, zenginlerle yoksullar arasındaki uçurumun derinleştiği bir eşitsizlikler deryasıdır.
“Nasıl” mı?
TÜİK tarafından 18 Eylül 2017’de açıklanan ‘2016 yılı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması’na göre, AKP döneminde Türkiye’nin gelir adaletsizliğinde dünyada şampiyonluğa oynuyor.[238]
‘The Spectator Index’e göre, gelir adaletsizliğinde 2012 ve 2017 kesitinde Türkiye, yüzde 32 ile Çin ve Hindistan’ın ardından üçüncü sırada yer aldı. Zengin ile yoksul arasındaki makasın giderek açıldığı Türkiye’de, toplumun en üstünde yer alan yüzde 20’lik grubun gayrisafi milli hasıladan aldığı pay yüzde 50’leri buldu.[239]
Türkiye’de en zengin yüzde 1 ile en yoksul yüzde 50 arasındaki gelir payı makası özellikle 2007 yılından sonra git gide açılıyor. 3 yılda en zengin yüzde 1 çok zenginleşirken alttaki yüzde 50’nin durumunda gerileme görülüyor. Verilere göre 2007’de en zengin yüzde 1’in milli gelirden aldığı pay yüzde 17.4 iken, en alttaki yüzde 50’nin payı yüzde 16.3 civarındaydı. Bu dağılım hemen hemen 2013 yılına kadar yatay seyretti. Fakat sonrasında iki grup arasındaki makas açılmaya başladı. Verilere göre 2016 yılına gelindiğinde Türkiye’de en zengin yüzde 1’in payı yüzde 23.4 olurken, en yoksul yüzde 50’nin payı yüzde 14.6 oldu.[240]
‘Credit Suisse’in ‘Küresel Servet Raporu’nun verilerine göre, Türkiye’de 1 yılda toplam hanehalkı varlığı 68 milyar dolar azalarak 1 trilyon 68 milyar dolara inerken, dolar milyonerlerinin sayısı arttı. 2017 raporu, Türkiye’de 5 milyon dolar ve üzerinde varlığı olanlara 1 yılda 642 kişi eklendiğini ortaya koydu. Bu gruptakilerin toplam sayısı 12 bin 916 oldu. 1 milyon dolar ve üzerinde varlığı bulunanların sayısı da 323 kişi artarak 77 bin 602’ye çıktı. Öte yandan, 80 milyon içinde yalnızca 1 milyon kişinin 100 bin dolar ve üzerinde varlığa sahip olduğu kaydedildi. Varlıklarının toplamı 10 bin doların altında kalanların oranı ise yüzde 72.6’dan yüzde 75.6’ya yükseldi. Yüzde 22.5’lik kesimin 10-100 bin dolar varlığa sahip olduğu belirtilirken, 100 bin-1 milyon dolar arasında varlığı bulunanların oranı yüzde 1.7’de kaldı.[241]
Türkiye, en zengin ile en yoksul arasındaki 7.7 katlık fark ile OECD ülkeleri arasında da en adaletsiz 4’üncü ülke oldu. TÜİK hesabına göre yıllık 7 116 lira geliri olmayanlar yoksulluk sınırı altında kalıyor. Bunun nüfusa oranı yüzde 14.3 ve tam 11 milyon 26 bin kişi bu durumda yaşıyor. Bu 11 milyon 26 bin kişinin günlük 19.5 liranın altında bir gelirle yaşamlarını sürdürmeye çalıştıklarını ortaya koyuyor.[242]
TÜSİAD ile TÜRKONFED’in ‘Bölgelerarası Ortak Girişim Projesi’ verilerine göre, bölgelerarası gelir dağılımında “Doğu” ile “Batı” arasındaki adaletsizlik dört katına çıktı. Avrupa’da ise en zengin bölge ile en fakir bölge arasındaki fark 1.8 kat.[243]
Coğrafyamızdaki, eşitsizliklerin sorumlusu yoksullaştırıcı kapitalist zenginliktir.
‘The Fortune 500 Global’ listesinde Türkiye’den Koç Grubu yer aldı. Koç grubu 23 milyar 456 milyon dolarlık satış geliriyle 463’üncü sıraya yerleşti[244] ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yılda 50 bin Avro’luk maaş alırken, çocuklarının parada yüzdüğü[245] bir mekândır coğrafyamız…
AKP döneminde kârlarını katlayan, rantlarına rant katan Türkiye’nin ilk 500 şirketinin toplam net kârları yüzde 48.5 artarken; listenin başında Koç Grubu’na ait TÜPRAŞ yer aldı. TÜPRAŞ, Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin belirlendiği Fortune 500’de 34,8 milyar liralık net satış geliriyle birinci oldu.
Dev tekeller ve büyük patronlar AKP iktidarında kârlarını katlamayı sürdürüyorlar. Türkiye’nin en büyük 500 şirketini belirlendiği ‘The Fortune 500 Türkiye’ araştırmasının sonuçlarına göre, Koç Grubu’na ait Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (TÜPRAŞ), 34.8 milyar liralık net satış geliriyle birinci oldu.
‘The Fortune 500 Türkiye’ şirketlerinin net kârı yüzde 48.5 artarak 42 milyar 548 milyon liraya yükseldi. Şirketlerin esas faaliyet kârı yüzde 30.24’lük artışla 71 milyar 240 milyon liraya çıkarken, finansal giderleri yüzde 10.43’lük artışla 50 milyar 317 milyon lira oldu.
Listedeki 500 şirketin aktifleri yüzde 25.4’lük artışla 1.049 milyar liraya, öz kaynakları ise yüzde 19.2’lik yükselişle 405.1 milyar liraya çıktı.[246]
TUİK’in verilerine göre, 2015 yılı itibariyle Türkiye’de en zengin yüzde 20’nin geliri, en düşük gelirli yüzde 20’nin gelirinin 7.6 katıyken; 2000 yılından bu yana serveti 1 milyar doları aşıp ‘The Forbes’un listesine giren Türkiyeli zengin sayısı 4’ten 29’a çıktı. Bu listede olanların toplam serveti 2000 yılında 21 milyar dolar iken 2017’de 48.5 milyar dolara ulaştı.
2017 ‘The Forbes Listesi’ne Türkiye’den giren en zengin kişi Yıldız Holding Yönetim Kurulu başkanı Murat Ülker. Ülker’in serveti 3.7 milyar doları buluyor. Kurumsal açıdan ise Koç ailesinin kişisel servetleri toplamda 6.5 milyar doları aşıyor. Doğuş Holding’in sahibi Şahenk ailesinin de varlıkları toplamda 5.1 milyar dolar.[247]
Bu kadar da değil!
AKP iktidarında kârlarını artıran büyük tekeller arasında bankacılık sektörü de yer alıyor. Banka patronlarının net kârı 2017 Mayıs sonunda 2016 yılının aynı döneme göre yüzde 50.3 artışla 21.17 milyar lira oldu.[249]
2017 yılının ilk iki ayında bankaların kârı yüzde 86 arttı. Sadece Şubat’taki artış ise yüzde 127 oldu.[250]
2017’nin Haziran döneminde bankacılık sektörünün dönem net kârı 25 milyar 355 milyon TL olarak gerçekleşti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) verilerinde bankacılık sektörünün net kârı, 2017 yılının ilk yarısında 2016’nın aynı dönemine göre, yüzde 33.2 artışla 25 milyar 355 milyon lira net kâra yükseldi.[251]
Bankacılık sektöründe Eylül 2017 itibariyle 12 aylık kâr hacmi yüzde 26 artışla 46 milyar TL seviyesine ulaştı.[252]
Bankacılık sektöründe net kâr 2017 yılın ilk 10 ayında 2016’nın aynı dönemine göre yüzde 28.3 artarken, istihdam bir yılda yüzde 1.3 azaldı.[253]
2017 yılı ilk yarısında borsada işlem gören 9 bankanın kârı 117 milyar TL ile yüzde 33 arttı.[254]
Bu arada Koç Holding’in 2017’nin üçüncü çeyrekte net kârı 2016 yılının aynı dönemine göre yüzde 31.5 artışla 1.3 milyar TL oldu.Toplam hasılat ise aynı dönemde yüzde 39 artarak 25.9 milyar liraya yükseldi.[255]
Sabancı Holding, 2017’nin üçüncü çeyreğinde kârını, 2016’nın aynı dönemine göre yüzde 50 artırarak, 2 milyar 354 milyon TL’ye ulaştı.[256]
Ziraat Bankası 2017’nin ikinci çeyreğinde 2.2 milyar TL net kâr etti.[257]
İş Bankası 2017’nin ilk 3 ayında 1.6 milyar TL kâra geçti.[258]
QNB Finans Bank, 2017’nin ilk çeyreğinde 422 milyon TL net kâr etti.[259]
Akbank 2017’in ilk dokuz ayında 517 milyar TL konsolide net kâr elde etti.[260]
Yapı Kredi 2017 yılının ilk 9 ayında net kârını, 2016’nın yılının aynı dönemine göre yüzde 27 artışla 2 milyar 735 milyon TL’ye yükseltti.[261]
Garanti’nin 2017’nin ilk dokuz aylık dönemindeki net kârı, 4 milyar 685 milyon 989 bin TL oldu.[262]
Türkiye Sigorta Birliği’nin rakamlarına göre 2017 yılının ilk yarısında hayat dışındaki teknik kâr 1.2 milyar TL oldu.[263]
2017’nin ikinci çeyreğinde Alianz’ın net kârı yüzde 83.4 artışla 2 milyar Avro’ya çıkardı.[264]
Mapfre Sigorta’nın 2017’nin ikinci yarısında 2016’nın aynı dönemine göre kârı yüzde 37 artışla 93.4 milyon TL’ye çıktı.[265]
Türkiye’de 16 milyon kişi açlık, 48 milyon kişi de yoksulluk sınırı altında yaşıyor.
Tüketici Hakları Derneği’nin Türk-İş’e ait açlık ve yoksulluk rakamları ile TÜİK’in hane halkı kullanılabilir gelir rakamlarını karşılaştırarak yaptığı hesaba göre ise, 2017 ağustos ayı itibarıyla nüfusun yüzde 20’den fazlası yani 16 milyondan fazla kişi açlık sınırının altında yaşıyor. Aynı hesapla nüfusun yüzde 60’tan fazlası, yani 48 milyondan fazla kişi de yoksulluk sınırının altında yaşıyor.[266]
Tam da bu tabloda Çalışma Bakanı Jülide Sarıeroğlu’nun açıkladığı 1603 TL asgari ücretin yine açlık sınırının altında kaldığı;[267] nüfusun yüzde 10’unun devletin doğrudan desteğine muhtaç ve her 8 kişiden biri devlet yardımı aldığı[268] bir coğrafyadır Türkiye![269]
Evet devletten sosyal yardım alan hane sayısının, 2 yılda 150 bin arttı! 2014’te 3 milyon 5 bin 898 haneye bedava kömür ve gıda yardımı yapılırken, 2016’da yardım yapılan hane sayısı 3 milyon 154 bin 69’a çıktı.[270]
Ayrıca Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya’ın, Genel Sağlık Sigortası (GSS) devlet tarafından ödenen kişi sayısının 8 milyon 983 bin 853 olduğunu açıkladı; coğrafyamızda geliri 592 liranın altında olan 9 milyon insan var.[271]
‘Gıda Sürdürülebilirlik Endeksi’nin 2017 yılı verilerine göre Türkiye 34 ülke arasında 15. sıradayken;[272] Türkiye’de çocukların üçte biri şiddetli maddi yoksunluk içinde. Yoksulluğun şiddeti doğuya gidildikçe artıyor. Türkiye’de 7 milyon 210 bin çocuk maddi yoksunluk çeken hanelerde yaşıyor.
Türkiye çocuk yoksulluğunda yüzde 36.4 ile Bulgaristan’dan sonra ikinci. Çocukların yüzde 75.8’i bir haftalık tatil masrafını karşılayamayan hanelerde yaşıyor. Yüzde 40’ı iki günde bir et, tavuk, balık gibi protein içeren gıdalarla beslenemiyor. Yüzde 47.5’i 12 ay içinde ev kirasını, faturalarını ödeyemeyen hanelerde yaşıyor.[273]
Halkın yüzde 42’si konutunda ısınamıyor, yüzde 38’inin çatısı su sızdırıyorken; her 5 kişiden biri yoksul.[274]
TÜİK verileri yaşlı nüfusta yoksulluk oranının yüzde 18.3’e çıktığını gösterdi. Verilere göre yaşlı kadınlar daha yoksul. Çalışan yaşlıların yüzde 73’ü ise tarımda yer alıyor. Türkiye’de 10 yaşlıdan neredeyse ikisi yoksul.[275]
65 yaşın üzerinde 835 bin kişi geçinmek için çalıştığı coğrafyamızda, üstelik çalışanların 420 bini emeklilerden oluşuyorken; 18 bin emekli iş arıyor.[276]
15 yılda bireysel borçlar 67 kat arttı.[277]
Türkiye Bankalar Birliği’nin verilerine göre, 2017’nin ilk 4 ayında kredi kartı borcunu ödemeye çalışanlar bireysel kredilere koştu. TBF Başkanı Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mehmet Bülent Deniz, borçla kapatılan borcun da ödenemediğini söyledi.[278]
Varlık Yönetim Şirketleri Derneği Başkanı Selçuk Tuncalı’ya göre, üç milyonu aşkın kişi borcunu ödemediği için bankaların yasal takibinde. Varlık yönetim şirketlerinin tahsilat yapamadığı borçlu sayısı ise 1.5 milyon. Özetle 4.5 milyon kişi batık.[279]
2017 yılı Eylül ayı itibariyle, takip hesaplarına intikal etmiş kredi tutarının 23.3 milyar TL olduğunu açıklayan Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, 30.9 milyon yurttaşın bankalara borçlu olduğunu açıkladı.[280]
Tüm bunların yol açtığı artan psikolojik rahatsızlıklar, buna bağlı ilaç kullanımı, madde bağımlılığı ve intihar vakaları hakkında hazırlanan rapor, toplumsal sağlık ve psikolojinin geldiği tehlikeli noktayı gözler önüne seriyor.
5 yılda 60 bin 850 kişi intihar girişiminde bulundu, bu intiharların 16 bin 28’i ölümle sonuçlandı.
Sağlık Bakanlığı verilerine göre psikolojik rahatsızlıklar nedeniyle sağlık kuruluşlarına başvuranların sayısının 2012 yılında 9 milyon 504 bin 820 oldu. Sadece 2016 yılında psikolojik rahatsızlıklar nedeni ile sağlık kuruluşlarına 12 milyon 141 bin 255 başvurdu.
4.5 yılda 224 milyon 764 bin 22 kutu antidepresan ve benzeri ilaç tüketildi.
5 yılda ise sağlık kuruluşlarına psikolojik rahatsızlıklar nedeni ile başvuru sayısının yüzde 27.73 arttı, toplamda 53 milyon 694 bin 90’ı buldu.[281]
IV.2) KLİYENTALİZM, YOLSUZLUK, TALAN, İSRAF
Egemenler için bir kliyentalizm (kayırmacılık) ve yolsuzluk cennetine dönüş(türül)en, “Magnum latrocinium/ Büyük soygunculuk” elindeki coğrafyamızı en iyi Şair Eşref’in, “Bir soğan soyuluyor yaşarıyor gözler./ Bir devlet soyuluyor aldırmıyor yüzsüzler,” dizeleri betimlerken; “Fraus meretur fraudem/ Sahtekârlık sahtekârlığı doğurur” gerçeğiyle yüz yüzeyiz.
“Nasıl” mı? Şöyle!
- İktidar yanlısı işadamlarına verdikleri krediler Sayıştay raporlarına konu olan kamu bankalarının 5 yıllık reklam bütçesi de 1 milyar TL’yi aştı. AKP iktidarında yandaş medya havuzunun en büyük reklamvereni kamu bankaları oldu. Kamunun reklam pastası gazetelerde en fazla Sabah, Star, Yeni Şafak, Akşam, Güneş, Takvim, Yeni Akit ve Türkiye arasında dağıldı. Gazeteler gibi, hükümete yakın televizyon kanalları da kamunun reklam pastasından “aslan payını” aldı. Kamu bu alanda da Ülke Tv, TVNet, 360 TV, 24 TV, aHaber, Beyaz TV’ye reklam yağdırdı.[282]
- Kadir Topbaş istifa ederken ‘Borçlu bir belediye bırakmıyorum’ dedi ama Sayıştay raporunda yüz milyonlarca lira borç çıktı. Ankara’nın borçları da dudak uçuklattı… Sayıştay, “Borçlu bir belediye bırakmıyorum” diyerek istifa eden İstanbul Büyükşehir Belediyesi eski başkanı Kadir Topbaş’ı yalanladı. Sayıştay raporlarına göre, belediyenin 2016 bilançosuna göre ödenemeyen 1.9 milyar TL, kamu idaresine 450 milyon TL ve kısa vadeli 953 milyon TL dış borcu ortaya çıktı. İstifası gündemde olan Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek’in yönettiği belediye bilançosunda da kısa vadeli 941 milyon TL iç borç, kamu idarelerine 376 milyon TL, ödenemeyen de 1 milyar TL emanet borç olduğu tespit edildi. Sayıştay, 2016 yılındaki belediye hesaplarına ilişkin denetim raporlarını açıkladı.[283]
- 2012 yılında Gülen’e övgüler düzen, 2016 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeğeni ile evlenen Abdulkadir Karagöz için ‘nikâhta keramet var’ sözü gerçek oldu. Karagöz, yaklaşık bir yıl içinde İBB şirketleri ile bazı kamu şirketlerinden toplam 10 ihale aldı.[284]
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 2016 ihalelerinin incelendiği raporun ortaya koyduğu usulsüzlükler bitmek bilmiyor. Rapora göre İETT’ye 375 otobüs satan firma, resmi sitesinde otobüslerin fiyatının daha ucuz olduğunu duyurdu.[285]
- AKP İstanbul İl Yönetim Kurulu’ndaki 3 üyenin ticari ilişkileri; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi’ndeki (İBB) AKP’li meclis üyelerinin AKP’li belediyelerle olan “akçeli işlerini” aratmıyor. Fatih Bolcan, Sevilay Tuncer Uludağ ve Cemaleddin Aykan’ın şirketleri 5 yılda AKP’li belediyeler ve kamu kurumlarından 126 ihale aldı. 3 AKP’linin aldığı ihalelerin toplamı 145 milyon TL’yi buldu.[286]
- Nikâhını Erdoğan’ın kıydığı Albayraklar Holding Başkan Yardımcısı Nuri Albayrak’ın damadı Adem Altunsoy’un şirketi Platform Turizm ve Taşımacılık şirketi 2016 yılında İBB, İSKİ ve İETT’den 250 milyon TL’yi bulan 7 ihale almış.[287]
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 2016 ihalelerinin incelendiği raporda çarpıcı sonuçlar ortaya çıktı. Toplamda 5 milyar liralık ihâlenin incelendiği ve ihalelerin “adrese teslim” yapıldığına dikkat çekti.[288]
* Maltepe Dragos’taki “kentsel dönüşüm” imar planından, 17 Aralık soruşturmasıyla birlikte kamuoyunun gündeminden düşmeyen İşadamı Mehmet Cengiz’e kıyak çıktı. İmar planından, İşadamı Cengiz’in arsasının önüne gelen “dini tesis alanı” son anda çıkarıldı. İBB askıya çıkan imar planı incelendiğinde “dini tesis alanı düzenlemesiyle” ilgili 6. maddenin üzerinin çizilmiş olduğu görülüyor.[289]
- . AKP’li Fatih Belediyesi’nin “120 bin adet sıcak iftar yemeği” için yaptığı 3 milyon TL’lik ihale, belediyenin faaliyet raporunda “62 bin 600 adet sıcak iftar yemeği dağıtıldı” ifadesiyle yer aldı. “57 bin 400 adet iftar yemeği ne oldu?” denilerek olay yargıya taşındı. Fatih Kaymakamlığı, İstanbul Valiliği’nin 2 Şubat 2017 tarihli yazısı üzerine 21 Şubat 2017 tarihinde 3 belediye yöneticisi hakkında “işleme konulmama” kararı verdi.[290]
- AKP’li Fatih Belediyesi’nin şirketi Halktaş, 2016’da 21 milyon 288 bin 473 TL net satış yaparken, yalnızca 31 bin 146 TL kâr etmiş görünüyor.[291]
- Birçok kamu arazisi ve kurumu TÜRGEV’e tahsis edildi.[292]
- Bilal Erdoğan’ın vakfı TÜRGEV’e bedelsiz arsa veren AKP’li Şahinbey Belediyesi şimdi de TÜGVA’nın il temsilcisi Mahmut Bulut Kızılelma’yı belediyeye memur yaptı. Adı geçen şahsın işe göstermelik gelerek imza attığı söyleniyor.[293]
- Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın yönetim kurulunda yer aldığı TÜRGEV’e G. Antep Şahinbey’de yer alan yurt binasının ruhsat bilgileri “özel hayat” kapsamına girdi.[294]
- ABD’deki Hakan Atilla davasının tanığı İranlı işadamı Rıza Sarraf’ın duruşmalardaki ifadeleri, 17/25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet operasyonunun ardından Türkiye’yi çalkalayan iddiaları yeniden gündeme getirdi. Türkiye’de kapatılan dosyanın yeniden açılması tartışmasına yol açtı. Ancak 680 sayılı KHK ile bu zorlaştırıldı.[295]
- AKP iktidarları döneminde bütçede görülen alışılmışın dışındaki harcamalardan birini de özel şirketlerden “temizlik hizmeti” satın almak için yapılan harcamalarla “temizlik malzemesi alımı” oluşturuyor. 2010’da 300 milyonluk temizlik hizmeti alımı yapan iktidar, 2010 yılında 299 milyon 178 bin lira olan temizlik hizmeti alımı, 2016’da yaklaşık dört katı artışla 1 milyar 191 milyon 156 bin lira oldu. 2010’da 80 milyon 626 bin lira olan temizlik malzemesi alımı da altı yılda 2.5 katı artışla 200 milyon 103 bin lira oldu. 2015’de 884 milyon 779 bin liralık harcama yapılan temizlik hizmeti alımı, 2016’da yüzde 25 oranında arttı.[296]
- Ethem Sancak’a[297]Sakarya’da arazi tahsis edildi. Özel mülkiyete ait 746 bin metrekare taşınmaz da acele kamulaştırılarak vatandaştan alınıp Sancak’a verildi. Hükümet, AKP’ye yakınlığıyla bilinen Ethem Sancak’a ait BMC firmasına, Sakarya’da Acarlar Gölü ve longoz ormanları yakınındaki 222 hektar araziyi ‘münferit yatırım yeri’ olarak tahsis etti. BMC, köylüye ait arazide polis ve askerin kullandığı TOMA, Kirpi ve Akrep marka araçları üretecek. Sakarya’da Acarlar Gölü ve longoz ormanları yakınında tahsis edilen araziye fabrika kuracak.[298]
- FETÖ ilişkisi nedeniyle mahkeme kararıyla Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na devredilen 14 şirketin AKP’li belediyelerle ilişkileri ortaya çıktı. Belgelere göre FETÖ ile ilişkili bu şirketler, 21 AKP’li belediyeden milyonlarca liralık ihale aldı.[299]
| AKP’Lİ BELEDİYELERİN RESMİ BELGELER IŞIĞINDA İHALE İLİŞKİSİ | |
| Özel Form Fizik Tedavi, Rehabilitasyon, Sağlık, Özel Eğitim Tarım Gıda İnşaat ve Turizm Hizmetleri | Samsun Büyükşehir Belediyesi 2010-2015 yılları arasında toplam 8 ihalede yaklaşık 20 milyon TL’lik sözleşme imzaladı. 15 Temmuz’un ardından şirketin aldığı ihaleler iptal edilirken Samsun Cumhuriyet Başsavcılığı geçmiş ihalelerin de inceleneceğini açıkladı. Şirket Kastamonu Belediyesi’nden de 2015’te 90 bin TL’lik ihale aldı. |
| Kat-Kar Mühendislik | Şirket Balıkesir Büyükşehir Belediyesi’nden 2013 yılında 768 bin TL’lik, Afyonkarahisar Belediyesi’nden 2014 yılında 1 milyon 100 bin TL’lik ihale aldı. |
| Öz Çelikkaya İnşaat Nakliyat Sanayi | 2014 yılında Gümüşhane Belediyesi’nden 151 bin TL, ilçe belediyesi Kozcağız’dan 2013-2015 yıllarında 3 ihalede toplam 3 milyon 150 bin TL, Yortan Belediyesi’nden 2014 yılında iki ihalede 102 bin TL kazandı. |
| Fevzioğlu Petrol Un Gıda Nakliyat Ticaret ve Sanayii | Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin şirketi BESAŞ (Bursa Ekmek ve Besin Sanayi ve Ticaret A.Ş.) 2012- 2016 yılları arasında şirkete toplam 11 ihalede 17.5 milyon TL aktardı. |
| Aynes Gıda Sanayi ve Ticaret | 2014’te Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’yla tek ihalede 42 milyon 438 bin 886 TL’lik sözleşme yaptı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) şirketi Beltur’dan 2015’te 226 bin 820 TL’lik ihale kazandı. |
| Garnet Tıbbi ve Teknolojik Sistemler | İBB Sağlık ve Hıfzıssıhha Müdürlüğü’nün 2015’teki ihalesini 490 bin TL ile kazandı. |
| Pado Dondurma Unlu Mamülleri Yemek Üretimi | 2014’te İBB 750 bin TL’lik alım yaptı. |
| Sürat Bilişim Teknolojileri | 2013’te İGDAŞ ve Belbim’den yaklaşık 150 bin TL’lik 3 ihale aldı. |
| Sürat Kargo | İEET’den yine 2013 yılında 200 bin TL’lik iş aldı. |
| Vera Sağlık | Karadeniz Ereğli Belediyesi’yle 2014-2016 yılları arasında 7 ihalede toplam 200 bin TL’lik sözleşme imzaladı. |
| ANSA Otomasyon | G. Antep’teki Şahinbey Belediyesi’yle 2013-2016 yılları arasında 7 ihalede yaklaşık 1 milyon liralık sözleşme imzaladı. Aynı kentin Şehitkâmil Belediyesi’nden de 2013 yılında 92 bin liralık ihale aldı. |
| Çavdır Mobilya | 2015’te Seydikemer Belediyesi’nden 1 milyon 600 bin TL’lik ihale aldı. |
| Sarılar İnşaat | Antalya Büyükşehir Belediyesi’nden 2014 yılında 175 bin TL’lik iş aldı. Meram Belediyesi 2015’te 2 milyonluk ihaleyi verdi. Keçiborlu Belediyesi’nden 1 milyon 340 bin TL’lik ihaleyi yine 2015’te aldı. Göynük Belediyesi de 2014’te 2 milyon 590 bin TL’lik sözleşme imzaladı. |
| Gü-pa İnşaat | Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın memleketi Rize’nin ilçe belediyeleri Pazar, Hemşin, Fındıklı, Çamlıhemşin’den 2010- 2015 yılları arasında 18 ihalede yaklaşık 3.5 milyon TL’lik iş aldı. |
- Hazine Müsteşarı Osman Çelik’in akrabalarını kamuda önemli görevlere yerleştirdi. Çelik’in dünürü Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’na üye atandı. Damadı ise kamudaki henüz 5 yıllık tecrübesine rağmen New York ataşeliğinde görevlendirildi.[300]
- 2017 yılında 3 milyar 300 milyon TL’lik bütçesiyle Türkiye’nin dev kuruluşlarından ve Türkiye’nin en önemli kuruluşlarından olan Kızılayı’nın İstanbul Şubesi “bir aile şirketi” izlenimi veriyor. Başbakan Binali Yıldırım’ın kardeşi İlhami Yıldırım’ın Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yaptığı Türk Kızılayı İstanbul Şube Başkanlığı’nın Yönetim Kurulu’nda “ya Yıldırım ailesinin üyeleri ya da AKP’yle bağlantısı olan isimler” yer alıyor.
- Çankırı Valisi Hamdi Bilge Aktaş, eş durumu tayiniyle öğretmen olarak iline gelen eşi Sevil Aktaş’ı görevlendirildiği okuldan 24 saat sonra İl Milli Eğitim Müdür Yardımcısı olarak atadı.[302]
IV.2.1) “YİYİN EFENDİLER YİYİN”
“İtibardan tasarruf olmaz” deyişine ilişkin ilk anımsanması gereken “Fraus est celare fraudem/ Sahtekârlığı gizleyen de sahtekârdır,” saptaması olmalı ve coğrafyamızın israf/ talan gerçeği şahında asla unutulmamalıdır.
Şöyle ki…
- Bütçeden 2017 yılının 11 ayında nereye harcandığı gizli tutulan 1.7 milyar TL harcandı. Ayrıca devlet temizlik, özel güvenlik alımları için 23.3 milyar TL ve taşıt ile hizmet binası kiralamasına da 2.1 milyar TL harcadı.[303]
- Bakanlık ve kamu kurumlarının “temsil ve tanıtım” adı altında yaptığı harcamaların, öngörülen bütçeyi milyonlarca lira aştığı ortaya çıktı. İzmir Milletvekili Murat Bakan’ın soru önergesini yanıtlayan Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın verdiği bilgelere göre, 2015’te G-20 ve Çanakkale 100. Yıl etkinlikleri gibi gerekçelerle öngörülen bütçeden 198 milyon 479 bin TL, 2016’da Dünya İnsani Zirvesi ile İslâm İşbirliği Teşkilâtı (İTT) nedeniyle 79 milyon 789 bin TL fazla harcama yapıldı. Ağbal, 2016 için de 323 milyon 975 bin 700 TL ödenek öngörüldüğünü, ancak harcama tutarının 403 milyon 764 bin 819 TL olarak gerçekleştiğini kaydetti. Harcamalardaki artışın temel gerekçesi olarak, “2016’da Dışişleri Bakanlığı tarafından Türkiye’nin ev sahipliğinde başta Dünya İnsani Zirvesi ile İslâm İşbirliği Teşkilâtı 13. İslâm Zirvesi olmak üzere düzenlenmiş olan zirve ve toplantılar için yapılan harcamalar”ı gösterdi.[304]
- Hükümet, 2018’de garanti araç nedeniyle vatandaşın geçmediği köprü ve otoyollar için 3.6 milyar TL, gitmediği şehir hastaneleri için de 2.6 milyar TL ödeme yapacak.[305]
- 2017-2021 yılları arasına ilişkin ‘Stratejik Plan’ını hazırlayan Diyanet İşleri Başkanlığı, vizyonunu “İslâm dini ile ilgili evrensel düzeyde güvenilen ve referans alınan bir kuruma dönüşmek” olarak belirleyerek, 5 yılda 39 milyon 26 milyon liralık bir bütçe kullanmayı planlanıyor.[306]
- Ankara Milletvekili Levent Gök, 10 bine yakın çalışanı olduğu hâlde, AKP propagandası için bol keseden dışarıya program yaptırıp yandaşa para dağıtan TRT’nin[307]2015 yılında ilk 11 ayında 89 milyon lira zarar ettiğini bildirdi.[308]
Gelelim Kaç-Ak saray ve Cumhurbaşkanlığı faslına…
- Cumhurbaşkanı’nın maaşı 35 bin 295 liradan 39 bin 71 liraya yükselecek. Emekli cumhurbaşkanlarının yeni maaşları ise 23 bin 600 liraya çıkacak.[309]
- Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başbakan Yıldırım’ın kullanma yetkisinde bulunan örtülü ödenekte yeni bir rekora imza atıldı. 2017 yılı örtülü ödenek harcaması daha 8 ayda 2016 yılının tamamında yapılan harcamanın bile üzerine çıktı. Ağustos ayında devlet bütçesinin mal ve hizmetler kaleminden yapılan gizli hizmet harcamaları 2016 yılının aynı ayına göre yüzde 195.2 oranında artarak 56.7 milyon liradan 167.4 milyon liraya yükseldi.[310]
- Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Başbakan Yıldırım’ın rekorlar kırarak kullandıkları örtülü ödenek kaleminden alışılmadık harcamalar yapılmaya başlandı. 11 aylık harcama tutarı 2.7 milyar lira oldu.[311]
- 2018 Bütçesi’nden AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım, hesabını vermeden 3.7 milyar liraya kadar örtülü ödenek harcaması yapabilecek.[312]
- Sayıştay’ın raporlarına 2016’da Cumhurbaşkanlığı’nda toplam 365 milyon 324 bin TL harcanmış. Mühim detay: Önceki raporlara konulan “gizli hizmet gideri”, bu kez gizlendiği için, tutara örtülü ödenek dahil mi, değil mi bilmiyoruz.[313]
- Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Fahri Kasırga, TBMM Plan Bütçe Komisyonunda, Cumhurbaşkanlığı sarayının yapım maliyetinin 1 milyar 370 milyon lira olduğunu açıkladı. 2019’da tamamlanması öngörülen ve sarayın etrafında kurulacak kütüphane ve konferans salonlarından oluşan yatırımlar için de 1 milyar 470 milyon lira daha harcanacak… Ayrıca, Marmaris Okluk Koyu’nda yapımı süren “Yazlık Saray” için ise bugüne kadar, altyapı, çevre duvarı, peyzaj, dere ıslahları, güvenlik binaları, sondaj çalışmaları, etüt ve projelendirme için 12 milyon 125 bin lira harcandığını açıkladı.[314]
- Sayıştay raporu, Cumhurbaşkanlığı’na ve Saray’a akan parayı gözler önüne serdi. Saray’a sadece temizlik için 2 milyon lira harcanırken, diğer kalemlerle birlikte harcananı telaffuz etmek bile güç…
Türkiye’de arttırılan vergiler, dış ticaret açığı gibi ekonomik konularda tartışmalar sürerken, Sayıştay’ın Cumhurbaşkanlığı’na ilişkin raporuna göre, Saray’ın masrafları dudak uçuklatacak türden. Rapora göre Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın maaşı 2016 yılında 43 bin 750 TL’den, 49 bin 250 TL’ye çıktı. Erdoğan, 2017 bütçesine göre ise 53 bin 300 TL aylık alıyor. Saray’ın “örtülü ödeneği” olarak bilinen ve 2015 yılında 150 milyon TL olan “Gizli Hizmet Gideri” kalemi 2016 raporunda gizlendi. İki seçimin yapıldığı 2015 yılında Cumhurbaşkanlığı personelinin yurtiçi ve yurtdışı seyahatler yolluk gideri için harcanan 9 milyon 995 bin 495 TL, sandık kurulmayan 2016 yılı için 10 milyon 231 bin 758 TL’ye çıktı.
Sayıştay’ın 2015 yılı için Cumhurbaşkanlığı raporunda “Saray’ın örtülü ödeneği” olarak bilinen “Gizli Hizmet Giderleri” kaleminin, 2016 yılı raporunda yer almaması dikkat çekti. Cumhurbaşkanlığı örtülü ödeneği, 7 Mart 2015’te yapılan yasal düzenleme ile gizlenmişti. Düzenleme ile Cumhurbaşkanlığı bütçesindeki ödeneklerin Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile belirlenmesi ve uygulanmasının önü açılmıştı. Bu da Cumhurbaşkanlığı örtülü ödeneğinin gizli kalması olarak yorumlanmıştı. Ancak yine de söz konusu kalem 2015 yılında 150 milyon TL’lik harcama ile Sayıştay raporuna yansımıştı.
2015 Sayıştay raporunda yer alan tablolardaki birçok kalem, 2016 yılı raporuna yansıtılmadı. Su tüketimi aboneliği, ısıtma gideri, elektrik gideri, internet harcaması aboneliği gibi kalemler gizlendi. Bunun yerine 2016 yılı için “tüketime yönelik mal ve malzeme alımları” kalemi belirlendi ve bu kaleme 26 milyon 489 bin 93 TL harcandığı belirtildi. Rapora göre, Saray’ın hizmet alımları kaleminde 63 milyon 822 bin 525 TL harcandı. Cumhurbaşkanlığı personelinin tedavi ve cenaze giderleri için ise 253 bin 986 TL harcandı.
2016 yılı içinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’a aylık 49 bin 250 TL maaş ödendi. Cumhurbaşkanı ödeneği kaleminde 2015 yılında toplam 525 bin TL harcanmıştı. Yani Cumhurbaşkanı Erdoğan maaşını bir yılda 43 bin 750 TL’den 49 bin 250 TL’ye çıkarmış oldu. Erdoğan’ın 2017 maaşı ise yıllık toplam 639 bin 600 TL olarak bütçeye yansıtıldı. Yani Erdoğan 3 yılda maaşını yaklaşık 10 bin TL arttırdı.
Saray “tıbbi ve laboratuvar sarf malzemelerine” 2016’da toplam 2 milyon 160 bin 927 TL harcadı. Saray’ın “temizlik giderleri” ise 2 milyon 48 bin 921 TL tuttu. Cumhurbaşkanlığı’nın kullandığı nakil vasıtaları lastikleri için 728 bin 935 TL harcandı. 2015’te Cumhurbaşkanlığı’nın “yakıtlar, yakıt katkıları ve katkı yağlar” kalemi için harcanan 267 bin 565 TL, 2016 yılı tablolarına, 327 bin 488 TL olarak yansıdı.
Saray’ın kırtasiye masrafları 2016 yılında 1 milyon 540 bin 858 TL oldu. Saray’ın “beslenme, gıda amaçlı ve mutfakta kullanılan tüketim malzemeleri” kaleminde ise yıl boyunca 1 milyon 216 bin 63 TL harcandı.
Milli İstihbarat Teşkilâtı istihbarat personeline 768 milyon 877 bin 111 TL harcandı. Bu rakam 2015 yılında 634 milyon 474 bin 623 TL olarak tablolara yansımıştı. Böylece 2015’ten 2016’ya MİT’çiler için harcanan para 134 milyon 402 bin 488 TL arttı.
2015 yılında iki genel seçim için sahalara inen Erdoğan’ın Cumhurbaşkanlığı personelinin yurtiçi ve yurtdışı yolluk giderleri 9 milyon 995 bin 495 TL olarak Sayıştay raporuna yansımıştı. 2016 Sayıştay raporunda, “yolluklar” kalemi yurtiçi ve yurtdışı olarak ayrı ayrı gösterilmedi. 2016 yılında bir seçim çalışması olmamasına karşın Cumhurbaşkanlığı personelinin toplam yolluk gideri, 10 milyon 231 bin 758 TL oldu.
2016 yılı içinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın takdiri ile temsil ve ağırlamanın gerektirdiği her türlü tören, fuar ve organizasyon giderleri için 31 milyon 72 bin 667 TL harcadı. Bu rakam 2015 yılında Sayıştay raporuna 30 milyon 648 bin 492 lira olarak yansımıştı. 2015 yılında dernek, birlik, kurum, kuruluş, sandık gibi kaâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan 4 milyon 150 bin TL tranfer, 2016 yılında 7 milyon 146 bin 230 TL’ye çıktı. 2015 yılında “Saray yardımı” olarak çok eleştirilen, “hane halkına yapılan transferler” kalemi için harcanan 3.5 milyon TL ise 2016 yılında, 4 milyon 226 bin TL oldu. Cumhurbaşkanlığı daha önce bu yardımın “sınırlı sayıda ihtiyaç sahibine valiliklerden gelen bilgiler doğrultusunda” yapıldığını ve bunun örtülü ödenek ile ilgisinin olmadığını açıklamıştı.
Başbakanlık 2015 yılı Sayıştay denetim raporuna göre ise; Başbakanlık personelinin yurtiçi ve yurtdışı seyahat yollukları için 11 milyon 205 bin 964 TL harcandı. Başbakanlık, 2 milyon 201 bin 561 TL değerinde kırtasiye malzemesi aldı. Başbakanlığın “mutfak masrafları” ise 2 milyon 241 bin 510 TL oldu. Temizlik için Başbakanlık’ta, 62 bin 211 TL harcandı.[315]
- Saray, 2016’da neredeyse devlete maliyeti kadar para harcadı. 1 milyar 370 milyona mal olduğu belirtilen Saray’ın 2016 yılı harcaması 1 milyar 292 milyonu geçti.
“Bütçe ödeneklerinin harcanmasında, tasarruf ilkelerine de gereken titizlik gösterilmiştir” ifadelerinin kullanıldığı Kesin Hesap Cetveli’ne göre, 2016’da Saray’ın Sayıştay raporlarında “toplam” olarak kaydedilen harcamalarındaki bazı kalemler şöyle
- Garajında 268 araçlık dev bir filo bulunduran ve araçlarının sadece yıllık yakıt masrafı 3.4 milyon lirayı aşan Cumhurbaşkanlığı 2018 yılında tam 38 yeni araç daha alacak. Hükümetin Meclis’e gönderdiği 2018 yılı bütçe yasa tasarısına göre, Cumhurbaşkanlığı’nın önümüzdeki yıl araç filosuna dahil edeceği yeni araçlardan 10’u özel zırhla donatılmış taşıtlardan oluşuyor. Bu taşıtlardan 8 tanesi bütçedeki fiyat sınırlamasına tabi olmayacak. Cumhurbaşkanlığı zırhlı araçların yanı sıra 14 binek otomobil, 4 minibüs, 2 panelvan, 6 otobüs ile biri 12 tonluk diğeri 17 tonluk 2 kamyon satın alacak. Cumhurbaşkanlığı bu yıl da bütçe kaynaklarından 46 adet yeni taşıt satın almıştı…
38 yeni araçla birlikte Cumhurbaşkanlığı’nın araç filosundaki taşıt sayısı 268’den 306’ya çıkacak. Sarayın mevcut araç filosunda 2 limuzin, 14 zırhlı araç, 28 adet 4×4 cip, 6 ambulans, 2 itfaiye, 83 Volkswagen, 33 Mercedes, 10 Audi marka araçlar da bulunuyor.[317]
V. AYRIM: TOTALİTARİZM VE PARAMİLİTER TEHDİT
Buraya dek aktarmaya çalıştığım OHAL’(lerin)in ekonomi-politik dökümü, Max Weber’in, “Demokraside, halk güvendiği bir önder seçer. Seçilen önder, ‘Şimdi sesinizi kesin ve bana itaat edin’ der. Artık halk ve parti O’nun işine karışamazlar,” diye tariflediği çaplı bir totalitarizm yanında paramiliter tehditte somutlanırken; dikta zorbalığını devreye sokuyor.
MEB Şura Salonu’nda düzenlenen Genel Güvenlik ve Uyuşturucu ile Mücadele Toplantısı’nın açılış konuşmasında, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, “Beni ne kadar kınarlarsa kınasınlar, ne kadar eleştirirlerse eleştirsinler o uyuşturucu satıcısının ayağını kırmaya polis görevlidir,”[318] diye haykırırken; Murat Sevinç çok önceleri uyarmıştı:
“Yasama organından kaçırılan KHK’ler, TBMM’den saklanan Sayıştay raporları, odaların bakanlıklara bağlanmaya başlanması vs. hukuk devleti ve demokratik devlet ilkelerinin askıya alındığının açık kanıtları.”[319]
Gerçekten de İzmir Milletvekili Zeynep Altıok, “Tek tip elbise tüm ülkeye giydirilecek”[320] derken; HDP G. Antep Milletvekili Mahmut Toğrul’a göreyse, “Türkiye’de ifade özgürlüğü otoriter yönetimin yargı baskısı altındadır. Dolayısıyla Türkiye’de asgari standartlarda dahi demokrasiden söz edilemez.”[321]
Nasıl nitelerseniz niteleyin; (popülizm olarak sunulsa da![322]) diktatörlüktür bu ve de diktatörler kendilerine diktatör denilmesine genellikle çok kızar.
Kolay mı? Diktatör, bir ülkede siyasal iktidarı fiilen veya yasal olarak tek başına elinde tutan kişiye denir. Güçler ayrılığının olmadığı veya işlemez hâle geldiği rejimin adı, diktatörlüktür. Seçimle iktidara gelmek, iktidarın diktatörlük olmadığına yeterli işaret değildir. Seçimlerin gerçekten çoğulcu, eşit, adil ve şeffaf olmadığı seçilmiş diktatörlerle doludur yakın dönem dünya siyasal tarihi. Diktatörlük bir kişinin elinde bütün güçleri fiilen veya yürürlükteki yasalara uygun biçimde toplamasının yanında, bu yetkilerin bir partiye veya bir heyete ya da kuruma verilmesiyle de oluşabilir. Tek parti diktatörlüğü bunun en bilinen örneğidir.
Eğer bir ülkede devlet başkanı, milyonlarca aileyi ilgilendiren bir kararı, örneğin liselere kayıt yönteminin değişmesini bir konferansta veya seyahatte emrediyor ve bir hafta içinde yürürlükteki sistem, yerine ne konacağı daha belli olmadan, paldır küldür kaldırılıyorsa, o ülkede diktatörlük var demektir. Velev ki kötü çalışan bir sistemi düzeltmek için yapılmış olsun, yöntemin diktatörlük olduğu gerçeği değişmez.
Diktatörlük bir yönetim tarzıdır. İleri derecede narsist kişilik yapılarında tezahür eder. Kişi tapınmasını beraberinde getirir. Ulu önder, şef, reis gibi sıfatların kullanılmaya başlanması, ‘Şef’e karşı çıkanların, kararlarına itiraz edenlerin düşman, hain, satılmış olarak damgalanmaları birbirlerini tamamlar. Sadece siyasal alanda değil, iş dünyasında, özel yaşamda da diktatör davranışı vardır. Özellikle otoriteye baş eğmeyi içselleştirmiş toplumlarda, biat kültürünün egemen olduğu kültür dünyalarında diktatörler şirketlere, derneklere, partilere, aile içi yaşama hükmederler.
Diktatör her yerde ve her konuda kendisinin birinci sırada yer almasını ister ve bu olmayınca öfkesini dizginleyemez. Diktatör karakteri saldırgandır, istediğini elde edemedikçe saldırganlık dozu sürekli artar. Siyasal alanda diktatörlüğün en önemli göstergelerinden biri, başta ifade, basın, toplantı ve gösteri özgürlükleri olmak üzere, temel hak ve hürriyetlerin sistemli ve ağır biçimde iktidar güçleri tarafından ihlâl edilmesidir. Ve bu giderek dozu artan bir eğilim izler.
Diktatörlük rejimi, genellikle polis devletine tekabül eder, çünkü diktatörün toplumu büyük gözaltında tutmasının birincil yöntemi polis ve istihbarat ağının yargıya fiilen ikame olmasını gerektirir. Yargının diktatörün emrinde ve polis ve istihbarat ağının uzantısında yer alması demektir bu. Diktatör, yargı daha karar vermeden, yargı yerine zanlıyı mahkûm etme yetkisini kendinde gören ve bu işlediği suça karşı herhangi bir yaptırım yapılamayan kişidir.
Diktatör mutlak güce sahip olan ve bunu hiçbir denetime tabi olmadan, keyfi biçimde uygulayan yöneticiye verilen sıfattır. Bu kişinin halk tarafından seçiliyor olması, yönetim tarzının diktatörlük olduğu gerçeğini değiştirmez.[323]
Ayrıca zorbalık yanında diktatörlükleri en önemli kaldıraçları (aşağıdaki örneklerde olduğu gibi!) yalan ile manipülasyondur…
- Erdoğan’ın St. John’s Üniversitesi ‘Fahri Hukuk Doktorası’nı 300 bin dolar bağış karşılığı alındı. Erdoğan 25 Ocak 2004’te fahri doktorasını aldığı törende birlikte olduğu Dekan Cecilia Chang yolsuzluk suçlamaları nedeniyle intihar etti. Rektör Peder Harrington ise istifa etmek zorunda kaldı.[324]
- Gezi döneminde, Cumhurbaşkanı, Occupy Wall Street eylemlerinde, 17 kişinin öldürüldüğünü söylemişti. Yalanlanması üç saniye kadar vakit aldı.
Dolmabahçe camiinde bira içildiğini söyledi. Yalandı.
Kabataş’ta belediye başkanının gelini tacize uğradı dedi. Yalandı.
Amerika’yı Müslümanların keşfettiğini ve Küba’ya cami yaptıklarını ileri sürdü. Doğru değildi.[325]
Koray Düzgören’in, “Türkiye tam anlamıyla bir polis devleti hâline gelmiş durumda” dediği hâlde küçük bir araştırma bile diktatörlüğe gerçeği ortaya çıkartmaya yetiyor.
2005’de İçişleri Bakanlığı’nın bütçesi 918 milyon TL. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün 4.8 milyar TL, Jandarma Genel Komutanlığı’nınki ise 2.5 milyar TL. MİT’in resmi bütçesi 352 milyon TL. Ayrıca MİT’in gizli operasyonları için örtülü ödenekten başbakanın talimatıyla her zaman aktarma yapılabiliyor.
Bu tarihte polis sayısı 200 bin, jandarma sayısı ise 150 bin kadar.
2014’de İçişleri Bakanlığı’nın bütçesi 3.5 milyar TL. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün 17.6 milyar, Jandarma Genel Komutanlığı’nın ise 6.5 milyar TL.
MİT’in 1 milyar 58 milyon TL. Özelikle terörle mücadele ve PKK ile savaş konularında koordinasyonu sağlayan Kamu Düzeni ve Güvenlik Müsteşarlığı’nın ise 20 milyon TL.
Polis sayısı 270 bine yükselmiş, jandarma sayısı ise 195 bin olmuş.
2017’ye gelince durum şöyle: İçişleri Bakanlığı’na, ayrılan para 5.8 milyar TL, Emniyet Genel Müdürlüğü’ne 23.5 milyar TL Jandarma Genel Komutanlığı’na 9.3 milyar TL. MİT’e ayrılan 1.9 milyar TL. Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı’na ise 17.5 milyar TL.
Kamu Düzeni Müsteşarlığı’nın bütçesinin bu kadar artması Kürt şehir ve kasabalarına yönelik şiddet operasyonları ile yakından ilgili. Artışlar çok dikkat çekici.
Ayrıca bu yıllar arasında polis ve jandarma çok sayıda çeşitli tip ve kapasitede zırhlı araç ve TOMA araçları ile güçlendirildi. Ağır silahlarla donatıldı.
Bunlara ilaveten Polis Özel Harekât (PÖH) ve Jandarma Özel Harekât (JÖH) gibi özel eğitilmiş, seçme birlikler de giderek güçlendiriliyor. Sayıları her biri için 10 binden 20 bine çıkartılıyor.
Bu birlikleri Kürt şehir ve kasabalarında giriştikleri vahşet uygulamalarından, işledikleri insanlık suçlarından ve yaktıkları, yıktıkları, soydukları Kürt konutlarının duvarlarına yazdıkları ırkçı, faşist sloganlardan biliyoruz.
Böylece özellikle 15 yıl içinde ciddi bir polis ve jandarma gücüyle, neredeyse silahlı kuvvetlere alternatif olacak bir paralel ordu oluşturulduğunu görüyoruz.[326]
Diktatörlüklerde polis ve yardımcı kolluk güçlerinin, ülke nüfusuna oranının hızla artması, o ülkede yönetimin otoriterleşmesinin, güvenlik devleti görünümü altında polis devletinin kurulmasının şaşmaz göstergelerinden biridir. Bunun bir ileri aşaması, doğrudan siyasal amaçlı kolluk kuvveti kurmak ve geliştirmektir. Genellikle gizli servis kılıfı altında yürütülen siyasal polisin yaygınlaşması, mahkemelerde istihbarat örgütünün fezlekelerinin tartışılmaz delil olarak kullanılması, o ülkenin totalitarizm sularında yüzmeye başladığını gösterir. Artık zihniyet polisi, ahlâk polisi, siyasal denetim polisi, hayatın çeşitli alanlarında gözetim, denetleme ve “önleyici müdahale” yetkilerini kullanıyordur.
Bütün otoriter rejimler, bir noktadan sonra polis devleti olmaya, istihbarat örgütünün Önder’in/Şef’in/Reis’in şahsi örgütüne dönüşmesine açıktırlar. Hatta mahkûmdurlar. Bu tür siyasal polis uygulamalarının son derece karanlık tarihi örnekleri arasında, Mussolini faşizminde OVRA, Nazi Almanya’sında GESTAPO, Şili’de Pinochet diktatörlüğünde DINA vb. sayılabilir.
Türkiye’de de rejim totaliter eğilimlerini giderek daha fazla gösteriyor. Bir yanda, eğitim ve kültür alanında İslâmcı-milliyetçi bir tek tipleşmeyi artan bir yoğunluk ve yaygınlıkta dayatıyor. Diğer yanda, devletin içinde, doğrudan Reis’e bağlı bir istihbarat teşkilâtını giderek daha fazla siyasal polise dönüştürüyor. Bunun yanında, kamu kuruluşları içinde kadro artışı en yüksek kurumun Emniyet teşkilâtı olması, kamu yatırımları içinde cezaevi inşaatının ön sıralarda gelmesi, gidişatın yönünü daha açık biçimde gösteriyor.
İktidar aldığı KHK yetkisini, aylardır darbe girişimiyle ilgili olmayan konularda yoğun biçimde kullanıyor. Anayasayı açıkça çiğneyerek, yeni bir devlet teşkilâtlanması örgütlüyor ve bunu yaparken, KHK’lere hukuki kılıf sağlayan olağanüstü hâlin, geçici değil, gerçek kalıcı anayasal düzen olduğunu ilan etmiş oluyor. OHAL ismen bir gün yürürlükten kalksa da bu rejim ayakta kaldıkça, ruhen olağanüstü hâl varlığını sürdürmeye devam edecek.
Bunun işareti, KHK ile MİT yasasına getirilen değişiklikler. MİT’in cumhurbaşkanına bağlanması, Reis’in 2019’daki değişimi beklemeden, bütünüyle kendi denetiminde bir siyasal polis oluşturma telaşını ele veriyor. Bundan böyle, MİT personelinin atama, derece yükselmesi, kademe ilerlemesi ve disiplin hükümlerini düzenleme yetkisi, yurtdışı görevlendirme talimatları, alacakları özel hizmet zammının miktarı, bu teşkilâta sözleşmeli personel alımı ve ödenecek ücretler, Reis tarafından belirlenecek. MİT, Milli Savunma Bakanlığı ve TSK içinde de istihbarat faaliyeti yürütme yetkisine sahip olacak.
MİT’in 2019’u beklemeden, aynı zamanda parti genel başkanı olan ama cumhurbaşkanı olarak yaptığı işler konusunda sorumsuz olan bir Reis’e bütünüyle bağlanması, iktidarın tek elde toplanmasının yanında, aşırı şahsileştiğini gösteriyor.[327]
Bunlara ek olarak: Türkiye toplumunda dört dörtlük faşizm odakları, nüveleri olduğu apaçık bir olgu. Bu yeni değil. Irkçı, aşırı milliyetçi, saldırgan, yağmacı, bağnaz tezahürleri, bu ülkede 1915’ten bugüne birçok defa kendini gösterdi. Şimdi bir yandan milliyetçiliğin, diğer yandan mutaassıplığın körüklendiği bir ortamda giderek kabarıyor bu faşist damar. Şortlu kadından Kürt kimlikli gence yabani duygularını kusuyorlar. Aysel Tuğluk’un annesinin cenazesine yapılanlar, bu yerli faşizmin bütün yönleriyle kendini gösterdiği örnek vakadır. “Buraya terörist cenazesi gömdürmeyiz. Buraya Ermeni, Kürt, Alevî gömdürmeyiz. Ermeni döllerini istemiyoruz!” diye haykıranlar, bizim yaşadığımız topraklarda Ermeni, Kürt, Alevî yaşatmayız diyorlar. İşte bu yerli ve milli kindarlığın, faşizmin sesi ve eyleme geçmiş hâlidir.[328]
V.1) PARAMİLİTER TEHLİKENİN BOYUTLARI
OHAL’in verdiği yetkilerle keyfilikte sınır tanımayan Başakşehir’e bağlı Güvercintepe Mahallesi Ahmet Yesevi Caddesi’ndeki Yasin Kıraathanesi’ni güpegündüz hücre eviymiş gibi basan özel harekât polislerinin, kıraathanenin sahibi Yasin Ubin’i darp ederek, müşterileri kafasına silah dayayıp ölümle tehdit ettikleri[329] günlerde; HDP İstanbul Milletvekili Garo Paylan, Türkiye merkezli bir yapının yurt dışında bulunan ve “Vatan haini” olarak damgalanan kişilere yönelik suikast girişiminde bulunacağına ilişkin teyitli istihbarat aldığını açıkladı.[330]
Aynı günlerde İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, “Tokat ve Konya’da silahlı eğitim kampları olduğunu duyuyoruz, bu iddialar söyleniyor,”[331] derken, İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Ümit Özdağ da ekliyordu: “Bir silahlanma süreci yaşanıyor. 23 ay içerisinde 2 milyon 300 bin yivsiz tüfek ve tabanca için ruhsat verildi. Bakanlığın rakamı, çılgın bir silahlanma. Bir de ruhsatsız ve uzun namlulu ağır saldırı silahlı şeklindeki silahlanmadan bahsediliyor. Diğer yandan sadece Konya ve Tokat’ta değil, ülkenin belirli yerlerinde geçici nitelikli kamplar kuruluyor. Kuruluyor kaldırılıyor… Nokta da verebiliriz. Hatta Jandarmaya yapılan suç duyuruları da var. Jandarmanın gidip keşif yaptığı yerler de var. İhbardan sonra tutanak tutuluyor, ‘Siyasi konjonktür fazlasını yapmaya müsait değil’ diyor. Tam cümle bu…”[332]
Sonra… 15 Temmuz darbe girişiminin ardından bireysel silahlanmaya gittikleri, AKP’nin talimatıyla hareket ettikleri iddiası Meclis’e taşınan Halk Özel Harekât’ın (HÖH) genel başkanı Fatih Kaya, bir yılda 22 ilde 7 bin üyeye ulaşan örgütlenmeyi anlatarak, “Devletimiz, askerimiz, polisimiz her şeye hâkim. Zamanı geldiğinde, 80 milyonluk millet olarak bize ihtiyaç duyulduğunda her zaman hazırız,”[333] dedi.
Ayrıca HÖH genel başkanı Fatih Kaya kamu görevlisi çıktı; “Kamu görevlisiyim izin alıp Suriye’ye gittim”[334] diye ekledi.
HÖH genel başkanı Fatih Kaya, 15 Temmuz 2016 darbe girişiminin ertesi günü ilk çadırını Trabzon’da kurmuş. Suriye’ye geçip orada Türkmenlere silah elde yardım ettiğini söyleyen Fatih Kaya, HÖH’ün amacının kendilerine her ihtiyaç duyulduğunda, darbeye karşı millete yardım etmeye hazır olmak olduğunu vurgusuyla ekliyor: “- 15 Temmuz gibi, devletin EMİRİ MÜMİNİ talimat vermediği sürece sokağa çıkmayız.”
Fatih Kaya’nın HÖH’ün amaçlarını açıklamasıyla 696 sayılı KHK’deki ifadeler ne kadar örtüşüyor değil mi?[335]
Evet, aslında her şey Fikret Başkaya’nın belirttiği gibi: “AKP seçimle iktidara geldi ama artık seçimle iktidardan gitmek istemiyor. Zira onlar için iktidarı bırakmanın maliyeti çok büyük… Sömürünün, yağma ve talanın tadına öylesine vardılar ki, o olanaklardan mahrum olmak istemiyorlar… Kendi varlıklarını ülkenin varlığı ve geleceğiyle özdeş saymalarının nedeni bu… İşte ‘Biz yoksak, Türkiye yok!’ safsatası… Ve ikincisi, suça, yolsuzluğa, hukuksuzluğa o kadar bulaştılar ki, iktidardan düştüklerinde mutlaka yargılanacaklarını, hesap vereceklerini biliyorlar. Dayatmak istedikleri zorlamaların asıl nedeni bu. Kaldı ki, ‘asıl iktidar da görünen iktidar değil’. Politikalar önce tarikatlar, cemaatler katında dinci güç odakları tarafında kotarılıyor, cüppeliler, takkeliler karar veriyor, kravatlılar uyguluyor… Aralarında tuhaf bir ‘işbölümü’ oluşmuş durumda… Rejimi hızla bir İslâm cumhuriyetine dönüştürmek istiyorlar… …AKP’nin şu andaki sloganı ‘Ya iktidar, ya hiç’ şeklinde özetlenebilir. O yolda göze alamayacakları hiçbir melanet yoktur… 696 nolu KHK, niyetlerini açık ediyor…”[336]
Kimsenin inkâr edemeyeceği üzere, “Parlamentarizm yerine paramilitarizm”in[337] ikame edildiği bir iç savaş güzergâhındayız.
Kolay mı?
2000’li yılların başına dayanan Selefî yapılanmaları tüm Türkiye’de kolaylıkla örgütlendi; Suriye İç Savaşı boyunca örgütlenmeye, sınır geçişlerine ve lojistik faaliyetlere AKP seyirci kalırken cezasızlığıysa esas aldı…[338]
Türkiye, Orta Asyalı cihatçılara önce kucak açtı…[339]
Devlet ile yurttaşlar arasındaki sorun, bugün “toplumsallaştı”. Artık, gönüllü işkenceci, katil, infazcı, saldırgan olacak kitleler var…[340]
“Kanlı kule, İhanete bedel, özel harekât29, namlunun adaleti, koordine tepesi” gibi “anlamlı” adlar taşıyan internet sitelerinde bir tur atın… Bunlar PÖH (Polis Özel Harekât) ya da JÖH (Jandarma Özel Harekât) adlı, resmen var olup olmadıklarını bilmediğim birimlerde resmi görevlilerin özellikle “ölü ele geçirilen”lerin fotoğraflarını sıkça paylaştıkları siteler. Koparılmış kafalar, deşilmiş, bağırsakları dışarı çıkarılmış bedenler, gömülmeleri başına nöbetçi dikerek engellenmiş ve kurtlara kuşlara yem olarak açık alana terk edilmiş, çürümüş, kokmuş cesetler…
Ve bu marifetleriyle övünenler. Buram buram ırkçılık ve insanlık suçu belgeleri…
Bizim mesleğin berbat yanlarından biridir. Görmezlikten gelemezsiniz; zorlansanız da bakmak, “Nerede, kim yapmış, devletin ilgili kurum ve kuruluşlarının bunlardan haberi var mı, varsa herhangi bir girişimde bulunmuşlar mı, bulunuyorlar mı, bulunacaklar mı” gibi sorulara cevap aramak zorundasınızdır.
Çoğu zaman da aşılmaz bir suskunluk duvarına toslarsınız…
Anayasasında bir hukuk devleti olduğu yazan bir devletin görevinin suç işleyenleri, mesela şiddeti siyasal mücadele yöntemi olarak seçmişleri yakalamak ve yasalarda öngörüldüğü gibi yargılayıp cezalandırmak olduğunu hatırlatmak istersiniz; yakalanmaktansa çatışmayı yeğleyip öldürülenlerin de artık cezalandırılmaları mümkün olmadığından cesetlerinin -varsa- ailelerine teslim edilmeleri ve geleneklere ve inançlara uygun olarak gömülmeleri gerektiğini savunmak istersiniz.
O aşılmaz suskunluk duvarı yine karşınızdadır.
Bir zamanlar varlığı asla kabul edilmeyen ama var olduğunu kendi yaşam deneylerinizle kesin olarak bildiğiniz JİTEM vardı. Şimdilerde de PÖH ve JÖH…
Şimdi buna bir de HÖH eklendi. HÖH, Halk Özel Harekâtı’nın kısaltması.
Siyasal literatürde buna paramiliter örgütlenme denir. Devletin ordu ve polis gibi yasal siyasal güçlerinin dışında bir örgütlenmedir. Sözlük anlamı da bunu açıklar. Para “uzak, dışında” anlamı veren bir ön ektir. Militer ise malum askeri güç, ordu demek. Yani paramiliter ordu dışı silahlı güçtür.[341]
Ve nihayet siyasal İslâmın, toplumu ve devleti yavaş yavaş dönüştürme süreci, 15 yıldır, AKP liderliğinde Gezi isyanı, Haziran seçimleri, referandum sonuçları gibi engelleri de, şiddet uygulayarak ya da olağanüstü yöntemlerle aşarak ilerliyor. Siyasal İslâm, toplumun çoğunluğunun rızasını alamayacağını, laik, cumhuriyetçi direnci söndüremeyeceğini kavradığından bu yana artık, OHAL ile, Meclis’i işlevsizleştiren KHK’lerle yönetmeye çalışıyor. Siyasal İslâm, 696 sayılı KHK ile taraftarlarına, şiddet uygulama ayrıcalığı vererek, Almanya’da NAZİ milislerini andıran grupları da iktidarının araçları arasına alıyor.[343]
VI. AYRIM: HÂL VE GİDİŞ
Sedat Ergin’in dahi, “Olağanüstü hâlin olağanlaşması”ndan[344] söz ettiği ufukta durum/ şartlar, birden zuhur eden bir “akıl tutulmasının” ürünü veya bir anda geçilen eşiğin sonrası değil. Ulaşılan koordinat bir birikimdir ve sonuçları da sanıldığı kadar uzak değil; hatta yaşatılan ve yaşanacak olandır.
İşaret ettiğim güzergâhta çıkarılan 696 sayılı KHK ile totalitarizmin kurumsallaşması yolunda büyük bir iç savaş adımı atıldı.
Coğrafyamızda artık “tek adam dikta tehlikesiydi, totalitarizmin kurumsallaşma tehlikesiydi” diye formüle edilebilecek bir durum yok. Tehlike gerçekleşti. Bundan ötesi tehlike değil, rejimin “icraatıdır”…
Bugün artık “hukuk devletini ortadan kaldıracak olan tehlikelerden” söz etmek saçmadır. Şimdi söz edilmesi gereken totalitarizmin yarattığı büyük ve dehşetli iç savaş tehlikesidir.
İç savaş bir tür “devletsizlik” hâli olarak görülebileceği gibi, belli bir toprak parçası üzerinde birden fazla otoritenin, ikili, üçlü iktidarın şekillenmesi, “şiddet kullanma tekeli”nin ortadan kalkması ve şiddetin herkes tarafından bir diğerine karşı kullanılabilmesi, “herkesin herkese karşı savaşı” demektir. Paramiliter güçlerin ortaya çıkışı ise iç savaşların alâmet-i farikası olarak görülebilir. İç savaşlarda devlet aygıtının çöküşüyle birlikte güç ve şiddete başvurma tekelinin yerini birden fazla güç alır, siviller silahlanmaya ve “iç düşman” olarak gördükleri sınıfsal, etnik ya da mezhepsel başka gruplara karşı, çoğu zaman dağılmış devlet aygıtının bir kanadına yaslanarak savaşmaya başlarlar.
Burjuva parlamenter sistemin üçayağından birini oluşturan yasamaya rahmet okunalı çok olmasına rağmen, 24 Aralık KHK’sı, Türkiye’deki biçimsel demokrasinin tasfiyesine tüy dikmiştir. Çünkü 24 Aralık KHK’sında yasamanın alanına giren maddelerden hiçbiri, OHAL koşullarıyla ilgili değildir ve meclis by-pas edilerek çıkarılmıştır.[345]
24 Aralık KHK’sındaki 15 Temmuz ve devamı niteliğindeki hadiselere müdahale eden sivillerin herhangi bir suç işlemiş sayılmayacakları yönündeki düzenleme, açıkça bir iç savaş düzenlemesi, iç savaş hazırlığıdır. Süreklileşmiş olağanüstü hâl, süreklileşmiş dost-düşman siyasetiyle el ele gitmekte, toplum siyasal iktidar eliyle ikiye ayrılmakta ve “iç düşman” olarak addedilenlerin öldürülmesinin bunu gerektiren durumlarda suç sayılmayacağı hukuki güvence altına alınmaktadır. Böylelikle potansiyel olarak toplumun en az yarısı, “cinayet işlemeksizin öldürülebilenler” kategorisine dâhil edilecek, öldürülmeleri suç sayılmayacaktır.[346]
Böylelikle OHAL’le facto kurulan, referandumla de jure durumuna geçen bir “siyaset rejimini”, toplumun, siyasal İslâmın iradesini kabul etmeyen kesimini, siyasi alanın dışına iterek daraltmayı; önde gelen bireylerini, temsilcilerini adeta “homo sacer”,[347] siyasi partiler, sendikalar gibi kurumlarının etkinliklerini gayri meşru ilan etmeyi amaçlıyor. Durum gerçekten çok vahim ve zaman hızla tükeniyor.[348]
Siyasal İslâmın yazarları “kıyamet savaşlarından” söz ederken; Emniyet’te “devlet büyüklerine hakaret, Türk halkına ve dini değerlere hakaret suçlarını izlemek üzere yeni bir birimin açılması; AKP’de temsil edilen siyasal İslâmın gitmek istediği yönü gösteriyor. Türkiye’de ilk kez bir müftünün Cumhurbaşkanı’nın ve Meclis başkanının şahitliğinde resmi nikâh kıyması da…
Bunlar, AKP’nin ekonomik siyasi istikrarsızlıklar daha derinleşmeden, bir erken seçime, OHAL, YSK, Emniyet’teki yeni izleme birimleri, hızlanan dinci düzenlemeler ortamında, gitmek isteyebileceğini düşündürüyor.[349]
Yani AKP’de temsil edilen siyasal İslâmın devlet, toplum yönetme anlayışı ile kapitalist ekonominin uzun dönemli gereksinimleri ve kapitalist devletin parlamenter biçiminin özellikleri arasındaki uçurum gittikçe derinleşiyor. Seçimleri ilahi irade ile karıştırıyorlar: Kazanan her şeyi yapar anlayışıyla seçim kazanmak için, en temel seçim kurallarını yok sayıyorlar. Hükümeti eleştiren, hele düşürmek isteyen, akçeli işlere karışan yöneticileri ifşa eden herkesi, darbeci, terörist, ya da ajan/hain ilan ediyorlar. İktidarda kalmak için her türlü şiddete başvurmaya kararlı bir anlayış bu![350]
‘The Washington Post’da yayımlanan yazısında -‘Bipartisan Policy Center’de Türkiye uzmanı- Nicholas Danforth, “Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan her zamankinden güçlü görünse de Türkiye’nin şiddet ve kaos sarmalına girebileceğine” dikkat çekerek ekledi:[351]
“Türkiye’de demokrasi öldü ve Tayyip Erdoğan her zamankinden daha çok kontrole sahip. Türkiye’nin kaderinin sivil otoriterlik sayesinde boğucu ama istikrarlı bir seyir izleyeceğini varsaymak hata olacaktır. Askeriye gibi kurumlardaki bölünme, Erdoğan’ın demokratik mirası aşındırması ve parlamenter demokrasiye yönelik devam eden saldırılarıyla birleşince, Türkiye 2018 yılında karşılaşması muhtemel şoklara hazırlıksız yakalanacaktır. Eğer ülkedeki durum kontrolden çıkarsa sonuç; demokrasinin geri dönmesi değil, şiddet ve kaos sarmalı olabilir.”
Ayrıca darbe girişimi sonrası ordunun giderek daha güvensiz ve paranoid olduğunu iddia eden Danfhort, Erdoğan’ın sivil çatışma ihtimaline karşı iyi silahlandırılmış ve kendisine çok sadık yeni başka örgütlenmeler üzerinde çalıştığını öne sürdü. Hükümetin polis özel kuvvetlerini ve istihbarat servisini orduyla bir çatışma ihtimaline karşı daha fazla silahlandırdığı vurgulanırken, “Erdoğan, aynı zamanda sivil yurttaşları silahlandırıp örgütleyerek 2013’teki gibi yaygın protesto ihtimaline karşı bunları kullanmaya hazırlanıyor” ifadesine yer verildi ve söz konusu yapılara örnek olarak ‘Osmanlı Ocakları’ zikredildi.
“Türkiye’nin kurumlarının çöktüğünü” vurgulayan yazar, yazısını “En kötü senaryo, Erdoğan’ın ülkeyi artık istikrarı sağlamanın mümkün olmadığı noktaya kadar sürüklemesidir” ifadesiyle noktalandı.[352]
Özetlersek: KHK aslında yıllar öncesinden beri fiilen yürürlükteydi. Şimdi ona OHAL kılıfı giydirildi. Hizbulkontra örgütü milisleri fiilen affedilmişlerdi, şimdi resmen affedildiler ve gelecekte yapacakları katliamlardan dolayı da hiçbir şekilde sorumlu olmayacakları karar altına alındı. Bu kararname hem Kürdistan’da ve hem de Türkiye’nin batısında “iç savaş” habercisidir.[353]
VI.1) MÜCADELE (VE CEPHE)
24 Aralık KHK’sı ile yeni ve çok tehlikeli bir eşiğin aşılmış olduğu malum. Totalitarizmin, asgari kurulumunu tamamladı. Yeter şart değilse de, gerek şart oluştu. Totalitarizmin önlenmesi değil, yıkılması mücadelesiyle yüz yüzeyiz…
Evet totalitarizm gerçeğiyle karşı karşıyayız… Totalitarizmi yıkma mücadelesi her zaman çıplak bir zorbalık aygıtına karşı mücadeledir. Bu mücadelenin dünya ve ülkemiz siyasi tarihindeki temel araç ve biçimleri bellidir…
Ama… Muhalefet, bu eşikte neler yapabileceğini tartışırken, parlamenter muhalefet olanaklarını yok eden KHK’ler birbirini izledi. Muhalefet ise, gelinen noktada, kendi değerlerini unutmaya başlamış, çoktan siyasal İslâmın din kültürüyle çizilen meşruiyet sınırlarını kabullenmiş (içki içildi hezeyanları, örneğin) görünüyor. Saray 694 sayılı KHK’yi çıkarırken, o adeta her şey normalmiş gibi, Nur risalelerinin de okunabildiği bir “Adalet Kurultayında”, İslâmcılarla flört etmeye çalışıyor, adalet istiyor. (Kimden?) CHP liderliği, İslâmcılardan demokrasi çıkabilirmiş, Çiğdem Toker’in “2019 seçimlerinin adil ve eşit yapılacağına inanıyor musunuz?” sorusuna olumlu bir cevap verilebilirmiş gibi 2019’a kadarki yol haritasından söz ediyor. Muhalefetin, ana muhalefet partisinin politikalarının arkasındaki stratejiyi anlamak gittikçe zorlaşıyor.[354]
Kötümser olmak için daha fazla “gerekçe”ye ihtiyaç yokken; solun önüne acil siyasi görev olarak iç savaşın önlenmesini koymak, her şeyin baş aşağı duruşu gibidir. Bu saptama aynı zamanda AKP/Saray rejimi karşısında sürekli geri adım atan “aman dikkat” diyen bir çizgiyi beslemeye açıktır. Bugün halk muhalefetinin önündeki görev totalitarizme karşı mücadeledir, iç savaşı önleme mücadelesi değildir…
Totalitarizm, işçi sınıfına/halka karşı açılmış bir iç savaştır. Bugün muhalefetin önündeki görev diktatörlüğe karşı mücadeledir, iç savaşı önleme mücadelesi değildir.
Oğuzhan Müftüoğlu’nun da işaret ettiği üzere, “Bugünkü mevcut sisteme ve AKP tarafından yürütülen politikalara karşı radikal muhalefet yürütmeyen bir hareket başarılı olamaz.”[355]
Tam da bunun için kardeş kavgasına karşı sınıf mücadelesini yükseltmek gerekiyor.
Evet, elbette kardeş kavgasını engellemek gerekir. Bunun için daha büyük ve kapsayıcı bir mücadelede birleşmek şarttır. Bu mücadele sınıf mücadelesidir. Türkiye halkını birleştirecek şemsiye emektir. AKP grevleri yasaklarken pek memnun olan patronlar kulübünün OHAL kalksın demesinin kıymeti harbiyesi yoktur. ABD’nin, Avrupa’nın[356] demokrasi ve insan hakları söylemleri ikiyüzlüdür. Bel bağlanmamalıdır.
Her fikirden, inançtan, memleketten insanı bir araya getiren, birleştiren sınıf mücadelesidir.
Sınıf kavgası büyür ve ülkenin kaderinde belirleyici olursa kardeş kavgası ancak bu şekilde önlenir. Paramiliter çetelerin de, bunları kendine bahane edip yeni girişimler peşinde olanların planları da ancak bu şekilde kursaklarında bırakılır. Amerikancı askeri darbeye de, ülkeyi iç savaşa sürükleyecek paramiliter çetelere karşı da bizi yasa maddeleri değil, işçi sınıfının birliği koruyacaktır.[357]
Ve unutulmamalıdır ki sırf “demokrasi mücadelemizde” burjuvaziyi kaybetmemek adına sınıf mücadelesinin gereklerinden vazgeçmek ise pek akıl kârı olmayacaktır. Sonuçta adı geçen paramiliterler burjuvazinin değil, emekçilerin düşmanıdır ve bu düzenin değişmesinden sadece emekçilerin çıkarı vardır.[358]
O hâlde bir totalitarizme karşı bir cepheyi örerken unutmayalım: Bir zamanlar, “yetmez ama evet” ile darbeye karşı “demokrasi cephesi” kuran tipler, tam da Gül’ün adının tedavüle girdiği şu günlerde, “en geniş demokrasi cephesi” çağrısı yapıyorlar. Dün, ılımlı İslâm üzerinden demokratikleşme fantezisi gerçekleştiğinde, ortaya nasıl bir “canavar” çıktığını henüz unutmadık.[359]
Gerçeğe dönersek, tarih, başarılı “cephelerin”, belli sınıflar arasında bir pratikte, eylemlerde ortaya çıkmaya başlayan bir yakınlaşmanın, bu sınıfların temsilcisi partilerin siyasi etkinliklerini bu yakınlaşma üzerinden koordine etmeye başlamasıyla gerçekleşebildiğini gösteriyor.
Bugün Türkiye’de, muhalefet kanadında, sınıfsal bağlamda tanımlanabilir bir temsil ilişkisine sahip partiler, gruplar yok. Bu koşulda kimi “ünlü” bireylerin (hele siyasi pratikleri çoktan iflas etmişse) yaptıkları cephe çağrıları muhalefeti güçlendirecek sonuçlar üretemez, üretememiştir de… Ancak, dinci-totaliter bir rejimin inşasının tamamlanmasına seyirci kalmak da bir seçenek değildir. [360]
“İyi de ne olacak” mı?
Yargısı teslim alınmış, Meclis’i işlevsizleştirilmiş bu ülkede artık halkın kendi iradesine, kendi araç ve yöntemlerine ihtiyaç vardır
Saray rejimi bağlamında, AKP’nin geleceği ve 2019 hesapları için çok şey söylenebilir; zemin kaygan, arayışlar çok yönlü ama artık her koşulda hesaba katılması, akıldan çıkarılmaması gereken bir gerçeklik var. 2019’u ve hatta uyum yasalarını beklemeden OHAL koşullarında KHK marifetiyle başkanlığı hayata geçirme, yasal/kurumsal gereklerini tesis etme hâlindeki irade, aynı zamanda bir iç savaş olasılığını göze almış ve buna göre techizatlanmış durumda.
Bu koşullarda, olup biteni genelde dünyada özelde Ortadoğu’da yaşananlarla ilişkilendirmeden ele almak, eksik/yanlış görme olasılığını artırıyor. Irak ve Suriye’deki tablo, eğer lokal ve geçici bir savaşmış gibi değerlendirilmezse, Türkiye’nin neden oranın dışında değil içinde olduğu ve oradaki iklimden etkilenmeme olasılığının olmadığı, hatta giderek benzer süreçler yaşayabileceği görülür.
Bu genel tablonun içerisinde pek çok sorunla aynı anda muhatap edilen kitleler, öfkeli ama umutsuz; ezilenler üzerindeki basınç ve kuşatma, çözümün bir diğerinin sorununa yönelmekten, ortaklaşmaktan geçtiğini görebilmeyi dahi güçleştiriyor. Her kesim kendi sorunlarına boğulmuş, dolayısıyla da en dar sınırlarına hapsolmuş durumda. Bu nedenle somut, uygulanabilir, gerçekçi talepler/programlar üzerinden bağların kurulduğu bir çabaya hiç olmadığı denli ihtiyaç vardır.[361]
Bu doğrultuda bizi, gerçeklerin güçlendireceğini unutmadan “abartı”dan uzak duracağız!
Mesela “Anayasal değişikliğinin onaylandığı, gösteri ve yürüyüşlerin yasaklı olduğu, OHAL koşulları ve KHK ile geçen 2017’yi değerlendiren HDK Eş Sözcüsü Hamzaoğlu, her şeye rağmen ‘esasında tadını çıkaramadığımız bir zafer yılı’ diye özetledi ve 2018 mesajı ise; ‘Barış olmadan hiçbir şey olmaz’dı”[362] örneğindeki gibi…
Galiba en iyisi Nâzım Hikmet’in, “Yürümek;/ yürümeyenleri/ arkanda boş sokaklar gibi bırakarak,/ havaları boydan boya yarıp ikiye/ bir mavzer gözü gibi karanlığın gözüne/ bakarak yürümek!” dizelerindeki militan pratik…
Hayır, bu yolda sakın ola “Bizim insanımız başkaldırmaz” demeyin.
Sabrın da sınırı vardır. Dünya tarihini okuyun.
Daha da güçlüleri, zalimleri vardı. Ama kaybettiler. Hep kaybettiler.
Onlar da kaybedecekler; göreceksiniz.
Düşman hukuku uygulasalar da böyle olacak bu.
Tarihte yeterince örnek var. Hitler Almanyası’nda, Mussolini İtalyası’nda, Franko İspanyası’nda, dikta Arjantin’inde; bizde de 12 Mart’larda, 12 Eylül’lerde.
Bunlar da tarihte yaşandı; sonrası malum.
Evet, onlar da yollar yapmıştı, otoyollar yapmıştı; yüksek binalar ve saraylar yapmıştı. Ama bugün yalnız zulümleriyle anılıyor. Tarihin dersidir bu.
Derinlerden gelen uğultuyu duyuyor musunuz?
11 Ocak 2018 14:30:05, İstanbul.
N O T L A R
[1] 13 Ocak 2018 tarihinde Denizli’de Dev-Lis’in düzenlediği etkinlikte yapılan konuşma.
[2] “Doğru ile yalan bir arada bulunmaz.”
[3] Mehmet Y. Yılmaz, “Cumhurbaşkanı Haklı ‘Parlamenter Demokrasi Bitti’…”, Hürriyet, 16 Ağustos 2017, s.17.
[4] Emre Kongar, “… ‘Parlamenter’ Değil, ‘Paramiliter’ Demokrasi!”, Cumhuriyet, 26 Aralık 2017, s.2.
[5] Ece Zereycan, “Cumhuriyetin Sonunu Getirecek Ciddi Sorunlarla Karşı Karşıyayız”, Birgün, 13 Haziran 2017, s.19.
[6] Oğuzhan Kayserilioğlu, “Çıkmaz Sokakta Çırpınma”, 2 Ocak 2018… http://sendika62.org/2018/01/cikmaz-sokakta-cirpinma-oguzhan-kayserilioglu-465515/
[7] Yaman Törüner, “Kutuplaşmanın Boyutları”, Milliyet, 9 Şubat 2016, s.9.
[8] Nuray Mert, “Cumhuriyet Davası- Kültür Savaşları”, Cumhuriyet, 27 Temmuz 2017, s.9.
[9] Ergin Yıldızoğlu, “İki Türkiye Var”, Cumhuriyet, 24 Temmuz 2017, s.9.
[10] “15 Temmuz Anmaları Dünya Basınında: Bölünme Derinleşti”, Cumhuriyet, 17 Temmuz 2017, s.4.
[11] Bilgi Üniversitesi’nin araştırmasına göre, gençlerin kendi toplumsal gruplarının üstünlüğüne duydukları inanç arttıkça, diğer gruplara karşı ötekileştirme algıları yükseliyor. Gençlerin yüzde 90’ı kızlarının başka gruptan biriyle evlenmesini kabul etmeyeceğini söylüyor, yüzde 84’ü ise çocuklarının başka grupların çocuklarıyla arkadaşlığına bile karşı. (“Kamplaşma Tırmanıyor”, Cumhuriyet, 22 Aralık 2017, s.6.)
[12] ‘The Times’, ‘Kaygılı Türkler Yunanistan’da Yeni Bir Yaşam Arıyor’ başlıklı haberinde, çok sayıda vatandaş ile işadamının Yunanistan’a yerleşebilmek için nabız yokladıklarını belirtiyor. (“The Times Duyurdu: ‘Kaygılı Türkler’ Buraya Yerleşmeye Hazırlanıyor”, Cumhuriyet, 3 Mayıs 2017, s.9.)
[13] Sebahat Karakoyun, “AKP’nin Seçmeni Bile Kutuplaşmadan Yakındı”, Birgün, 8 Temmuz 2017, s.9.
[14] “Doç. Dr. Selin Sayek Böke: OHAL Kadını Vuruyor”, Cumhuriyet, 29 Aralık 2017, s.9.
[15] Ergin Yıldızoğlu, “Dikkat! Çok Önemli Bir Sorun!”, Cumhuriyet, 17 Aralık 2017, s.9.
[16] Şaban İba, “OHAL’siz, KHK’sız, AKP’siz Türkiye”, Özgürlükçü Demokrasi, 26 Aralık 2017, s.6.
[17] Güray Öz, “Geriye Ne Kalır?”, Cumhuriyet, 29 Aralık 2017, s.7.
[18] “1 Yıllık OHAL 12 Eylül’ü Geçti”, Cumhuriyet, 13 Eylül 2017, s.6.
[19] “CHP’den 1. Yılında OHAL Raporu: 50 Bin Tutuklu, 111 Bin İhraç”, Cumhuriyet, 21 Temmuz 2017, s.5.
[20] Burcu Karakaş, “Rapor: OHAL Tutuklularının Yüzde 16’sı İntiharı Düşündü”… http://www.dw.com/tr/rapor-ohal-tutuklularının-yüzde-16sı-intiharı-düşündü/a-41945448
[21] Ayşe Yıldırım, “OHAL Rahatça Öldürür!”, Cumhuriyet, 19 Ekim 2017, s.13.
[22] Hasret Gültekin Kozan, “Gözaltına Alınan Posco İşçileri ve Sendikacılar Serbest”, Evrensel, 27 Aralık 2017, s.6.
[23] Zehra Özdilek, “OHAL İstismarı”, Cumhuriyet, 3 Haziran 2017, s.12.
[24] İhsan Çaralan, “OHAL’e Karşı Mücadelede Yeni Adımlar İhtiyacı”, Evrensel, 27 Aralık 2017, s.3.
[25] https://www.org.tr/aralikinsan- haklari-gunu-ihd-tihv-ortakaciklamasi/
[26] Ahmet İnsel, “İstibdat Rejimi Manzarası”, Cumhuriyet, 16 Aralık 2017, s.11.
[27] Fundanur Öztürk, “İnteraktif: 15 Temmuz Darbe Girişimi Sonrası İlan Edilen OHAL Üniversiteleri Nasıl Etkiledi?”, BBC Türkçe… http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-40567898
[28] Sinan Tartanoğlu, “OHAL’de Demokrasi Tablosu: 17 Ayda 30 KHK”, Cumhuriyet, 26 Aralık 2017, s.6.
[29] 696 sayılı KHK ile ek yapılan 8 Kasım 2106 tarihli KHK (Kanun Hükmünde Kararname)nin 37. Maddesi; “15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleştirilen darbe teşebbüsü ve terör eylemleri ile bunların devamı niteliğindeki eylemlerin bastırılması kapsamında karar alan karar veya tedbirleri icra eden, her türlü adli ve idari önlemler kapsamında görev alan kişiler ile olağanüstü hâl süresince yayımlanan kanun hükmünde kararnameler kapsamında karar alan ve görevleri yerine getiren kişilerin bu karar, görev ve fiilleri nedeniyle hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmaz.”
Özellikle 1930 Haziran ve sonrasında yaşanan bu katliamlar nedeniyle yayımlanan KHK ile katliamlara karışmış resmi ve sivil bütün güçler yargılamadan muaf tutulurlar, yaptıkları suç sayılmaz!
“Kanun No: 1850
Kabul Tarihi: 20/7/1931
Madde 1- Erciş, Zilan, Ağrıdağı havalisinde vuku bulan isyanla, bunu müteakip birinci umumî müfettişlik mıntıkası ve Erzincan’ın Plümür kazası dahilinde yapılan takip ve tedip hareketleri münasebetlerile 20 Haziran 1930 dan 1 kânunuevvel (Aralık) 1930 tarihine kadar askerî kuvvetler ve Devlet memurları ve bunlarla birlikte hareket eden bekçi, korucu, milis ve ahali tarafından isyanın ve bu isyanla âlakadar vak’aların tenkili (herkese örnek olacak ceza) emrinde gerek müstakillen ve gerek müştereken işlenmiş ef’al (iş, eylem) ve harekât suç sayılmaz.” (Nami Temeltaş, “Son KHK (696/121) ve Ağrı Dağı”, 31 Aralık 2017… http://noktahaberyorum.com/son-khk-696-121-ve-agri-dagi-nami-temeltas.html)
[30] “Hitler, AKP’nin 696 sayılı ‘İç Savaş KHK’si’ni 1934’te İmzalamış”, 25 Aralık 2017… http://sendika62.org/2017/12/hitler-akpnin-696-sayili-ic-savas-khksini-1934de-imzalamis-463883/
[31] Alp Altınörs, “İç Savaş KHK’ları”, Özgürlükçü Demokrasi, 28 Aralık 2017, s.10.
[32] Hukukçular, kanun hükmünde kararname ile 15 Temmuz ve devamı niteliğindeki olaylara müdahale eden sivillere dokunulmazlık getirilmesi, tutuklu ve hükümlülere tek tip kıyafet giydirilmesi, yüksek yargıdaki üye sayısının artırılması ve savunma hakkının kısıtlanmasını “hukuk devletinin sonu” olarak değerlendirdi. Düzenlemenin ucunun açık olduğunu, gelecekte yaşanacak eylemleri de kapsayacağını vurgulayan hukukçular, bu durumda Gezi tarzı eylemlerde halkın karşı karşıya getirileceğini kaydetti. Paramiliter güçlerin de bu düzenlemeyle birlikte ortaya çıkacağını ve saldırı için hazır bekleyeceğini kaydeden hukukçular, KHK ile yaratılan hukuk dışı düzenin sorumlusunun KHK’leri denetlemeyen Anayasa Mahkemesi olduğunu kaydetti. Ankara Barosu Başkanı Hakan Canduran, KHK ile 15 Temmuz’a müdahale eden sivillere cezasızlık maddesinin ucu açık bırakıldığını belirterek, hukuk devletinde böyle bir düzenleme olmayacağını kaydetti. (Alican Uludağ, “Hukuk Devletinin Sonu”, Cumhuriyet, 25 Aralık 2017, s.6.)
[33] Alican Uludağ, “Hukuk Rafa Kalktı”, Cumhuriyet, 25 Aralık 2017, s.4.
[34] Emine Kaplan-Sinan Tartanoğlu, “Saray Savunma Sanayi”, Cumhuriyet, 25 Aralık 2017, s.5.
[35] Şehriban Kıraç, “Devlet 92 Bin Kişiyi Kapıya Koydu”, Cumhuriyet, 5 Ağustos 2017, s.9.
[36] “DİSK Genel Başkanı Kani Beko: KHK ile Yol Kapandı”, Cumhuriyet, 26 Aralık 2017, s.8.
[37] Mustafa Çakır, “Sendikaların Eli Kolu Bağlanıyor”, Cumhuriyet, 28 Aralık 2017, s.9.
[38] Ergin Yıldızoğlu, “Son KHK Neyin Semptomudur?”, Cumhuriyet, 28 Aralık 2017, s.9.
[39] Geçerken aktaralım: Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanvekili Ali Koç, Washington’da “Kur’an Sanatı” sergisinin açılışında konuşuyor: “İslâm hoşgörü dinidir. İnsani değerleri, sevgiyi, birliği yüceltir. Ancak maalesef bugün Müslümanlığın Batı’da algılanışı, bu hümanizm ve hoşgörü anlayışından çok uzak. İslâm dininin ve 1.7 milyar Müslümanın terörle ve şiddetle bağdaştırılmaya çalışılması elbette bizleri hem üzüyor hem de kaygılandırıyor” (Cumhuriyet, 21 Ekim 2015).
Doğan Holding Yönetim Kurulu Üyesi, Hürriyet Gazetesi Yönetim Kurulu Başkanı Vuslat Doğan Sabancı konuşuyor: “İslâmofobi zehirdir ve yenmek gerekir. DAEŞ ve El Kaide gibi örgütler İslâm’ı ve Müslümanlığı temsil etmez. İslâmofobi endişesi esasen Batı karşıtlığını da körüklüyor. Bu kavramın kullanılmasıyla nefret söylemi de yaygınlaşıyor, o yüzden bu kavramın ve yarattığı endişenin mutlaka ortadan kaldırılması lâzım” (akt. Fikret Bila, “İslâmofobinin Politik Sorumluluğu”, Hürriyet, 22 Ekim 2016). Sabancı ailesinin 3’üncü kuşak temsilcilerinden DEMSA Holding kurucusu Demet Sabancı, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Türkiye’ye yönelik yurtdışı algısını değiştirme ihtiyacına binaen konuşuyor:
“Ne yapılsa az gelir. İçine itildiğimiz durumu herkes kendi alanında dünyaya anlatmalı. Ben şahsen bu süreçte maksimum gayret göstermeye çalışıyorum. Sanırım küresel bir güç mücadelesi yaşanıyor ve Suriye bunun için sadece bir gerekçe. Türkiye’nin güçlü durması lazım. Bana göre dışarıda yapılacak her türlü çalışma önemli ama asıl çabayı vatandaşlarımızın birlik ve beraberliği için göstermeliyiz” (aktaran: Elif Ergu, “Cumartesi Sohbetleri”, Hürriyet, 22 Ekim 2016).
Doğuşunu, serpilmesini ve kökleşmesini Kemalist Cumhuriyet’e borçlu laik burjuvazi post-Kemalist ve neo-Osmanlıcı “Yeni Türkiye”ye intikalinin tiradı olarak kayıt düşülebilecek sözler bunlar. (Tayfun Atay, “Laik Burjuvazimizin Kabuk Değişimi”, Cumhuriyet, 23 Ekim 2016, s.15.)
[40] Selda Güneysu, “… ‘Yıkımı’ İtiraf Etti”, Cumhuriyet, 5 Ağustos 2017, s.4.
[41] Melih Altınok, “Yeni Bir Dünya Kuruluyor Biz de Orada Yerimizi Alıyoruz”, Sabah, 26 Nisan 2017, s.6.
[42] İklim Öngel, “IŞİD Nietzsche’nin Askerleri”, Cumhuriyet, 18 Ağustos 2015, s.15.
[43] “Bakanlar Kurulu’ndan ‘Hikmetyar’ Kararı”, Cumhuriyet, 30 Nisan 2017, s.4.
[44] Emine Kaplan, “YSK’ye 2019 Kılıfı”, Cumhuriyet, 22 Kasım 2017, s.4.
[45] Emine Kaplan, “Gerekçe İçtüzük… Erdoğan Sorusu Soramazsınız!”, Cumhuriyet, 1 Ocak 2018, s.4.
[46] Sinan Tartanoğlu, “İspiyonculuk Kurumsallaşıyor”, Cumhuriyet, 4 Mart 2016, s.6.
[47] Fevzi Kızılkoyun, “Gözaltına Alacak Silah Kullanacak”, Hürriyet, 16 Ağustos 2017, s.6.
[48] “Koza İpek’in Malikanesinin Duvarı Mehter Marşı Eşliğinde Yıkıldı”, Birgün, 8 Eylül 2016, s.7.
[49] Sinan Tartanoğlu, “MİT SARAY’a Bağlandı”, Cumhuriyet, 26 Ağustos 2017, s.4.
[50] Sinan Tartanoğlu, “KHK Devleti”, Cumhuriyet, 26 Ağustos 2017, s.4.
[51] Din her zaman bir egemenlik aracı olmuştur. Sömürüyü, yağma ve talanı, baskıyı ve zulmü meşrulaştırmanın etkin bir aracı olmuştur. Bir de tabii dinin bireyi ve bireyin özel yaşamını angaje eden yanı var… Son tahlilde din bir ideolojidir ve yoruma tabidir. O işi de burnundan kıl aldırmayan din âlimleri, ulema yapıyor. Dolayısıyla, yazılı, başı-sonu belli uyulması gereken evrensel değerlere ve kurallara orada yer yoktur. Yorum daima iktidardakilerin, güç ve iktidar sahiplerinin çıkarını gözetecek şekilde yapılır… Ulema tayfasının el üstünde tutulmasının nedeni budur… Yoksullardan/ezilenlerden yana tavır koyana asla yaşama şansı tanınmaz… Mesela Serez Çarşısında asılır… (Fikret Başkaya, “Neden Hilafeti İhya Etmek İstiyorlar?”, 28 Aralık 2017… http://www.soldefter.com/2017/12/28/neden-hilafeti-ihya-etmek-istiyorlar-fikret-baskaya/)
[52] Ergin Yıldızoğlu, “Yoğun Gündem, El Yakan Sorular”, Cumhuriyet, 14 Aralık 2017, s.9.
[53] Ergin Yıldızoğlu, “… ‘Oyunun Sonu’ ve Godot’ya Dair…”, Cumhuriyet, 21 Eylül 2017, s.9.
[54] Mehmet Tezkan, “Menzilciler Dünün Fethullahçıları!”, Milliyet, 4 Kasım 2016, s.5.
[55] Hazal Ocak, “FETÖ’den Alıp Ensar’a Verdiler”, Cumhuriyet, 12 Ocak 2017, s.4.
[56] Hazal Ocak, “Spor Alanı Cemaate Feda”, Cumhuriyet, 20 Mayıs 2017, s.5.
[57] Mustafa Mert Bildircin, “FETÖ’den Boşalan Yerler Yeni Tarikatlarla Dolduruldu”, Birgün, 11 Ağustos 2017, s.13.
[58] Ozan Çepni, “Diyanet Faaliyet Alanı Genişledi: Evde, Fabrikada, Belediyede, Poliste Din Eğitimi”, 11 Ocak 2018… http://siyasihaber3.org/diyanet-faaliyet-alani-genisledi-evde-fabrikada-belediyede-poliste-din-egitimi
[59] Sinan Tartanoğlu, “Müftülük Nikâhına 21.5 Milyon Lira”, Cumhuriyet, 2 Kasım 2017, s.4.
[60] Yakup Kepenek, “Devlet Yönetimi Biçimleniyor!”, Cumhuriyet, 4 Aralık 2017, s.13.
[61] Funda Öztürk, “Diyanet’in Son 10 Yılda Tartışma Yaratan Fetva ve Açıklamaları!”… http://www.halkinbirligi1.net/kadin-ve-cocuk-dusmani-diyanet-kapatilmalidiyanetin-son-10-yilda-tartisma-yaratan-fetva-ve-aciklamalari/
[62] “Hükümet, Laik Hukuk Devletini Unuttu Diyanet Fetvasını Savundu”, Cumhuriyet, 5 Ocak 2018, s.14.
[63] Sinan Tartanoğlu, “RTÜK’te Skandal Tartışma: Şortlu Çocuk Tahrik Edermiş!”, Cumhuriyet, 28 Aralık 2017, s.13.
[64] Sinan Tartanoğlu, “Şorta Cezayı Bakanlık İstemiş”, Cumhuriyet, 4 Ocak 2018, s.11.
[65] “Arabulucular da İmam!”, Cumhuriyet, 23 Ekim 2017, s.6.
[66] “Ve Böyle Buyurdu Müftü!”, Cumhuriyet, 6 Ocak 2018, s.10.
[67] Mustafa Mert Bildircin, “7 Yaşındaki Çocuklara Kâbe’yi Tavaf Ettirdiler”, Birgün, 23 Mayıs 2017, s.3.
[68] Gülseven Özkan, “… ‘Kapanma Partisi’ne Garip Savunma: Öğrenciler İstemiş”, 30 Aralık 2017… http://www.hurriyet.com.tr/kapanma-partisine-garip-savunma-ogrenciler-istemis-40695395
[69] “Okullara ‘Mevlid-i Nebi’ye Katılım Emri Gönderildi mi?”, Evrensel, 30 Kasım 2017, s.2.
[70] Selda Güneysu, “Turizm Liselerinde ‘Bar’ Neden Kalktı”, Cumhuriyet, 21 Aralık 2017, s.6.
[71] “Okullara ‘Yılbaşını Kutlamayın’ Yazısı!”, Cumhuriyet, 21 Aralık 2017, s.6.
[72] “Liseli Çocuklara ‘Cennete Otostop’: Huzur Cihatçı Taliban’daymış”, Cumhuriyet, 16 Kasım 2017, s.6.
[73] Hazal Ocak, “Zeytinburnu Belediyesi ‘Yaşam Tarzı’ Dayatıyor: Havuz Yasak Mescit Şart”, Cumhuriyet, 7 Aralık 2017, s.3.
[74] Ahmet Hakan, “İşleri Güçleri Kızlar ve Kızların Giydiği Pantolonlar”, Hürriyet, 25 Eylül 2017, s.4.
[75] Melis Alphan, “Bir Gün Bu Ülkede Kadınların da Sözü Dinlenecek”, Hürriyet, 16 Eylül 2017, s.8.
[76] Fırat Kozok, “RTÜK’ten ‘Şehvetli Okşama’ Cezası”, Cumhuriyet, 10 Ocak 2015, s.6.
[77] Abidin Yağmur, “Yeni Subay Kriterleri: Kur’an Bilgisi ve Gezi”, Cumhuriyet, 12 Kasım 2017, s.6.
[78] Mustafa Çakır, “Milyonlarca Aday KPSS ile İşe Girmeye Çalışırken, Mülakatla Vaiz Alınacak”, Cumhuriyet, 18 Ağustos 2017, s.2.
[79] Mustafa Çakır, “Ucube Mülakat”, Mustafa Çakır, “Mülakata Protesto”, Cumhuriyet, 8 Ağustos 2017, s.10.
[80] “Kütüphanelerden 139 Bin 141 Adet Kitap Toplatıldı”, Birgün, 13 Ekim 2017, s.2.
[81] “… ‘İK’da Astroloji’ Tezi Sosyal Medyada Tepki Çekti”, Hürriyet, 9 Ocak 2018… http://www.hurriyet.com.tr/ikda-astroloji-tezi-sosyal-medyada-tepki-cekti-
[82] “… ‘TÜBİTAK Projesi’ Denilerek Bu Soruları Sormuşlar!”, 9 Ocak 2018… http://www.hurriyet.com.tr/tubitak-projesi-denilerek-bu-sorulari-sormuslar-40704904
[83] Tayfun Atay, “Kültürel İktidar(sızlık) Meselesi”, Cumhuriyet, 31 Mayıs 2017, s.6.
[84] Ergin Yıldızoğlu, “İktidar ve Kültür”, Cumhuriyet, 23 Ekim 2017, s.9.
[85] Sinan Tartanoğlu, “Sınırsız Muhafazakârlık”, Cumhuriyet, 29 Ekim 2017, s.17.
[86] “Şortlu Kadın Terzi’ye Otobüste Tekme Davası 8 Mart’a Ertelendi”, Cumhuriyet, 19 Ocak 2017, s.3.
[87] “Kocaeli: Otobüste Öğrencilere Saldırı”, Cumhuriyet, 17 Aralık 2017, s.3
[88] “Metro Turizm Otobüsünde Rezalet: Muavin, Hamile Kadına Saldırdı”, Cumhuriyet, 19 Ocak 2017, s.3.
[89] “Hastalıklı Dayanışma!”, Cumhuriyet, 31 Aralık 2017, s.6.
[90] Mustafa Mert Bildirici, “Kadın Düşmanlığı Yetmedi Torpile ‘Caiz’ Fetvası Verdi”, Birgün, 25 Kasım 2017, s.7.
[91] “Taciz Etti, Şeriat Mahkemesi İstedi”, Cumhuriyet, 7 Ocak 2018, s.3.
[92] Nermin Pınar Erdoğan, “Cinsel Kimliğime Mobbing”, 31 Aralık 2017… http://www.hurriyet.com.tr/cinsel-kimligime-mobbing-40695440
[93] “Nuh Tufanı Hakkında En Tuhaf İddia… TRT’de Yayınlandı”, Hürriyet, 5 Ocak 2018… http://www.hurriyet.com.tr/nuh-tufani-hakkinda-en-tuhaf-iddia-trtde-yayinlandi-40701090
[94] Mustafa K. Erdemol, “Türkiye ‘İnsanlığın Lüzumu Yok’ Dedi”, Birgün, 27 Mayıs 2016, s.5.
[95] Ahmet İnsel, “Otokrasi: Seçimli mi Seçimsiz mi?”, Cumhuriyet, 29 Ağustos 2017, s.11.
[96] Sezgin Tanrıkulu, “KHK ile Devletin Tasfiyesi”, Cumhuriyet, 5 Mayıs 2017, s.13.
[97] Emre Kongar, “Anayasa Mahkemesi ve Linç KHK’si”, Cumhuriyet, 29 Aralık 2017, s.2.
[98] Kansu Yıldırım, “Liberal Otoriteryan Legalizme Karşı ‘Hukukun Üstünlüğü’ mü?”, Birgün Pazar, Yıl:14, No:561, 10 Aralık 2017, s.2.
[99] “CHP’li Vekilden Çarpıcı İddia: AKP’li 800 Avukat Hâkim Yapıldı”, Cumhuriyet, 27 Nisan 2017, s.4.
[100] “Yüksek Yargıya ‘İlahiyat’ Çalımı”, Cumhuriyet, 6 Ocak 2018, s.10.
[101] Selahattin Demirtaş’ın, milletvekili olmasına rağmen ve milletvekili görevini yerine getirirken yaptığı konuşmalar nedeniyle tutuklu yargılanmanıza yapılan itirazı Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu reddetti. Bu kararın benzer durumdaki diğer milletvekilleriyle ilgili pilot karar oluşturduğu belirtildi. Bu AYM kararı, bu konuda daha önce aynı mahkemenin verdiği aksi yöndeki kararla da karşılaştırıldığında, Türkiye’de hâlen düşman ceza hukuku ilkelerinin vatandaş ceza hukuku ile yan yana uygulandığını gösteriyor. Alınan karar, yürürlükteki olağanüstü hâl anayasa yargısı tarafından bunun yeniden tescil ve ilan edilmesi anlamına geliyor. Düşman ceza hukukunun temel özelliği, fiil veya kusur merkezli ceza hukuku yerine, fail merkezli ceza hukukunun yürürlükte olmasıdır. Bugün bir yanda vatandaşlara tanınan temel hak ve özgürlüklerin korunmasına dayanan bir ceza hukuku kısmi de olsa yürürlükte. Diğer yanda, tam anlamıyla yurttaş olarak kabul edilmeyen ama bundan tamamen dışlanmayan kişilere karşı uygulanan düşman ceza hukuku giderek genişleyen bir çevreye uygulanıyor. (Ahmet İnsel, “Demirtaş Kararı ve Düşman Ceza Hukuk”, Cumhuriyet, 23 Aralık 2017, s.11.)
[102] “Hatay TEM’den Yargısız İnfaz: Polis Demirtaş’ı Terörist İlan Etti”, Cumhuriyet, 16 Ağustos 2017, s.4.
[103] “Gazi Mahallesi’nde 2 Genci Öldüren Polislere OHAL Kalkanı”, Cumhuriyet, 5 Ocak 2018, s.11.
[104] Cihangir, 31 Ocak’ta başlayan, peş peşe üç kez yaşanan ve asker uğurlaması denilerek geçiştirilen gövde gösterisiyle gündeme gelmişti. Tophane’den geldiği söylenen gruplar, kafelerde oturanlara küfürler ediyor, sağa sola ateş açıyordu. Roma Park’ın merdivenlerinde içki içenlere yönelik de saldırı olmuştu. Polisler bir süre Firuzağa Camisi önünde nöbet tutmuştu. (Hilal Köse, “Cihangir’de Silahlı Taciz Timi İşbaşında”, Cumhuriyet, 10 Haziran 2016, s.3.)
[105] Hüseyin Şimşek, “Yöneticileri IŞİD’den Tutuklu Ama Dernek Açık”, Birgün, 25 Kasım 2017, s.7.
[106] Canan Coşkun, “Yargının Büyük Çelişkisi”, Cumhuriyet, 25 Aralık 2017, s.10.
[107] Ahmet İnsel, “Devlet Terörü”, Cumhuriyet, 9 Eylül 2017, s.12.
[108] Seyhan Avşar, “Duyumla Attık”, Cumhuriyet, 20 Aralık 2017, s.10.
[109] Maile Ariç, İzmir Bayraklı Sosyal Güvenli Kurumu’nda 23 yıllık memur, Mustafa Benli ise Mardin Vergi Dairesi’nde 14 yıllık memurken KHK ile ihraç edildiler. Ariç ihraç edildikten sonra semt pazarında gözleme yapıp satmaya başladı. Benli ise zeytinyağı satarak geçimini sağlıyor. Ariç, “İhraç edildiğimde AKP’li biri ‘Oh ne iyi yaptık. Bunlara çobanlıkta yaptırmazlar’ dedi. Sadece sosyal dışlanmışlığın değil bizi açlıkla terbiye etmek istediklerinin kanıtıydı. O insanların ağzından çıkan söz ile ihraç edildik” dedi. (“Bizi Açlıkla Terbiye Etmeye Çalışıyorlar”, Cumhuriyet, 2 Ocak 2018, s.6.)
[110] Alican Uludağ, “KHK’liye Rahat Yok…”, Cumhuriyet, 2 Ocak 2018, s.6.
[111] “Ankara Valiliği’nden LGBTİ’ye Süresiz Yasak”, Cumhuriyet, 20 Kasım 2017, s.3.
[112] “Latuff’a Engelleme Talebi”, Cumhuriyet, 19 Aralık 2017, s.11.
[113] “Çankırı’da Polislerden Gençlere ‘Uzun Saç’ Dayağı…”, Cumhuriyet, 6 Ocak 2018, s.11.
[114] “Her Ölüme Tören mi Yapacağız”, Radikal, 24 Mayıs 2014, s.12-13.
[115] “Polisten Çiftçiye Yumruk: Haram Zıkkım Olsun AKP’ye Verdiğim Oy…”, Cumhuriyet, 25 Nisan 2016, s.3.
[116] “Polis Karakola Sığınan Kadına Tecavüz Etti İddiası”, Cumhuriyet, 18 Haziran 2016, s.3.
[117] Elif Ekin Saltık, “AVM’de Çocuğa Çıplak Arama Skandalı”, Evrensel, 7 Aralık 2016, s.2.
[118] Sedat Kurt, “Polis Tatili Kâbusa Çevirdi”, Cumhuriyet, 14 Mayıs 2013, s.12.
[119] Fevzi Kızılkoyun, “GAMER’in Gözü Üzerimizde”, Hürriyet, 17 Aralık 2017… http://www.hurriyet.com.tr/gamerin-gozu-uzerimizde-40680708
[120] “Demirtaş: Yükselen Gerilim Etnik Savaşa Dönüşebilir”, Birgün, 14 Haziran 2017, s.11.
[121] Ali Sirmen, “Kürtler Giremez!”, Cumhuriyet, 17 Eylül 2016, s.4.
[122] “OHAL Karanlığı”, Cumhuriyet, 10 Aralık 2017, s.7.
[123] Habere göre Bitlis’te Kutlu Doğum Haftası kutlamaları sırasında panzer olarak bilinen bir TOMA’dan (Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı) halkın üzerine gülsuyu sıkılmıştı. Polisin tazyikli su sıktığını sanan Bitlisliler panik yaşayarak kaçmaya başlamış ama ellerindeki gülleri vatandaşlara dağıtan emniyet görevlilerini fark edince işin aslını anlamışlardı.
İlk bakışta mizah sitesi “zaytung”a ait gibi görünen bu fotoğraf ve haber hayli kuşku uyandırıcıydı. Lakin panzerin önünde, ellerinde bir demet gül olduğu hâlde yürüyen ve halkı selamlayan devlet erkânı, manzaranın absürtlüğüne karşı bizi ciddiyete davet ediyordu.
Toplumsal barışı ve kardeşliği kutlarken bir yandan gül dağıtılıyor, gülden mahrum kalanlar panzerden sıkılan gülsuyu marifetiyle kutlanıyordu. Ortaya çıkan manzara, “iyi ki paskalya değil, ya vatandaşa yumurta atsaydılar” diye düşündürse de mantığın bir anlık çöküşü bu fotoğrafı gerçek kılıyordu.
Barışa katkısını TOMA’lardan gülsuyu sıkarak ortaya koyan bürokrasinin düşünce sistematiğini anlamak mümkün değil. Ama geçmişte hayli travmatik anılar yaratan araçların “barış ve kutlama” adına kullanılırken bölge insanı için “buradayız” mesajı olarak algılanacağı da aşikâr. (Gökçe Aytulu, “Gül Sıktım Yollarına”, Radikal, 21 Nisan 2013, s.21.)
[124] “Hastaya Irkçı Saldırı”, Gündem, 25 Mart 2016, s.3.
[125] Meclis’te bütçe görüşmeleri sırasında HDP milletvekili ve sözcüsü Osman Baydemir konuşmasında “Ben Kürt halkının bir evladı olarak, Kürdistan’dan gelen bir temsilci olarak…” diye başlayan bir cümle kurdu.
Meclis’in o günkü oturumunu dostları ile, çevresi ile, sofrası ile, giyimiyle, kuşamıyla, yaşam tarzıyla beyaz Türklerin içinden çıkıp, AKP saflarına katılıp Meclis Başkanvekilliği gibi etkisiz ama fiyakalı bir görevle ödüllendirilen bir kadın siyasetçi yönetiyordu.
Baydemir’in içinde Kürdistan terimi geçen cümlesinin üstüne atladı ve güya sordu: -Türkiye’de Kürdistan diye coğrafi ve siyasi bir tanımlama yoktur. Siz nereyi kastettiniz?
Meclis Başkanvekilesi herhâlde partisinin Reis’ini mutlu etti ama aynı zamanda istemeden verdiği pasla Baydemir’in golü atmasına da engel olamadı. Baydemir elini kalbinin üstüne koydu ve “Kürdistan neresidir” sorusunu yanıtladı: -İşte Kürdistan burası…
Sonrasını biliyorsunuz. AKP ve koltuk değneği MHP milletvekillerinin oylarıyla Baydemir iki oturum uzaklaştırma cezası aldı. Cezanın gerekçesi pek kısa: Kürdistan sözcüğünü kullanmak… (Aydın Engin, “Kürsistan, Lazistan, Dersim…”, Cumhuriyet, 17 Aralık 2017, s.16.)
[126] Mahmut Lıcalı-Selda Güneysu, “… ‘Kürdistan’ Cezası”, Cumhuriyet, 14 Aralık 2017, s.5.
[127] “Kayyım Çalışıyor… İsimlerine Bile Tahammül Yok”, Cumhuriyet, 2 Ekim 2017, s.10.
[128] “Valilik’ten Skandal ‘Dilşa Ak’ Savunması”, Cumhuriyet, 22 Şubat 2016, s.5.
[129] “Tehlikeli Gerginlik… İlçe Sabaha Kadar Uyumadı”, Cumhuriyet, 19 Ağustos 2017, s.11.
[130] “Yalova’da Irkçı Saldırı… Dehşetin Tanığı Anlatıyor”, Cumhuriyet, 23 Haziran 2015, s.3.
[131] Arif Kızılyalın, “Celal Doğan: ‘Fenerbahçeliyim ve Yurtseverim’…”, Cumhuriyet, 7 Haziran 2016, s.17.
[132] “Protokolde Linç Girişimi: Amedsporlu 5 Yönetici Hastaneye Kaldırıldı”, Cumhuriyet, 25 Nisan 2016, s.3.
[133] “Tek ‘Suçu’ Mendil Satmak…”, Cumhuriyet, 21 Ağustos 2017, s.3.
[134] “İzmir’de Göçmenlere Linç: Suriyelilerin Çadırlarına Sopalarla Baskın”, Cumhuriyet, 9 Nisan 2017, s.6.
[135] Hayrettin Karaman, “Gâvurdan Dost Domuzdan Post Olmuyor”, Yeni Şafak, 18 Ağustos 2017, s.2.
[136] Hüsnü Öndül, “Evrensel Bildiri’nin 69. Yılında Durum”, Evrensel, 14 Aralık 2017, s.2.
[137] “İHD ve TİHV: En Ağır İhlâl Tablosuyla Karşı Karşıyayız”, Birgün, 10 Aralık 2017, s.5.
[138] Ayn Rand, “Bireysel haklar halk oylamasına tabi değildir; çoğunluk, bir azınlığın haklarını oylarıyla yok edemez. Hakların politik fonksiyonu azınlığı çoğunluğun baskısından korumaktır. Ve unutmayalım ki en küçük azınlık bireyin ta kendisidir,” derken; Thomas Paine’in ‘İnsan Hakları’ başlıklı yapıtında özgür bir ülkenin, kişiler tarafından değil, doğal hakları garanti altına alan, bu anlamda adil olan yasalar tarafından yönetilmesi gerektiğini belirterek ekler: “Seçimle işbaşına gelme sistemi de, eğer sonunda iş başına gelen sınırsız yetki kullanacaksa, doğal hakları ihlâl edecekse, fiiliyatta monarşidir, mutlakıyettir. Seçimle işbaşına gelen sınırsız egemenlik kullanacaksa aynı anlamda ve aynı derecede despotik bir yönetim kuruyor demektir.” (Thomas Paine, İnsan Hakları, Çev: Mehmet Osman Dostel, İletişim Yay., 2017.)
[139] Kayhan Ayhan, “İnsan Hakları İzleme Örgütü: Türkiye En Ağır Krizine Girdi”, Cumhuriyet, 13 Ocak 2017, s.13.
[140] “Uluslararası Af Örgütü: 2016 Yılı Sefalet ve Korku Yılı Oldu”, Evrensel, 23 Şubat 2017, s.3.
[141] “Freedom House Raporu: 6 Bin ‘AK Troll’ Sosyal Medyayı Manipüle Etti”, Cumhuriyet, 15 Kasım 2017, s.10.
[142] Kemal Göktaş, “Cizre’ye İnfaz Raporu: 66 Sivil Öldürüldü”, Cumhuriyet, 12 Temmuz 2016, s.6.
[143] Nuri Akman, “Bir Yılda 451 Yargısız İnfaz”, Özgürlükçü Demokrasi, 13 Aralık 2016, s.10.
[144] Duygu Güvenç, “BM’den Türkiye’ye: Kayıplar İçin Mekanizma Kur”, Cumhuriyet, 18 Eylül 2017, s.5.
[145] “İşkenceye Dair İddialar Aciliyetle Soruşturulsun”, Birgün, 13 Ekim 2017, s.13.
[146] Meriç Tafolar, “İddia Boyutunda Kalsa Bile İşkence Soruşturulmalı”, Milliyet, 19 Eylül 2016, s.15.
[147] Seyhan Avşar, “Nezarethanede ‘Pet Şişe’ Rövanşı”, Cumhuriyet, 8 Eylül 2016, s.5.
[148] bkz. www.hrw.org/ tr/report/2017/10/12/310066
[149] Ahmet İnsel, “İşkenceye Geniş Tolerans Zamanı”, Cumhuriyet, 14 Ekim 2017, s.11.
[150] “Alevîlere Yönelik Baskıların 1 Yıllık Bilançosu Ağır…”, 11 Aralık 2017… http://demokrasi44.com/2017/12/11/Alevîlere-yonelik-baskilarin-1-yillik-bilancosu-agir/
[151] Seyhan Avşar, “Kelepçe İşkencesi”, Cumhuriyet, 11 Ağustos 2017, s.10.
[152] Alican Uludağ, “Urfa TEM’de İşkence İddiası: Elektrik Verip Dövdüler”, Cumhuriyet, 4 Aralık 2017, s.5.
[153] “İstanbul’da Polis İşkencesi İddiası”, Evrensel, 15 Temmuz 2016, s.4.
[154] “Karakolda Şişeli İşkence İddiası”, Cumhuriyet, 13 Kasım 2014, s.15.
[155] Hilal Köse, “OHAL Zırhıyla Üç Gün İşkence”, Cumhuriyet, 31 Temmuz 2016, s.4.
[156] Afganistanlı sığınmacı Lütfullah Tacik adlı çocuğun, Van Emniyet Müdürlüğü Yabancılar Şubesi’nde dövülerek öldürülmesine ilişkin soruşturmada bir dizi hak ihlâli saptandı. Avukat Mahmut Kaçan’ın 19 Haziran 2014’de Van Başsavcılığı’na sunduğu dilekçeye göre, Tacik’in öldürülmesinde baş şüpheli olan S.O. adlı polisin hâlen ifadesi alınmadı. Olayın görgü tanığı olan Tacik’in 6 arkadaşının ifadeleri, şüpheli polis ve arkadaşlarının çalıştığı Yabancılar Şubesi’nde, bu şubenin görevlilerince alındı. Tacik’in dövüldüğü gün Yabancılar Şubesi’nde tutulan sığınmacıların tümü bırakıldı. Delillere müdahale edildi. (İsmail Saymaz, “Afgan Çocukların İfadesini O Şube Aldı”, Radikal, 20 Haziran 2014, s.9.)
[157] “Yabancılar Şubesi’nde Dövülen Çocuk Öldü”, Cumhuriyet, 19 Haziran 2014, s.8.
[158] Hilal Köse, “Gözaltında Ağır İşkencenin Kan Donduran Raporu: Savcılık Soruşturma Başlattı”, Cumhuriyet, 5 Haziran 2016, s.3.
[159] “Diyarbakır’da Emniyette Levyeli İşkence”, Evrensel, 1 Ağustos 2015, s.7.
[160] Ahmet Şefik-Sibel Bahçetepe, “Öğrencilere 12 Eylül İşkencesi: Ölürüm Türkiye”, Cumhuriyet, 3 Nisan 2015, s.4.
[161] Hilal Köse, “… ‘Faili Meçhul’ İşkence”, Cumhuriyet, 4 Kasım 2017, s.11.
[162] İşkence suçundan 178 ülkede ‘kırmızı bülten’le aranan polisin İngiltere’de kurduğu yeni hayatı Dışişleri’nin bildiği ortaya çıktı. Gözaltında öldürülen sendikacı Süleyman Yeter’in bir numaralı faili olduğu savıyla 13 yıldır kırmızı bültenle 178 ülkede aranan Komiser Yardımcısı Ahmet Okuducu’nun izi İngiltere’de çıktı. Okuducu’nun, dört bir yanda ‘arandığı’ dönemde yurtdışına çıkıp nüfus kaydı yaptırdığı ve İngiltere’de olduğunun Dışişleri Bakanlığı’nca bilindiği anlaşıldı. Aynı tarihlerde Okuducu’un evlendiği, üç çocuk sahibi olduğu, ikisinin İstanbul, birinin Adana’da nüfusa kaydolduğu da anlaşıldı. Avukat İbrahim Ergün, sanık Okuducu’nun İngiltere’deki Türk Konsolosluğu’na giderek işlem yaptırdığını söyledi. (İsmail Saymaz, “İşkenceciye ‘Kırmızı’ Zırh!”, Radikal, 14 Şubat 2012, s.10-11.)
[163] Hilal Köse, “İşkenceciye Sahte Kimlik Emniyet’ten”, Cumhuriyet, 9 Haziran 2017, s.11.
[164] Hilal Köse, “Roza’sıyla Oynayamıyor”, Cumhuriyet, 1 Nisan 2016, s.4.
[165] “Polis: Kafana Sıkarım”, Cumhuriyet, 25 Ekim 2014, s.3.
[166] İzmir’de, polisin açtığı ateş sonucunda ölen oğlu Baran Tursun adına kurduğu vakfın internet sitesinde, 2007 yılından bu yana polis şiddeti sonucunda ölenlerin isimlerini içeren liste, Emniyet Genel Müdürlüğü’nü (EGM) rahatsız etti. EGM, hakkında hiçbir resmi yalanlama olmamış haberlerden yola çıkılarak hazırlanan listenin kaldırılıp kendi tekzibinin yayınlanmasını istedi. Oğlunun ölümünden sonra hem kendisi hem de ailesi polislerle mahkemelik olan Tursun, listeyi kaldırmaya reddetti. Tursun, “Korkutulmak ve sindirilmek istendiğini” söylüyor. (İsmail Saymaz, “Emniyet: O Listeyi Kaldırın Mehmet Tursun: Kaldırmam”, Radikal, 4 Mart 2013, s.11.)
[167] İsmail Saymaz, “Türkiye O Kurşunu AİHM’de Böyle Savundu: Polis ‘Dur’ İhtarına Uymayanı Vurur”, Radikal, 29 Aralık 2013, s.4.
[168] “Polisten Alkol Dayağı”, Evrensel, 3 Mart 2015, s.4.
[169] Seçkin Sağlam, “Üniversite Öğrencilerine İşkence ve Ölüm Tehdidi İddiası!”, Evrensel, 6 Kasım 2016, s.5.
[170] Erk Acarer, “Makul Şüphe Dayağı”, Cumhuriyet, 13 Aralık 2014, s.6.
[171] Zeynep Kuray, “Şikâyetçi Olarak Gittiği Karakolda Saldırıya Uğradı”, Birgün, 27 Ekim 2014, s.6.
[172] Sedat Selim Ay’ın İstanbul Terörle Mücadele sorumluluğuna atanması, 90’larda TİM 3’le anılan birçok işkence vakasını hatırlattı! Atılım gazetesi yazarı İbrahim Çiçek ve arkadaşlarına işkence edilmesi nedeniyle cezaya çarptırılıp Asiye Güzel Zeybek’e de tecavüz edilmesi iddiasına adı karışan komiser Sedat Selim Ay’ın Terörle Mücadele Şubesi’nden sorumlu İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı olarak tayin edilmesi, 90’ların TİM 3 masasını akla getirdi. Komiser Ay’ın da görevli olduğu, yasadışı MLKP ve TKİP davalarını takip eden TİM 3, 1995-1999 yılları arasında Hasan Ocak ve Süleyman Yeter’in işkencede öldürülmeleri, Asiye Güzel Zeybek’e tecavüzün yanı sıra çok sayıda işkence vakasıyla anıldı. (İsmail Saymaz, “TİM 3: İşkencesi Ünlü Masa”, Radikal, 27 Temmuz 2012, s.14-15.)
[173] İsmail Saymaz, “TİM 3 İçin Bir Tecavüz İddiası Daha”, Radikal, 29 Temmuz 2012, s.6.
[174] Abidin Yağmur, “Polis, Çocuğu Hastanelik Etti”, Cumhuriyet, 18 Eylül 2013, s.6.
[175] Hilal Köse, “Önce Dayak Sonra 3 Kurşun”, Cumhuriyet, 21 Ağustos 2015, s.14.
[176] “Polisten Feci Dayak”, Milliyet, 11 Ekim 2012, s.24.
[177] “Polisin Ayak İzi Alnında”, Cumhuriyet, 5 Nisan 2013, s.3.
[178] Alican Uludağ, “Polis Silahla Göz Çıkarıp Ayak Kırdı”, Cumhuriyet, 5 Ağustos 2015, s.7.
[179] “… ‘Makul Şüphe’ Kameramanı Öldürdü”, Cumhuriyet, 12 Şubat 2015, s.8.
[180] Bekir Şahin, “Polis Şiddeti Yaşlı Adamı Sakat Bıraktı”, Cumhuriyet, 8 Aralık 2012, s.7.
[181] İsmail Saymaz, “Bir Ankara Polisiyesi: Sopalı Sahte Polislere Şefkat”, Radikal, 27 Ocak 2014, s.6-7.
[182] Meltem Özgenç, “2 Transtan 1’i Polis Mağduru”, Hürriyet, 6 Aralık 2014, s.3.
[183] Erdoğan Erişen, “Allah Allah, Polis Vurdu mu Gerçekten?”, Cumhuriyet, 1 Haziran 2013, s.9.
[184] “Yüksekova Davası: 4 Kişi Öldükten Sonra Polis Çevreye Ateş Açıp Gaz Sıkmış”, Cumhuriyet, 20 Aralık 2017, s.10.
[185] Zehra Özdilek, “Kerem’in Annesinin Büyük Acısı: Eşyalarına Dokundurtmadım”, Cumhuriyet, 26 Nisan 2017, s.7.
[186] Zehra Özdilek, “İHD: Yargısız İnfaz!”, Cumhuriyet, 18 Haziran 2017, s.5.
[187] “Sahaya Atladı, Çöpte Cesedi Bulundu”, Cumhuriyet, 8 Nisan 2014, s.3.
[188] “Osman Bunu Nasıl Yaptı?”, Radikal, 16 Ekim 2012, s.9.
[189] “HDP, Şemdinli’deki İşkenceye İlişkin Rapor Hazırladı: Cop, Dipçik, Hortum, Demir Çubuk”, Cumhuriyet, 12 Ağustos 2017, s.10.
[190] “Teröristsiniz Deyip İşkence Ettiler”, Evrensel, 26 Şubat 2017, s.6.
[191] “Kışlada Şiddet: Dayaktan Dili Tutuldu”, Cumhuriyet, 15 Aralık 2017, s.10.
[192] Mahmut Oral, “MEB-Polis El Ele Öğrenciyi Fişledi”, Cumhuriyet, 22 Aralık 2014, s.15.
[193] “Prof. Dr. Daron Acemoğlu: Bir-İki Yılda Kriz Çıkacak”, Cumhuriyet, 25 Aralık 2017, s.8.
[194] Olcay Büyüktaş, “Korkut Boratav: Emekçi Lehine Bir Durum Yok”, Cumhuriyet, 25 Aralık 2017, s.13.
[195] “Türkiye’ye En Çok Yatırım Yapan Ülkeler”, Hürriyet, 10 Kasım 2017… http://www.hurriyet.com.tr/galeri-turkiyeye-en-cok-yatirim-yapan-ulke-belli-oldu-40466662
[196] “Borç Limiti Doldu, 2018 Alarm Veriyor”, Cumhuriyet, 13 Ekim 2017, s.9.
[197] Olcay Büyüktaş, “Prof. Dr. Seyfettin Gürsel: Risklerin Gölgesinde Ekonomi”, Cumhuriyet, 24 Aralık 2017, s.6.
[198] Sinan Alçın, “Rekorlu Ekonomi”, Evrensel, 14 Aralık 2017, s.5
[199] Mehtap Ö. Ertürk, “Yoksulun Borcu Zenginin Serveti Arttı”, Sözcü, 23 Ekim 2017, s.7.
[200] Şehriban Kıraç, “2 Milyon Kişi Borçla Ev Aldı”, Cumhuriyet, 17 Mart 2017, s.9.
[201] Şehriban Kıraç, “Markalı Stok Şişiyor”, Cumhuriyet, 10 Mart 2017, s.9.
[202] “2017 Enflasyon Oranı Belli Oldu! İşte Memur Ve Emekliler İçin Yeni Maaş Zam Oranları”, 3 Ocak 2018… https://www.cnnturk.com/ekonomi/milyonlarca-memur-ve-emeklinin-gozu-kulagi-enflasyon-verisinde
[203] Sayime Başçı, “Vatandaş Konut ve Gıdaya Çalıştı”, Sözcü, 2 Kasım 2017, s.8.
[204] “Gıda ve Kira Maaşları Bitiriyor”, Birgün, 12 Temmuz 2017, s.11.
[205] Şehriban Kıraç, “Kaşıkla Verilen Kepçeyle Alınıyor”, Cumhuriyet, 5 Temmuz 2017, s.9.
[206] TTB Şehir Hastaneleri İzleme Kurulu Üyesi Dr. Güray Kılıç, şehir hastaneleri sisteminin kamuya faturasının ağır olacağını söyledi. 18 hastanenin toplam yatırım maliyetinin 10.5 milyar dolar olduğunu, ödenecek kira miktarının ise 30.2 milyar dolar olacağını belirterek, bu farkın yurttaşa yansıtılacağını belirtti. (Olcay Büyüktaş, “Bu Kira Sağlığı Bozar”, Cumhuriyet, 20 Aralık 2017, s.10.)
[207] “Sağlık Harcamaları Yine Halkın Cebinden Çıkıyor”, Birgün, 17 Kasım 2017, s.3.
[208] “Bütçe Delik, Denge Bozuk, Gençler İşsiz”, Cumhuriyet, 16 Eylül 2017, s.9.
[209] Olcay Büyüktaş, “Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu: Krizin Faturası Çalışana Kesilecek”, Cumhuriyet, 27 Aralık 2017, s.9.
[210] Erinç Yeldan, “Spekülatif – Yönlü Büyüme, Yeniden”, Cumhuriyet, 5 Temmuz 2017, s.9.
[211] Olcay Büyüktaş, “Ne Esnaf Kaldı Ne Çiftçi”, Cumhuriyet, 30 Nisan 2017, s.9.
[212] Erdoğan Süzer, “735 Bin Esnaf, 164 Bin Patron İşini Kaybetti”, Sözcü, 7 Kasım 2017, s.6.
[213] Şehriban Kıraç, “51 Bin 775 Esnaf İflas Bayrağını Çekti”, Cumhuriyet, 8 Temmuz 2017, s.9.
[214] Pelin Ünker, “315 Bin Kobi İcralık”, Cumhuriyet, 23 Mart 2017, s.9.
[215] “OHAL İkliminde Emek Sömürüsüyle Büyüme”, Evrensel, 22 Aralık 2017, s.5.
[216] Emre Deveci, “265 Günün 215’i Vergiye”, Cumhuriyet, 22 Aralık 2017, s.8.
[217] Mustafa Çakır, “Varlık Fonu Yöneticisine Paha Biçemediler”, Cumhuriyet, 5 Nisan 2017, s.8.
[218] Şehriban Kıraç, “Orta Sınıf Yok Oluyor”, Cumhuriyet, 21 Aralık 2017, s.9.
[219] 2016 yılında ifşa olan Panama Belgeleri’nden sonra şimdi de Paradise Belgeleri açıklanıyor. Az buz değil 91 medya kuruluşundan 382 gazeteci 13.4 milyon belge ile bir yıldır uğraşıyor. Belgeler, gizlilik politikası uygulayan 19 farklı vergi cennetinin kayıtlarını içeriyor. Vergi cennetleri ne? Kaçırılan vergilerin biriktiği yerler olarak tanımlanıyor. Kim bilir kimler çıkacak? Çıkanlardan biri belli, Başbakan Binali! Binali Yıldırım’ın oğullarının 5, dayısının 2, yeğeninin yöneticisi olduğu 4 şirket bulunuyor. (Murat Muratoğlu, “Vergi Cennetinin Çocukları”, Sözcü, 7 Kasım 2017, s.7.)
[220] Pelin Ünker, “Çarpıcı Türkiye Raporu: Aklanan Parayı Açıkladılar”, Cumhuriyet, 10 Mayıs 2017, s.9.
[221] “Kılıçdaroğlu: Ne Cumhuriyet’i ne de Sözcü’yü Susturabilirsiniz”, Cumhuriyet, 24 Mayıs 2017, s.5.
[222] Başbakan Binali Yıldırım’ın çocukları ve akrabalarıyla ilgili Paradise Papers’ta yer alan konularla ilgili soruşturma açılmasını istemesi üzerine, HDP’nin verdiği önerge TBMM Genel Kurulu’nda AKP’li milletvekillerinin oylarıyla reddedildi. (“Paradise Belgeleri’nin Araştırılması Önerisi AKP Oylarıyla Meclis’te Reddedildi”, Cumhuriyet, 9 Kasım 2017, s.5.)
[223] “Yıldırımlar’ın Gizli Filosu Ortaya Çıktı”, Cumhuriyet, 27 Mayıs 2017, s.9.
[224] “Bakan Çavuşoğlu: 42 Asgari Ücretle Sıfır Otomobil Almak Mümkün”, Cumhuriyet, 2 Ocak 2018, s.9.
[225] Ozan Çepni, “Bakan Fakıbaba: Pirzolayı Zengin Yiyecek”, Cumhuriyet, 4 Kasım 2017, s.5.
[226] Çiğdem Toker, “TVF Nereye Ne Harcadı Sahi?”, Cumhuriyet, 8 Eylül 2017, s.8.
[227] Nurcan Gökdemir,”Kara Kutu’nun Bütçesi İki Kat Arttı”, Birgün, 22 Eylül 2017, s.9.
[228] Nurcan Gökdemir, “Diyanet, Bakanlıklardan Çok Harcıyor”, Birgün, 17 Şubat 2016, s.3.
[229] Erdoğan Süzer, “Diyanet Bütçeyi Alt Üst Ediyor”, Sözcü, 26 Ekim 2017, s.7.
[230] Çiğdem Toker, “Ahbap İhaleleri Bütçeyi Çatlatıyor”, Cumhuriyet, 18 Temmuz 2017, s.8.
[231] “Cari Açık Yüzde 68 Arttı”, Cumhuriyet, 14 Temmuz 2017, s.9.
[232] “Bütçede Rekor Açık”, Cumhuriyet, 18 Temmuz 2017, s.9.
[233] Neşe Karanfil, “Savunma Harcamaları Ekimde Geçen Yılı Geçti”, Hürriyet, 16 Kasım 2017, s.13.
[234] Sinan Tartanoğlu, “Alo’nun Maliyeti 5 Yılda 80 Milyon TL”, Cumhuriyet, 19 Aralık 2017, s.5.
[235] “Büyüme 2.9… İthalat Arttı, İhracat Düştü”, Cumhuriyet, 1 Nisan 2017, s.9.
[236] Mustafa Çakır, “Örtülü Ödenekte Yılın Rekoru Kırıldı”, Cumhuriyet, 16 Kasım 2017, s.8.
[237] “Mehmet Şimşek: Hukukun İyi İşlediği Ülkelerde Kâr Marjı Düşük”, Cumhuriyet, 27 Nisan 2017… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/729348/Mehmet_Simsek__Hukukun_iyi_isledigi_ulkelerde_kar_marji_dusuk.html
[238] “TÜİK, Gelir Adaletsizliğini Gizleyemedi: Mızrak Çuvala Sığmıyor”, Birgün, 20 Eylül 2017, s.11.
[239] “Türkiye Gelir Adaletsizliğinde Hindistan’a Yaklaşıyor”, Cumhuriyet, 2 Ocak 2018, s.9.
[240] “Thomas Piketty Gelir Makası Üç Yılda Sert Açıldı”, Cumhuriyet, 17 Aralık 2017, s.9.
[241] Engin Esen, “Vatandaş Fakirleşti Milyonerler Çoğaldı”, Sözcü, 25 Kasım 2017, s.7.
[242] Şebnem Turhan, “Zengine Faiz Fakire Yevmiye Uçurum 7.7 Kata Çıktı”, Hürriyet, 19 Eylül 2017, s.8.
[243] Şehriban Kıraç, “Doğu ile Batı Arasındaki Dört Kat Farkı Demokrasi Bitirir”, Cumhuriyet, 1 Kasım 2017, s.9.
[244] “Koç, Fortune Global 500 Listesinde”, Cumhuriyet, 22 Temmuz 2017, s.9.
[245] “Erdoğan Ailesinin Serveti Dünya Basınında”… https://resistancehonorable.blogspot.com.tr/2017/05/erdogan-ailesinin-serveti-dunya.html
[246] “AKP’ye Çok Şey Borçlular: Ülkenin En Büyük 500 Şirketinin Kârları Yüzde 48.5 Arttı!”, 3 Temmuz 2017… http://haber.sol.org.tr/emek-sermaye/akpye-cok-sey-borclular-ulkenin-en-buyuk-500-sirketinin-karlari-yuzde-485-artti-201761
[247] “Yoksul Daha da Yoksul: Türkiye’de Serveti 1 Milyar Doları Aşan Zengin Sayısı 4’ten 29’a Çıktı!”, 14 Haziran 2017… http://gazetehayir.com/yoksul-daha-da-yoksul-turkiyede-serveti-1-milyar-dolari-asan-zengin-sayisi-4ten-29a-cikti/
[248] “Türkiye’nin En Zengin Kişi ve Kurumları Açıklandı”, 13 Kasım 2017… https://www.cnnturk.com/ekonomi/turkiyenin-en-zengin-kisi-ve-kurumlari-aciklandi?utm_source=insider&
[249] “Banka Patronlarının Net Kârı Geçen Yıla Göre Yüzde 50.3 Arttı!”, 3 Temmuz 2017… http://haber.sol.org.tr/emek-sermaye/banka-patronlarinin-net-kari-gecen-yila-gore-yuzde-503-artti-201785
[250] “Bankalarda Kâr Patlaması”, Reuters, 29 Mart 2017… http://www.businessht.com.tr/piyasalar/haber/1443372-bankalarda-kr-patlamasi
[251] “Bankaların Net Kârı Yüzde 33’e Yükseldi”, Cumhuriyet, 1 Ağustos 2017, s.8.
[252] “Bankacılıkta Kâr Hacmi Arttı”, Cumhuriyet, 11 Kasım 2017, s.8.
[253] Emre Deveci, “Kâr Arttı, İstihdam Azaldı”, Cumhuriyet, 3 Aralık 2017, s.9.
[254] “Bankaların 2017 Yılı İlk Yarı Kârı Yüzde 33 Arttı”, Cumhuriyet, 18 Ağustos 2017, s.8.
[255] “Koç Holding Yılın Üçüncü Çeyreğinde de Kârlarını Katladı: Yüzde 31.5 Artış!”… http://haber.sol.org.tr/toplum/koc-holding-yilin-ucuncu-ceyreginde-de-karlarini-katladi-yuzde-315-artis-216526
[256] “Sabancı’dan 2.3 Milyar TL Kâr”, Cumhuriyet, 9 Kasım 2017, s.9.
[257] “Ziraat Bankası’ndan 2017’nin İkinci Çeyreğinde 2.2 Milyar TL Net Kâr”, Cumhuriyet, 17 Ağustos 2017, s.8.
[258] “İş Bankası’ndan 2017’nin İlk Çeyreğinde 1.6 Milyar TL Kâr”, Cumhuriyet, 30 Nisan 2017, s.8
[259] “QNB Finans Bank’tan 2017’nin İlk Üç Ayında 422 Milyon TL Net Kâr”, Cumhuriyet, 30 Nisan 2017, s.8.
[260] “Akbank’tan Ekonomiye 245 Milyar TL Destek”, Cumhuriyet, 27 Ekim 2017, s.9.
[261] “Yapı Kredi’den 267 Milyar TL Kaynak”, Cumhuriyet, 29 Ekim 2017, s.11.
[262] “Garanti’den 4 Milyar TL Net Kâr”, Cumhuriyet, 28 Ekim 2017, s.8.
[263] “Hayat Dışında Kâr Trafikte Sürpriz Var”, Cumhuriyet, 30 Ağustos 2017, s.16.
[264] “Alianz’ın Net Kârı Yüzde 83.4 Arttı”, Cumhuriyet, 30 Ağustos 2017, s.16.
[265] “Mapfre Sigorta’dan 105 Milyon TL’lik Prim”, Cumhuriyet, 30 Ağustos 2017, s.16.
[266] Erdoğan Süzer, “Dışarıya 8.5 Milyar Yardım Saçtık”, Sözcü, 30 Ekim 2017, s.7; Erinç Yeldan, “Milli Gelir Hesapları”, Cumhuriyet, 13 Eylül 2017, s.9.
[267] “Asgari Ücret 1603 TL ile Yine Açlık Sınırının Altında Kaldı”, Cumhuriyet, 30 Aralık 2017, s.9.
[268] “Yokluk ve Yoksulluk Artıyor: 9 Milyon Kişi Açlık Sınırında”, Cumhuriyet, 24 Eylül 2017, s.9.
[269] TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, memleketin can yakıcı sorunlarından birine parmak bastı; milletvekili maaşlarının yetersizliğini gündeme taşıdı. Ayağa kalkarak alkışlamak yeterli olmayacağı için amuda kalkarak alkışlamayı deneyeceğim; zor olacak elbette ama deneyeceğim bunu!
Sayın Hisarcıklıoğlu (vali ve oda başkanlarının da aynı zorluklarla mücadele ettiklerini ekleyerek) şöyle demiş: “Millet (maaşlarını) çok zanneder ama gelip bir de Ankara’da onların yaşantılarını görün…”
Aah, ah! Aylık 17 bin 500 TL maaş alıyor vekillerimiz. Emeklilik maaşı da 8 bin 500 TL.
İki yıl görevden sonra emekli olmaya hakları var. Çifte emeklilik hakkı? Niye olmasın? O da var tabii. (Kanat Atkaya, “Aaah! Bilinmez Vekilimin Çektiği Dertler”, Hürriyet, 13 Ağustos 2017, s.7.)
[270] Ali Ekber Ertürk, “Fakir Hane Sayısı Yılda 150 Bin Arttı”, Sözcü, 2 Kasım 2017, s.8.
[271] Kerim Elibol, “9 Milyon Kişi Muhtaç Hâlde”, Sözcü, 15 Ekim 2017, s.6.
[272] “Türkiye’ye Beslenmede Kötü Not”, Cumhuriyet, 19 Aralık 2017, s.8.
[273] “3 Çocuktan 1’i Maddi Yoksunluk İçinde”, Cumhuriyet, 23 Nisan 2017, s.9.
[274] “Zengin-Yoksul Uçurumu Büyüyor”, Birgün, 19 Eylül 2017, s.11.
[275] “Yaşlılar Yoksullaştı”, Cumhuriyet, 17 Mart 2017, s.8.
[276] Başak Kaya, “Geçinemeyen 420 Bin Emekli Çalışıyor”, Sözcü, 25 Kasım 2017, s.10.
[277] Hayri Kozanoğlu, “Borçluyum Borçlusun Borçluyuz”, Birgün, 7 Mart 2017, s.11.
[278] “Borçla Kapatılan Borç Ödenemiyor”, Birgün, 10 Haziran 2017, s.13.
[279] Pelin Ünker, “4.5 Milyon Kişi Borca Battı”, Cumhuriyet, 17 Mayıs 2017, s.8.
[280] “31 Milyon Kişi Bankalara Borçlu”, Cumhuriyet, 21 Aralık 2017, s.9.
[281] “AKP’nin Eseri: Son 5 Yılda 60 Bin İntihar Girişimi, 53 Milyon Psikolojik Rahatsızlık Başvurusu!”… http://www.halkinbirligi1.net/akpnin-eseri-son-5-yilda-60-bin-intihar-girisimi-53-milyon-psikolojik-rahatsizlik-basvurusu/
[282] Fırat Kozok, “Kamudan Havuza Para Akıyor”, Cumhuriyet, 7 Ocak 2016, s.5.
[283] Ozan Çepni, “AKP’li Başkanlar Enkaz Bırakıyor”, Cumhuriyet, 19 Ekim 2017, s.4.
[284] “AKP’li Damada İhale Yağdı”, Cumhuriyet, 2 Ocak 2018, s.4.
[285] Aykut Küçükkaya, “İETT Hızlı Gitmiş”, Cumhuriyet, 12 Nisan 2017, s.3.
[286] Aykut Küçükkaya, “İhale Partisi… Toplam Kazanç 145 Milyon TL”, Cumhuriyet, 10 Nisan 2017, s.3.
[287] Aykut Küçükkaya, “İBB’nin Damadı”, Cumhuriyet, 16 Nisan 2017, s.3.
[288] Aykut Küçükkaya, “İBB’den Adrese Teslim Milyarlar”, Cumhuriyet, 11 Nisan 2017, s.7.
[289] Aykut Küçükkaya, “Cengiz İçin Camiyi Çizdiler”, Cumhuriyet, 21 Nisan 2017, s.7.
[290] Aykut Küçükkaya, “3 Milyonluk İftarlığın Yarısını Kim Yedi?”, Cumhuriyet, 14 Nisan 2017, s.3.
[291] Hazal Ocak, “Fatih’te Kâr Oyunları”, Cumhuriyet, 30 Nisan 2017, s.3.
[292] “Araziler ve Öğrenci Yurtları Türgev’e Veriliyor”, Cumhuriyet, 29 Şubat 2016, s.5.
[293] Aykut Küçükkaya, “Arkadaş Olmak Var”, Cumhuriyet, 15 Aralık 2017, s.6.
[294] Hazal Ocak, “TÜRGEV’in Ruhsatı ‘Özel Hayat’ Sırrı Oldu”, Cumhuriyet, 22 Şubat 2016, s.5.
[295] Sinan Tartanoğlu, “Sarraf’a KHK Zırhı… Zamanlama Manidar”, Cumhuriyet, 10 Aralık 2017, s.5.
[296] Nurcan Gökdemir, “Yandaş Eliyle ‘Temizlik’…”, Birgün, 19 Ocak 2017, s.3.
[297] Ethem Sancak, Akşam, 360, Star ve Kanal 24’ün de bulunduğu medya grubunu Erdoğan cezaevindeyken fedailiğini yapan suç makinesi Hasan Yeşildağ’a devretti… Hasan Yeşildağ 1998 yılında Tayyip Erdoğan Pınarhisar cezaevine girdiğinde sahte çek suçundan içeri girerek 4 ay boyunca korumalığını yaptı. Kendisi iş hayatı ve yaşantısının miladını Erdoğan için cezaevine girdiği günden itibaren yani başladığını açıklıyor. Ancak Yeşildağ’ın bu tarihten önce de önemli bir suç arşivi var… Öte yandan eski ülkücü Hasan Yeşildağ 12 Eylül öncesi Ümraniye Bombacısı olarak biliniyordu. (“Havuz Medyasının Yeni Sahibi: Erdoğan’ın Fedaisi, Suç Makinesi”, 17 Ağustos 2017… http://haber.sol.org.tr/toplum/havuz-medyasinin-yeni-sahibi-erdoganin-fedaisi-suc-makinesi-206563)
[298] Erdoğan Süzer, “Acele Kamulaştırma ile Yandaşa Otomotiv Arsası”, Sözcü, 20 Şubat 2016, s.6.
[299] Aykut Küçükkaya, “CHP’den FETÖ Raporu: AKP’li Belediyeler İhale Yağdırmış”, Cumhuriyet, 6 Ocak 2018, s.3.
[300] Neşe Karanfil, “Yetenekli Osman Çelik”, 22 Aralık 2017… http://www.hurriyet.com.tr/yetenekli-osman-celik-40687211
[301] Aykut Küçükkaya, “Kızılay Değil, Aile Şirketi”, Cumhuriyet, 13 Ekim 2017, s.4.
[302] Gamze Kolcu, “Validen Eşine ‘Ahenkli’ Atama”, 10 Ocak 2018… http://www.hurriyet.com.tr/validen-esine-ahenkli-atama-40706203
[303] Mustafa Çakır, “Ülkenin Kara Delikleri”, Cumhuriyet, 17 Aralık 2017, s.4.
[304] İklim Öngel, “Gösterişe Tasarruf Yok”, Cumhuriyet, 1 Ocak 2018, s.4.
[305] Erdoğan Süzer, “Geçilmeyen Köprüye, Gidilmeyen Hastaneye 6.2 Milyar TL’lik Fatura”, Sözcü, 17 Ekim 2017, s.8.
[306] Nurcan Gökdemir, “Diyanet Hedef Büyüttü: Rekor Düzeyde Bütçe!”, Birgün, 27 Ocak 2017, s.6.
[307] 2016 yılında hayata geçirilen cep telefonlarından alınan bandrol ücreti, TRT’yi ihya etti. 2015 yılında sadece ithal edilen cep telefonlarındaki yüzde 6’lık bandrol kesintisinden TRT’nin kasasına 557 milyon TL girdi. 2016’da ithal edilen bilgisayarlardan da 84 milyon TL’lik bandrol kesintisi yapıldı. Böylece telefon ve bilgisayarlardan alınmaya başlanan bandrol ücretiyle TRT için halktan toplam 641 milyon TL toplandı. 2015 yılı resmi verilerine göre toplam gelirlerinin yüzde 50’sini elektrik faturalarından yüzde 40’ını ise televizyon başta olmak üzere daha önceki bandrol gelirlerinden elde eden TRT’nin, cep telefonu ve bilgisayarların da dahil edilmesiyle en büyük geliri artık bandrol olmuş oldu. (Necdet Çalışkan, “TRT ‘Cep’imizden 557 Milyon TL Aldı”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.8.)
[308] Fırat Kozok, “TRT’den 11 Ayda 89 Milyon Zarar”, Cumhuriyet, 4 Mart 2016, s.5.
[309] Erdoğan Süzer, “Erdoğan’ın Maaşına 3 Bin 776 TL Zam”, Sözcü, 25 Ekim 2017, s.7.
[310] Erdoğan Süzer, “Bir Yıllık Bütçe 8 Ayda Tükendi”, Sözcü, 16 Eylül 2017, s.6.
[311] Nurcan Gökdemir, “… ‘Gizli Hizmet Giderleri’nde Alışılmadık Harcamalar”, Birgün, 16 Aralık 2017, s.6.
[312] Nurcan Gökdemir, “2018’de Gizli Harcamaya 3.7 Milyar TL Ayrıldı”, Birgün, 17 Kasım 2017, s.11.
[313] Çiğdem Toker, “Saray Bahçesinde Bir Konsept Çiftlik Projesi”, Cumhuriyet, 8 Ekim 2017, s.8.
[314] Erdoğan Süzer, “Sarayın Maliyeti 3 Milyara Çıkacak”, Sözcü, 2 Kasım 2017, s.8.
[315] Sinan Tartanoğlu, “Saray Para Yutuyor…”, Cumhuriyet, 3 Ekim 2017, s.5.
[316] Sinan Tartanoğlu, “Saray Kendini Aştı… 1 Yılda 1 Milyar 292 Milyon TL”, Cumhuriyet, 6 Kasım 2017, s.4.
[317] Erdoğan Süzer, “Filoya 38 Araç Daha Katıyor”, Sözcü, 19 Ekim 2017, s.6.
[318] “CHP’den Süleyman Soylu Hakkında Suç Duyurusu”, Cumhuriyet, 5 Ocak 2018, s.5.
[319] Murat Sevinç, “Vahamet”, Radikal İki, 1 Aralık 2013, s.7.
[320] Kemal Göktaş, “CHP’li Zeynep Altıok: İktidarın Dili Kadına Yönelik Şiddeti Teşvik Ediyor”, Cumhuriyet, 7 Ağustos 2017, s.11.
[321] Mahmut Toğrul, “OHAL’den Günümüze Hak İhlâlleri”, Evrensel, 14 Aralık 2017, s.8.
[322] Jean-Werner Müler, ‘Popülizm Nedir’ başlıklı yaptında; popülizmin her devirde görüldüğünü ama zamanımızdaki popülizmin özelliğinin artık demokrasinin “temsil” ilkesini benimsediğini, fakat halkın tek temsilcisinin kendileri olduğunu iddia ettiklerini belirterek, böyle bir siyasetin özelliklerini şöyle belirtir: “Popülizm, kendi dışındaki görüşleri meşru görmez. Popülizmin anti-elitist olması aslında anti-çoğulcu olmasındandır. Demokrasinin çoğulculuk prensibini benimsemezler. Toplumun iyiliğini sadece kendilerinin istediğini söylerler. ‘Halk iradesi’nin serbest tartışmalarla oluşmasını benimsemezler, ‘gerçek halk’ kendileridir! Popülistler referandumu, halkın karar vermesini çok savunurlar fakat halk iradesinin serbest ve açık tartışmalarla oluşmasını benimsemezler, halk iradesi dedikleri kendilerinin iradesidir.
Devleti yönetmezler, işgal ederler. Çünkü kendileri halkın yegâne temsilcileridir. Bu gerekçeyle sivil topluma baskı yaparlar. Siyaset anlayışları dışlayıcıdır. Popülizm bu özellikleriyle demokrasiye karşı bir tehlikedir. Bu özellikleri onları anayasal kurumlarla şöyle veya böyle çatışmaya götürür. Popülizm demokraside düzeltmeler yapan, devleti ve siyaseti halka daha yakın hâle getiren bir akım değildir. Demokrasiyi savunanlar popülizmin destek bulma sebepleri üzerinde kafa yormalı, özellikle çoğulculuğun neden gerekli olduğunu iyi anlatmalıdırlar.” (Jean-Werner Müler, Popülizm Nedir?, Çev: Onur Yıldız, İletişim Yay., 2017.)
[323] Ahmet İnsel, “Diktatör Kime Denir?”, Cumhuriyet, 7 Kasım 2017, s.11.
[324] Ali Açar-Ali Çelikkan, “Diploması Tartışılırken Doktora da Şaibeli… 300 Bin Dolar”, Cumhuriyet, 20 Nisan 2016, s.12.
[325] Özgür Mumcu, “Erdoğan’ı Yedirtmeyiz”, Cumhuriyet, 6 Nisan 2016, s.2.
[326] Bekir Avcı, “İç Savaş Tehlikesi Var Ama İktidar Üç Nedenle Bunu Göze Alamıyor”, 14 Temmuz 2017… http://gazetekarinca.com/2017/07/ic-savas-tehlikesi-var-ama-iktidar-uc-nedenle-bunu-goze-alamiyor/
[327] Ahmet İnsel, “Türkiye Cumhurreisliği Polis Devleti”, Cumhuriyet, 26 Ağustos 2017, s.11.
[328] Ahmet İnsel, “Yerli ve Milli Kindarlık, Faşizm”, Cumhuriyet, 16 Eylül 2017, s.11.
[329] Zeynep Kuray, “Güvercintepe’de Özel Harekât Vahşeti”, Birgün, 10 Aralık 2017, s.5.
[330] “Samast Gibi Üç Suikastçı Devrede”, Cumhuriyet, 21 Aralık 2017, s.10.
[331] “Meral Akşener’in O İddialarına Mahir Ünal Yanıt Verdi”, Hürriyet, 2 Ocak 2018… http://www.hurriyet.com.tr/meral-aksenerin-o-iddialarina-mahir-unal-yanit-verdi-40697717
[332] “Özdağ’dan Silahlı Eğitim Açıklaması: Jandarmanın Keşif Yaptığı Tutanaklar Var”, Cumhuriyet, 7 Ocak 2018, s.8.
[333] Fevzi Kızılkoyun, “İşte Tartışılan Halk Özel Harekât”, Hürriyet, 29 Aralık 2017, s.21.
[334] “HÖH’ün ‘Kamu Görevlisi’ Başkanı: Göreve Hazırız”, 29 Aralık 2017… http://www.soldefter.com/2017/12/29/hohun-kamu-gorevlisi-baskani-goreve-haziriz/
[335] Ali Sirmen, “Cüppeli Kontrgerilla”, Cumhuriyet, 31 Aralık 2017, s.4.
[336] Fikret Başkaya, “Neden Hilafeti İhya Etmek İstiyorlar?”, 28 Aralık 2017… http://www.soldefter.com/2017/12/28/neden-hilafeti-ihya-etmek-istiyorlar-fikret-baskaya/
[337] “Kardeş Kavgası İsteyenlere Sınıf Kavgasında Birleşerek Cevap Verelim”, 28 Aralık 2017… http://gercekgazetesi.net/gundemdekiler/kardes-kavgasi-isteyenlere-sinif-kavgasinda-birleserek-cevap-verelim
[338] Doğu Eroğlu, “Türkiye Kendi IŞİD’ini Nasıl Yarattı: Kent Kent IŞİD Hücreleri”, Birgün, 23 Ağustos 2016, s.7.
[339] Miyase İlknur, “Önce Mücahit Dediler Şimdi Terörist”, Cumhuriyet, 12 Ocak 2017, s.12.
[340] Sezin Öney, “Son Faili Meçhul: İnsan Hakları”, Taraf, 15 Ocak 2015, s.3.
[341] Aydın Engin, “PÖH, JÖH ve Şimdi de HÖH”, Cumhuriyet, 14 Aralık 2017, s.10.
[342] Erk Acarer, “Kontrgerilla Yetiştirme Merkezi: ‘Sonuçları Vahim Olacak Vazgeçin”, Birgün, 11 Eylül 2017, s.2.
[343] Ergin Yıldızoğlu, “1938-2018”, Cumhuriyet, 1 Ocak 2018, s.9.
[344] Sedat Ergin, “Olağanüstü Hâl’in Olağanlaşması”, Hürriyet, 29 Aralık 2017, s.18.
[345] Cihan Çetin, “Son KHK ve ‘Sol’un Üç Kör Noktası”… http://alinteri.org/son-khk-ve-sol-un-uc-kor-noktasi.html
[346] Fatih Yaşlı, “İç Savaş KHK’sı”, Ocak 2018… http://www.enyeniortam.com/fatih11.html
[347] Roma’da: hakları elinden alınmış, dışlanmış, “öldürülebilen” ama değersiz olduğu için kurban edilemeyen kişi.
[348] Ergin Yıldızoğlu, “Zaman Muhalefetten Yana İşlemiyor”, Cumhuriyet, 17 Temmuz 2017, s.9.
[349] Ergin Yıldızoğlu, “Peki Şimdi Ne Olacak?”, Cumhuriyet, 7 Aralık 2017, s.9.
[350] Ergin Yıldızoğlu, “Bu Panik Korkutucu”, Cumhuriyet, 4 Aralık 2017, s.9.
[351] Cumhurbaşkanı Erdoğan için “tehlikeli şahıs” ifadesini kullanan ABD’nin eski başkan yardımcısı Dick Cheney’nin ulusal güvenlik danışmanı John Hannah, Türkiye’de darbe riskinin olduğunu, ABD yargısının alacağı Sarraf kararının ise bomba etkisi yaratabileceğini söylerken; (“Türkiye’de Hâlâ Darbe Riski Var”, Cumhuriyet, 18 Haziran 2016, s.4.) ABD’li Ortadoğu uzmanı Michael Rubin de, Türkiye’de askeri darbe olasılığının yüksek olduğu uyarısında bulundu. (“Türkiye’de Darbe Olasılığı Yüksek”, Cumhuriyet, 27 Mart 2016, s.12.)
[352] “Washington Post’un Analizi: Türkiye Kaosa Girebilir”, Cumhuriyet, 18 Ağustos 2017… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/dunya/805825/Washington_Post_un_analizi__Turkiye_kaosa_girebilir.html
[353] Veysi Sarısözen, “Gecikmek İntihar Demektir Demokrasi Cephesi ve Eylem”, Özgürlükçü Demokrasi, 29 Aralık 2017, s.10.
[354] Ergin Yıldızoğlu, “Anlamak Gittikçe Zorlaşıyormuş”, Cumhuriyet, 31 Ağustos 2017, s.9.
[355] Ece Zereycan, “Oğuzhan Müftüoğlu: Toplumda Sanıldığından Daha Büyük Bir Tepki Var”, Birgün, 12 Aralık 2016, s.13.
[356] “AB daha uzun bir süre bu “tek adam” rejimlerine göz yummaya devam edecek gibi görünüyor.” (Yücel Özdemir, “AB ‘Tek Adam’ Rejimlerini Hizaya Getirebilecek mi?”, Evrensel, 22 Aralık 2017, s.11.)
[357] “Kardeş Kavgası İsteyenlere Sınıf Kavgasında Birleşerek Cevap Verelim”, 28 Aralık 2017… http://gercekgazetesi.net/gundemdekiler/kardes-kavgasi-isteyenlere-sinif-kavgasinda-birleserek-cevap-verelim
[358] Hakkı Yükselen, “Paramiliterler, Burjuvazi ve Diğerleri”, 28 Aralık 2017… http://iscicephesi.net/2017/12/paramiliterler-burjuvazi-digerleri/
[359] Değişim süreci ilerliyor ama, “Dindar, kindar nesiller yetiştirme”, “kültürel egemenliği” kurma projesi arzulanan ivmeyi kazanamıyor. Diğer bir deyişle siyasal İslâmın egemen sınıfının, kendisinin yeniden üretimini garantileyecek yapılanmaları istikrar kazanamıyor.
Her ne kadar, eğitim vakıflarla el ele özelleştirilirken yaratılan alanda yetişecek olanlar varsa da bunlar piramidin yalnızca en tepesini yeniden üretebilir. Esas önemli olan imam hatipler gereken işlevi üstlenemiyor. Öğrencilerinin sayısı 10 yılda 7 kat artarak 650 bini geçmiş olsa bile, mezunlarının üniversiteye giriş oranları yerlerde sürünüyor. “Okumuşları sevmeyen bir yönetim için neden sorun olsun ki?” Ancak devlet bürokrasisinden şiddet organlarına, parti, vakıf, eğitim kadrolarına, mikro iktidar noktalarına kadar birilerinin eski rejimden boşalan yerleri doldurması, en azından verilecek talimatları anlayacak, “gücü” uygulayacak düzeyde programlanması gerekiyor.
İşte bu nedenle, AKP liderliğindeki siyasal İslâm, TEOG’u kaldırarak ÖSYS’yi kaldırmaktan söz ederek, yeni müfredatı dayatarak “değişimi” toplum üzerinde, kültürel olarak “bütünsel” (totaliter) kontrol noktasına doğru hızlandırmaya çalışıyor. Toplumun, “değişimi” kabullenemeyen, direnmeye çalışan yüzde 50’si için çok sancılı bir süreç bu. (Ergin Yıldızoğlu, “… ‘Oyunun Sonu’ ve Godot’ya Dair…”, Cumhuriyet, 21 Eylül 2017, s.9.)
[360] Ergin Yıldızoğlu, “Türkiye’de Siyaset”, Cumhuriyet, 8 Ocak 2018, s.9.
[361] Mehmet Yeşiltepe, “2019’a Odaklanma Tuzağı”, Birgün Pazar, Yıl:14, No:551, 1 Ekim 2017, s.6-7.
[362] Sedat Yılmaz-Lezgin Akdeniz, “HDK Eş Sözcüsü: 2018 Mesajım Tabii ki Barıştır; Barış Olmadan Hiçbir Adım Atılamaz”, Özgürlükçü Demokrasi, 25 Aralık 2017, s.3.
