TEMEL DEMİRER / Yazarın diğer makaleleri için tıklayınız
“YDD”Lİ BUGÜN!
İNSAN OLMAK VE KALMAK
“İŞİMİZİ GERİ İSTİYORUZ”
MÜCADELENİN ÖZELLİĞİ
ETİĞİ İLE HAYAL KURMAK
ENTERNASYONALİST, ÖNCÜ SINIF SAVAŞIMI
“NE YAPMALI?”
“NE OLACAK” MI?
YAŞAM(A) HAKKI MÜCADELESİNE BİR ÖRNEK: MAHMUT KONUK[*]
TEMEL DEMİRER
“İyice bilin ki, bir değil bin kez
ölmem gerekse de,
doğru bildiğimi yapmaktan
vazgeçmeyeceğim.”[1]
Karl Marx’ın, “İşçi sınıfının ekmekten çok onura ihtiyacı var,” vurgusu; ezilenlerin devrimci mücadelesi açısından her zaman müthiş bir önem arz etmiştir.
İfade edildiği koşullarda, vurgu itibariyle onuru önceleyen (ekmeği talileştiren) bu saptama; artık “öncelenen”le “talileşen”i, yaşam(a) hakkı mücadelesiyle iç içe geçirmiştir
Yani “Yeni Dünya Düzen(sizliğ)i” (“YDD”) insan(lık)ı marjinalleştirip, dıştalarken; insan(lık)ın karnını doyurması dahi, iktidarın bir lûtfuna (iftar çadırları, tanzim satışları, yoksulluk yardımları, vb’leri gibi) dönüştüğünde, ekmek mücadelesi de bizatihi onur mücadelesine tahvil olmuştur.
“YDD” diye adlandırılan, sürdürülemez kapitalist yıkımın, “küreselleşme” kılıflı neo-liberal vahşet “evresi”de, yaşam(a) hakkı mücadelesi, devrimci praksisin vazgeçilemez bir mevzisine dönüşmüştür ki, buna bir örnek de Mahmut Konuk’tur.
15 Haziran 1915’te Beyazıt Meydanı’nda idam edilen Sosyal Demokrat Hınçak Partisi üyesi sosyalist Paramaz (Madteos Sarkisyan)’ların, Zabel Yeseyan’ların, Misak Manukyan’ların, Hrant’ların yoldaşı ve Ermenilerin, “Meds Yeghern/ Büyük Felaket” dedikleri soykırım tarihinin bir parçası olan Onu; “Türk’lerin en Kürt’ü; Kürt’lerin en Ermeni’si; Ermeni’lerin en Türk’ü” olarak da nitelenmesi mümkündür.
Ancak burada üzerinde durmak istediğim; Onun “İşimizi geri istiyoruz” savaşımının, yaşam(a) hakkı mücadelesiyle olan doğrudan illiyetidir…
Yaşam(a) bir haktır. Dayanağı ise, insanın canlı olma doğasından kaynaklanır.
Dünyaya gelen her insan, “yaşama hakkı”na sahiptir. Bu tüm insanların doğal hakkıdır.
Her insan için yaşam(a) hakkı varoluşsaldır. Bu nedenle, yaşam(a) hakkının, dar anlamda can güvenliğinin ötesinde çok daha geniş anlamı vardır.
Örneğin insan(lık) üzerinde egemenlik kuranların, insan(lar)ın yaşam(a) ve yaşamda kalma olanaklarına el koymalarına muktedir olmamaları gerektiği gibi…
Ya da iş (ve düşünme) gücüyle yaşama tutunan insanların, iş (ve düşünme) güçlerinin kaynağının kurutularak, canlarına kastedilmemesi gibi…
Veya benzeri müdahalelerdeki gibi…
Bilindiği gibi bir insanın, başka bir insanın yaşam(a) hakkına egemen olması/ dayatması, tarih boyunca, köleleştirme gibi kaba ve ilkel biçimlerden, işçileştirme gibi daha rafine biçimlere doğru gelişmiştir.
Köleciliğin ücretli köleliğe tahvil edildiği güzergâhta “haklar”, daima “haksızlıklar”a kurban edilirken; yaşam(a) hakkı ihlâl edilenler, tarih boyunca hep yaşam(ak) için mücadele etmişlerdir.
Bu çerçevede haklar için mücadele, ne kadar çeşitlenmiş olursa olsun, -sınıfsal temelde- yaşam(a) hakkının türevi olması yanında; yaşam(a) hakkını savunup, sağlamaya yönelik olmuştur ki; Mahmut Konuk’un da basitten karmaşığa; özelden genele yaptığı budur.
Çünkü Leo Huberman’ın, “Kapitalist sistem, üretimi, herkesin gereksinmesine değil, azınlığın kârına dayandırdığı için akıldışıdır,”[2] notunu düştüğü koşullarda, bu dayatmaya karşı; Fidel Castro’nun, “Bizler çoğu kez insan hakları üzerine konuşuyoruz. Ama aynı zamanda insanların hakları üzerine de konuşmalıyız. Diğerleri lüks otomobillere binebilsin diye neden bazı insanlar çıplak ayaklarıyla yürümek zorunda? Diğerleri 70 yıl yaşasın diye neden bazı insanlar 35 yıl yaşamak zorunda? Diğerleri müthiş derecede zengin olsun diye neden bazıları berbat bir şekilde yoksul olmak zorunda? Ben, bir parça ekmeğe bile sahip olamayan dünya çocuklarının adına konuşuyorum,” diye ifade ettiği yaşam(a) hakkının -militanca- savunulması anti-kapitalist devrimci bir faaliyetin kendisine dönüşmüştür.
“YDD”Lİ BUGÜN!
“İyi insanlar daima kaybeder.
Çünkü adil dövüşürler.”[3]
Imanuel Kant’ın, “Gerçekte şu an yaşıyoruz ama bu da gerçek değildir belki,” tarifindeki “YDD”li bugün; iradesi dışında insan(lık)a dayatılmış bir gelecek(sizlik)tir.
Söz konusu gelecek(sizlik)in temel özelliği, insan(lık)ın yaşam(a) hakkını gasp eden bir barbarlığa dönüşmüş olmasıdır.
David Harvey’in, “Neo-liberal proje hâlâ hayatta ve iyi durumda. Sorun şu ki, neo-liberalizm artık kitlelerin rızasını aramıyor. Meşruiyetini kaybetti… Şimdi neo-faşizmle bir ittifak yolunda ilerliyor,”[4] diye tariflediği tabloda “Nasıl” mı?[5]
Dünya genelinde milyarderlerin toplam servet tarihi bir artış göstererek 8.9 trilyon dolara ulaştı. 2017’de 199 kişi milyarderler sınıfına girerken, toplam milyarder sayısı 2 bin 158’e yükseldi. Yani 2017’de dünyada milyarderlerin toplam serveti yüzde 19 arttı. En çok yeni milyarder çıkaran Çin, bir yılda haftada iki milyarder yarattı.[6] Yani, küresel zenginlerin sayıları azalmasına karşın servetleri arttı.[7]
Mesela en zengin 26 kişinin serveti dünya nüfusunun yarısının servetine denk geliyorken; yerkürenin en zengin kişisi ise 112 milyar dolarlık servetiyle Amazon sitesinin sahibi Jeff Bezos oldu.[8]
Yine dünyadaki en zengin 42 kişinin mal varlığı, dünya nüfusunun yüzde 50’sine tekabül eden 3.6 milyar insanla eşit; en zengin 10 ülkenin geliri de en fakir 10 ülke gelirinin tam 77 katı.[9]
‘Oxfam Raporu’na göre dünyadaki zenginliğinin yoğunluğu her geçen yıl artıyor. Öyle ki, dünya nüfusun en yoksul yüzde 50’sinin sahip olduğu servet miktarına eş değer servete sahip olan milyarderlerin sayısı 2016’da 61 iken 2017’de 43’e ve 2018’de 26’ya düşmüş. Dünyadaki en zengin 26 milyarder, gezegen nüfusunun en fakir yarısını oluşturan 3.8 milyar insan kadar varlığa sahip durumdalar. Bu kişilerin servetlerindeki artış bir günde 2.5 milyar doları buluyor. Yani 2017’de en zenginler servetlerini daha da artırdı. Zenginler, 20 yılda her yıl daha çok kazandı ve her yıl daha az vergi ödedi. Buna karşılık, fakirlerin geliri yüzde 11 oranında geriledi. 1980 ile 2016 kesitinde, dünya nüfusunun en yoksul yarısı küresel gelir artışındaki her bir dolardan yalnızca 12 sent alırken; tepedeki yüzde 1 ise her bir doların 27 sentine el koymuş. Örneğin Almanya’da, milyarderlerin servetinin geçen yıl yüzde 20 oranında arttığı hesaplanmış. Almanya nüfusunun en zengin yüzde birinin serveti, fakirlerin toplam servetinin yüzde 87’sini buluyor.
Ayrıca, eğer zenginlerden ödedikleri verginin yüzde 0.5’i kadar daha fazlasını ödemeleri istense, dünyadaki 262 milyon çocuk daha okuyabilir ve sağlanacak sağlık hizmetleriyle 3.3 milyon insanın hayatı kurtulabilir. 2017’de serveti 140 milyar dolara yükselerek “dünyanın en zengin insanı” unvanını Bill Gates’ten alan Jeff Bezos’un servetinin sadece yüzde 1’i Etiyopya’da yaşayan 105 milyon insanın sağlık bütçesini karşılayacak düzeydeymiş.[10]
Yine ‘Oxfam’ın raporuna göre, 2018’de 3.8 milyar insanın serveti yüzde 11 oranında azaldı. Bugün dünya nüfusunun yaklaşık yarısı, yani 3.4 milyar insan günde 1.5 dolardan daha az parayla yaşamak zorunda kalıyor. Sayıları ikiye katlanan milyarderler ise her gün servetlerine servet katıyor.
2018’de milyarder sayısı ikiye katlanarak 2.208’e ulaştı. 2008’deki finansal krizde bu sayı 1.125’ti. Bu kişilerin servetlerindeki artış bir günde 2.5 milyar doları buluyor. Dünyanın en zengin 26 kişisinin serveti, en fakir 3.7 milyar insanın servetine eşitlendi. 2017’de bu sayı 42 kişiydi. Yani 2018’de zenginler servetlerini daha da artırmayı başardı; fakirlerin geliri idse yüzde 11 oranında geriledi.[11]
Söz konusu tabloda yerküredeki her 6 insandan 1’isi aç ve 1.4 milyar insan da yoksulluk sınırı altında yaşıyor!
Bunun yanında gelir eşitsizliği tam gaz yoluna devam ediyor. Avrupa ve Orta Asya’da en zengin yüzde 20, gelirin yüzde 41.1’ini cebine indirirken, en fakir yüzde 20 toplam gelirin sadece yüzde 6.6’sını alabiliyor. Orta Doğu’da bu oranlar yüzde 49.8’e karşılık sadece yüzde 5.1 dolaylarında! Sahra-altı Afrika’da yüzde 64.5’e karşı yüzde 3.6 seviyesinde, akıl almaz!
Dünya genelinde, yüksek gelir bölgelerinde yaşayanlar arasında en zengin yüzde 20 varlığın yüzde 45.6’sını kontrolünde tutuyor. En fakir yüzde 20 ise sadece yüzde 5.9’unu.[12]
Bunların yanında ‘Dünyadaki Eşitsizlik Veritabanı Raporu’nda, en zengin 400 Amerikalının mal varlığının, ülkenin yüzde 60’ına denk gelen en alt kesimindeki 150 milyon yetişkinin servetinden daha fazla olduğu ve 1980’lerin başından bu yana en zengin 400 Amerikalının, ülkedeki mal varlıklarını üçe katladığı belirlendi.
California Üniversitesi ekonomisti Gabriel Zucman’ın hazırladığı raporda, ABD’nin üst zengin ile alt kesimleri arasındaki farkın daha da açıldığına işaret edilirken; ABD nüfusunun yüzde 0.00025’ine tekabül eden en zengin 400 Amerikalının mal varlığının, ülkenin yüzde 60’ına denk gelen en alt kesimindeki 150 milyon yetişkinin servetinden daha fazla olduğu vurgulandı.[13]
Altını çizerek hatırlatalım: ‘Oxfam’ın açıkladığı gelir ve servet dağılımı raporundaki belki de en çarpıcı veri şu: 2018’de en zengin 26 kişinin sahip olduğu servet, en yoksul 3.8 milyar insanın serveti ile eşit. Yani servet giderek daha fazla yoğunlaşıyor. Bu veriler, Karl Marx’ın 152 yıl önce yazdığı Kapital’in ilk cildinde açıkladığı, sermaye birikiminin aynı zamanda yoksulluğun birikimi anlamına geldiğinin açık bir örneği.
Karl Marx’a göre kapitalist üretim tarzı bir kutupta zenginlik üretirken, diğer kutupta da yoksulluk, bilgisizlik ve zulüm üretir. Günümüzde yaşanan tam da bu![14]
Tıpkı coğrafyamızdaki gibi![15] Mesela…[16]
16 yılda yoksul sayısının ikiye katlandığı[17] coğrafyamızda; yoksulların ülke nüfusuna oranı 2002’de yüzde 18 iken, 2019’da yüzde 37.5 oldu.[18]
‘Kapsayıcı Büyüme Endeksi Raporu’nda ‘Dünya Ekonomik Forumu’nun, “Gelir ve servet eşitsizliğinin hâlâ yüksek olduğu”nu belirttiği[19] Türkiye’de hane halklarının yüzde 22’si yoksulluk sınırının altındayken; her 10 çocuktan 2’si beslenme yetersizliği ve hijyen kaynaklı sağlık sorunları yaşıyor.[20]
OECD’ye göre 2013-2015 kesitinde Türkiye’deki gıda fiyatları dünyanın yüzde 20 üzerindeyken, 2015-2017 kesitinde bu oran yüzde 28’e kadar yükseldi.[21]
‘Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi’nin (BİSAM) verilerine göre, dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için yapması gereken harcama 2018’in Mayıs’ında günlük 56.21 liraya, aylık 1.686 liraya yükselirken; 2017’nin aynı ayına göre yoksulluk sınırı 765 lira, açlık sınırı 221 lira arttı.[22]
Yine BİSAM’ın 6 Ağustos 2018’de rapora göre, 2018’in Temmuz ayında dört kişilik bir ailenin açlık sınırı bin 744 liraya yükselmişken; bu tutar, 2003’te 413 liraydı. Buna göre açlık sınırı, 15 yılda 4.23 kat arttı.[23]
DİSK’in, ‘Ekonomik Krizin İşçi Sınıfına ve Çalışma Yaşamına Etkileri Araştırması’na göre, Ekim 2017’de yüzde 10.3 olan dar tanımlı işsizlik oranı Ekim 2018’de yüzde 11.6’ya yükseldi. İşsiz sayısı 501 bin kişi artarak 3 milyon 788 bine yükseldi. Geniş tanımlı işsiz sayısı 517 bin kişi artarak 6 milyon 351 bine yükseldi. Türkiye, işsizlik oranı açısından OECD içinde İspanya (yüzde 15) ve Yunanistan’dan (yüzde 18.9) sonra üçüncü ülke durumunda.[24]
Evet Karl Marx’ın, “Toplumun bir kutbunda ne kadar aşırı servet birikirse, diğer kutbunda sefaletin, acının, cehaletin ve zihinsel bozulmanın o kadar biriktiği”[25] ifadesi coğrafyamız için soyut kavramlar değil artık! Terazinin dengesi fena hâlde şaşmış vaziyette… Hak, adalet, etik, sevgi, merhamet de servet ile sefalet arasındaki o uçurum giderek derinleşiyorken; yaşam(a) hakkı mücadelesi de insan olmak ve kalmak mücadelesini militanlaştırıyor.
İNSAN OLMAK VE KALMAK
“Her insan kendi
adasında yaşar.”[26]
“İnsanlar kendi tarihlerini kendileri yaparlar, ama kendi keyiflerine göre, kendi seçtikleri koşullar içinde yapmazlar, doğrudan veri olan ve geçmişten kalan koşullar içinde yaparlar,”[27] bu bağlamda da, “Bireylerin yaşamlarını ortaya koyuş biçimi, onların ne olduklarını çok kesin olarak yansıtır. Şu hâlde onların ne oldukları, üretimleriyle, ne ürettikleriyle olduğu kadar, nasıl ürettikleriyle de örtüşür.”[28]
Söz konusu üretimin baskın yanı pozitif ya da negatif olabilirken; Edward Munch’un ‘Çığlık’ tablosu, bunalımdaki yabancı(laştırıl)mış insan(lık)ın yaşadığı travmayı yansıtır. Figür, grotesk görünümü, ellerinin başının iki yanında olması ve yüzündeki ifadesiyle şok içindedir. Resimdeki renklerin dağılımı, özellikle kırmızının ve mavinin ustaca karışımı, izleyen üzerinde derin bir etki bırakmaktayken; köprü üzerindeki bu figürün içindeki fırtınayı dışa yansıtır. Burada bir parçalanmışlık duygusu egemendir. Bu bağlamda “YDD”deki insan(lık)ı çağrıştıran figürün çaresizliği, bugün(ümüz)ün örneklerindendir.
‘Çığlık’taki çaresizliği aşabilmek ‘Çığlık’ı devreye sokan “neden”e, egemen yalana[29] başkaldırmaktan geçerken; tarihin insan(lar)ın faaliyeti üzerine kurulduğunu unutmamak gerekir ki, Hallac-ı Mansur’un, “Seçenekleri yaratan seçenin kendisi değilse eğer, bu köleliktir, kişilik ve benlik kaybıdır,” uyarısına örnek teşkil edenlerden birisi de Mahmut Konuk ve Onun yaşam(a) hakkı mücadelesidir.
Oscar Wilde’ın ifadesiyle, “Mirovê nankor, ew kese ku buhayên her tiştî dizane lê qîmeta tu tiştî nizane/ Nankör insan, her şeyin fiyatını bilen fakat hiçbir şeyin değerini bilmeyen kimsedir,” diye betimlenen kapitalist toplumda yaşam(a) hakkı mücadelesinin, o mücadeleyi verene kısa vadede neler kazandırabileceğinden çok, bu militan mücadeleyi sürdürenin onun için nelerden vazgeçeceği önemlidir.
Bu elbette, olması gereken için, olanı göğüsleyen bir karar(lılık)dır; Platon’un, “Nefsinin öğretmeni, vicdanının öğrencisi ol,” tarifindeki üzere…
Evet, insan olmak ve kalmak eylemindeki yaratıcı gücün “inanılmaz”a inanabilme kapasitesi olduğunu kavrarsak; “İnsan ilk önce varolur, ortaya çıkar, sahnede görünür ve ancak ondan sonra kendisini tanımlar… İnsan, sahip olduklarının toplamı değil, fakat henüz gerçekleştiremediklerinin toplamıdır,” vurgusuyla Jean-Paul Sartre’ın işaret ettiğini anlayabiliriz…
İnsan(lık) gerçeği, mücadelesiyle, yaparak öğrenir. Malum, “Kendi gerçeğini ancak kendin bulabilirsin.”[30]
Søren Kierkegaard’ın, “Büyüklük şu ya da bu olmak değil, kendin olmaktır”; Sokrates’in, “Kendini bulmak istiyorsan, kendin için düşün”; Bir Afrika atasözünün, “Güçlü insanın yolundan çekil,” vurguları da bunun içindir. Çünkü insan(lık), mücadeleyle özgürleşerek insanlaşırken; gücünü kalabalıktan alanlar ise insanlıktan çıkar.
“İŞİMİZİ GERİ İSTİYORUZ”
“Gerçek, çoğu zaman karartılır;
fakat hiçbir zaman sönmez.”[31]
Bilmem bilir misiniz: Aç bırakıldığı için “geste merdo/ açlıktan ölmüş” bir alay insan vardır.
Bunlara “Öldü” denildiğine bakmayın; onları aç bırakanlar öldürmüştür yani katil(ler) ölenleri aç bırakanlardır; Emile Durkheim’ın, “Baskının yerine geçen şeyler, bizzat baskıdan türemiş şeylerdir,”[32] formülündeki üzere…
Söz konusu çerçevede OHAL kararnamesi ile işi ve ekmeği elinden alınmış, emeği ile geleceği gasp edilmiş O, fail-i (belli) “meçhul” denilen karşısında; “Hiç insan öldürmediği hâlde, altı kişinin canına kıymış bir katilden daha cani insanlar gördüm,”[33] diyen Fyodor Mihayloviç Dostoyevski’nin satırlarındaki kasta, cinayete maruz bırakılmışsa da susmayıp; Thomas Mann gibi, “Hoşgörü kötülüğe karşı gösterilirse suça dönüşür,” demiştir.
Evet Bertolt Brecht’in, “Öldürmenin pek çok yolu vardır. İnsan birinin karnına bir bıçak saplayabilir, elindeki ekmeği alabilir, hastalığını iyileştirmeyebilir, birini kötü bir evde yaşamaya zorlayabilir, ölesiye çalıştırabilir, kendini öldürmeye itebilir, savaşa yollayabilir. Bizim devletimizde bunlardan pek azı yasaklanmıştır,”[34] satırlarındaki üzeredir Mahmut Konuk’un maruz bırakıldığı hikaye…
Bundan ötürü; “İşimizi geri istiyoruz,” şiarıyla yaşam(a) hakkı mücadelesi veren Mahmut Konuk, “İnsanın şifası diğer insanlardadır,” diyen Baruch Spinoza’nın saptamasındaki çare arayışıdır.
Fyodor Dostoyevski’nin, “Yalan öyle nüfuz etmiş ki insanların diline, ‘doğruyu söylemek gerekirse’ diye bir kalıp var,” saptamasıyla betimlediği yalanın yerküresinde O; bir Bask atasözünde, “Bururik ez duenak, hankakibili behar/ Kafası yoksa da kaçmak için bacakları var,” diye dalga geçilenlerden değildir.
“Olgun insanın özelliği ise bir dava uğruna gösterişsiz bir biçimde yaşamak istemesidir,”[35] özelliği taşıyan her yaşam(a) hakkı mücadelesinde olduğu üzere Mahmut Konuk’un mücadelesinin kaldıracı “Onurun Savunulması”dır:
“Me-ti, şöyle dedi: Ki-kau’nun onurunu savunduğunu duyuyorum. Ama onuru yok görünüşe bakılırsa. Çünkü görünüşte dostları yok. Onun onurunu ancak dostları savunabilirlerdir; Ki-kau’nun onuru kendisinde değil, dostlarında oluşur. Bir insanın adı demektir onur; size kendim için söylediklerim onurum değildir; benim onurumu sizlerin benim için söyledikleriniz oluşturur…”[36]
“Onurun Savunulması”ndaki yaşam(a) mücadelesiyle, “büyük bir hikâyenin içinde, en az onun kadar büyük bir hikâyedir insan” gerçeğinin altını çizen O; “tepkiler”in,[37] “imalar”ın,[38] “sessizlik”in hedefindedir…
Nazizme karşıtlığı nedeniyle henüz 19 yaşında iken Nazi Polis Örgütü Gestapo tarafından tutuklanarak (Eylül 1943’ten Nisan 1945’e kadar) Buchenwald toplama kampına götürülen İspanyol yazar Jorge Semprun’un, “Önemli olan Tanrı’nın sessizliği değil, insanların mutlak kötülük karşısındaki sessizliği” deyişindeki üzere![39]
“Tepkiler”, “imalar”, “sessizlik”… dedik; bunun için demiştir Ulrike Meinhof, “Köleler özgürlük isteyenlerden nefret ederler,” diye!
Özetin özeti: Toplumsal “düğümler” çözmek için soru(n)lara işaret edip, sorumlulara karşı gerçekleri söyleyip; onunla yetinmeyerek bunun sonuçlarına katlanan O hepimize, “Gerçeğe talip olanlar, bedel ödemeyi göze almalıdır,” gerçeğini hatırlatır.
Seçimle, “Seçmemek de bir seçimdir” saçmalığına “Hayır” deyip; Ernest Heine gibi, “Herkes iyi ile kötü arasında seçim yapabilme özgürlüğüne sahiptir,” diyen O; kırkından sonra mücadeleye “veda” edileceğini, “İnsanın kırk yaşına kadar geçen yılları bir kitaptır, geri kalan yılları da o kitabın eleştirmesidir,” savlayan Arthur Schopenhauer’ın da tashihidir sanki…
MÜCADELENİN ÖZELLİĞİ
“Kendinizi başkasına anlatmayın.
Sizi sevenin buna ihtiyacı yoktur.
Sevmeyen de inanmayacaktır zaten.”[40]
Bu mücadelenin özelliğine gelince: Öncelikle mütevazı ve asla yukarıdan değildir…
Ayrıca vazgeçmeyen bir ısrardır…
Vazgeçmemek, tekrar, yeniden ve ısrarla denemektir; bağlanmaktır.
Sınırları zorlamak, kabullenmemek, pes etmemektir. Olumsuz koşullara rağmen kararlı olabilen iradedir; hırstır.
İnsan(lık)ı başarıya taşıyandır ve inada mündemiçtir; doğru bildiğini yapmaktır; dönüşü olmayan yolda yürümektir; insanı ayakta tutandır.
Evet inanç ve inatla mümkün olan vazgeçmemek, “istikrar”lı “iyimser”likle müsemmayken; buna örnek de Kerem’in Aslı için yanmaktan kaçınmaması… Ferhat’ın Şirin uğruna dağları delmeyi göze alması… Mecnun’un Leyla’sından vazgeçmemesidir…
Elbette “kolay” değildir; Murathan Mungan’ın, “Mümkün kılar// Kabul edilmiş uzaklıklar içinde/ Israr ve zaman yeni başlangıçları” notunu düştüğü yoğun istek; tuttuğunu koparan irade; ısrarla yapmaya, sormaya, istemeye devam etmek, diretmek…
Israrcı ve azimli olmayan ve karşısına çıkan ilk sıkıntıda teslim bayrağını dalgalandıran insanların başarılı olmaları pek kolay değildir.
Malum; cesaret, cüret olmadan hiçbir yetenek ve bilginin değeri yoktur. Bir bilgi veya değer ancak eyleme dökülürse ise yarar, dünyanın en büyük fikirlerine bile sahip olsanız, evinizin köşesinde oturmaya devam eder ve o fikirleri eyleme dökmezseniz hiçbir işe yaramazlar. Kısacası eyleme dönüştürülmeyen şeylerin hiçbir önemi yoktur ve eyleme geçmek için cesaret gerekir.
Başarının temeli türlü yenilgilerden yılmayıp fırtınaya karşı yürümeye devam etmek ve her yediğiniz yumruktan sonra düştüğünüz yerden ayağa kalkmayı becerebilmektir. Çıktığınız yolda insanların çoğunluğu size muhalefet edecek, cesaretinizi kırmaya çalışacak, yüzünüze karşı veya arkanızdan sizinle alay edecek hatta öfkeyle üzerinize saldıracaklardır. Bunların hepsini normal ve doğal karşılayın. Eğer başarı yolculuğu kolay olsaydı herkes başarılı olurdu, ama belli başarı zirvelerine çıkmayı başarırsanız oraların çok tenha olduğunu görürsünüz.
Şöyle bir etrafınıza baktığınız zaman zeki, eğitimli ama başarısız birçok insan görürsünüz; çünkü ısrar ve cesaretle desteklenmeyen zekâ ve eğitim, benzini olmayan araba gibidir. Araba son model ve çok hızlı bile olsa, onu ateşleyip harekete geçirecek yakıta sahip değilse, olduğu yerde yavaş yavaş çürür.
Önünüze çıkan hiçbir engel kolaylıkla yıkılmaz. Emek, irade, ısrar ister; elbette, yılmanın “y”sini akıldan geçirmeyen militan mücadeleyle…
Bertolt Brecht’in, “En iyisi kalkmak,/ ‘Yeter artık’ demektir./ Vazgeçmemek için kırıntısından bile yaşamın./ Karşı çıkmaktır./ Var gücümüzle acıyı doğuranlara/ Yaşanır hâle getirmek için bütün insanlara, dünyayı,” dizelerindeki üzere; amaca ulaşmak uğruna çaba verilen mücadele süreci, bir nevi elde kılıç son kanınızın son damlasına kadar savaşmaktır.
Mücadele etmeden hiçbir şey olmazken; “Hayır” diyen güçte ifadesini bulan; büyüyüp gelişmenin yasasıdır O.
Ve unutmayın; mücadelede sadece yenildiğinizi kabul ettiğiniz zaman kaybedersiniz.
Onun için dik durun, diklenin, hayattan sakınmayın; inanç ve ısrarınızı her zaman koruyun ve yenilgi psikolojisinin sizi ele geçirmesine izin vermeyin; ki bu da militanlıkla mümkündür!
Antik Yunan’da, ahlâki ve siyasi davranış ve faaliyeti de içine alacak şekilde insan davranışı ve eylemi için kullanılan militan kavramına Karl Marx, yeni bir anlam katar.
“Filozoflar dünyayı yorumlamakla yetindiler. Aslolan dünyayı değiştirmektir,” diyen Ona göre, düşünce ya da kuram soyut bir standart, eylemden kopuk, uygulamayla ilişkisi olmayan bir ideal olarak değerlendirilmemelidir. Düşünce ya da kuram; eylemin, pratiğin sonucudur, eylemden doğar, eylem tarafından geliştirilir ve dönüştürülür. Bundan dolayı; ideal olanla gerçeklik arasındaki yarık, ancak praksis ile dünyayı anlamak kadar dünyayı kuram-eylem bağlamında değiştirme projesiyle, dünyayı dönüştürmeyi amaçlayan toplumsal sınıflar arasında teorik bir bilinç geliştirmek suretiyle kapatılabilir.
O hâlde praksis, insanın hayatta kalmak için kendisini ve çevresini dönüştürme eylemidir. Praksis kolektif bir harekettir; beraberinde toplumsallığı da getirir.
Marksist-Leninistler için devrimci praksis yabancılaşmadan kurtulmaktır. Bu bağlamda o, her an tüm varlığıyla hareket eden düşünen insan(lık)a mündemiçtir; “aktif, yaratıcı eylem”dir.
ETİĞİ İLE HAYAL KURMAK
“Uyandığında iki seçeneğin var.
Tekrar uyuyup bir rüya görmek,
ya da uyanıp rüyanın peşinde koşmak.”[41]
Devrimci praksis, bir yanıyla da, Ahmed Arif’in “ve hep olmayacak şeyler kurarım,/ gülünç, acemi, çocuksu,” dizelerindeki hayaldir, ütopyadır.
John Lennon’ın, “Imagine/ Hayal edin” deyişindeki; Avusturyalı yazar Marie von Ebner-Eschenbach’ın, “Hayallerin gerçekleşmediği için kendini fakir sanma; çünkü hayal kuramayan gerçek fakirdir/ Nenne dich nicht arm, weil deine träume nicht in erfüllung gegangen sind; wirklich arm ist nur der, der nicht geträumt hat,” ifadesindeki hayal kurmak eyleminin değerini; “O yıldızlara varmayı umut etmiş, ama ayaklarını yerden kaldıramamıştı”[42] diye resmedilenler kavrayamazlar.
“Hayal”, “ütopya” deyip geçmeyin… Çünkü “Herhangi bir hareketli organizmanın temel yeteneklerinden biri olarak ortaya çıkan önceden-görmek ve önceden-yargıda bulunmak, hayal kurmada önemli bir etkendir. Hayal kurma, insan organizmasının hareketliliğine bağlıdır ve gerçekte, bir önceden görme ya da önceden-bilme yönteminden başka bir şey değildir.”[43]
Büyük korkuları, ancak büyük umutların hayalleriyle aşarak; korkuları yenerek, umutlarımızı gerçekleştirebiliriz. Malum büyük işler, büyük hayaller kuran insan(lar)ın etiğiyle başarılmıştır.
Kadim Yunan’da “iyi yaşam” ve “ruhun mükemmelliği”yle açıklanan ahlâk felsefesi olarak etik, bireyin öz-denetim düzeneğine ilişkin tanımlamadır.
İnsan(lar)ın yaptıkları her işte, kendilerini sorumluluk sahibi hissetmeleri ve empati kurmalarıyla bağıntılı olan mücadele etiği; davranış kurallarının sistemleştirilmiş hâlidir.
Veya Albert Schweitzer’e göre, “Hayata saygıdan başka bir şey değildir./ Ethics iş nothing else than reverence for life.”
Ayrıca Sokrat’a göre, etiğin amacı insanın mutluluğudur. İnsan bu mutluluğa erdemlerle ulaşır. Bu erdemler akıl kaynaklıdır. Ona göre, erdem akıl kaynaklı bir bilgidir ve bundan ötürü öğretilebilir ve öğrenilebilir.
Platon’un etik fikri, idealar dünyasının sonucu olarak ortaya çıkar. Onun formlar ya da idealar kuramı düalizm temellidir. Bu düalizmde iki dünya vardır. Platon’un etiğinde değerli olan, bedensel hazlardan ve duyulardan uzakta olanlardır.
Aristo’da da etiğin temel amacı mutluluktur. Ve yine Onda da etiğin temelini erdem oluşturur.
Ve nihayet Etik, insanla ilişkilendirilmiş her şeydir, insanın çevresiyle, doğayla ve bütün nesnelerle ilişkisiyle ilgilenir.
“Etik dediğiniz şey ithal edilmez: Herkes kendininkini oluşturur ve herkesinki de sadece kendisi için geçerlidir.”[44]
Sınıflı bir toplumda, sınıfsal bağlamıyla tartışmalıdır. (Veya hakkında en çok konuşanın, en çok çiğnediği kavramdır.)
ENTERNASYONALİST, ÖNCÜ SINIF SAVAŞIMI
“Umudum bırakma beni
Bir tek sana tutundum.”[45]
Nâzım Hikmet’in, “Kardeşlerim/ bakmayın sarı saçlı olduğuma/ ben Asyalıyım/ bakmayın/ mavi gözlü olduğuma/ ben Afrikalıyım,” dizelerindeki veya ‘Komünist Manifesto’nun “İşçilerin zincirlerinden başka kaybedecekleri bir şey yok. Ancak kazanacakları bir dünya var. Bütün ülkelerin işçileri birleşin,” şiarında ifadesini bulan enternasyonalist etik; yaşam(a) mücadelesinin aslî unsurlarındanken; en önemli öğesidir; milliyetçiliğin zıddıdır ve her etnisiteyi eşit görmektir. İnsanların hangi etnik kökenden olursa olsun birbiri ile eşit sayılmasını gerektiğini ön gören düşüncedir; sermaye gibi, direnişin de küresel olduğu muştusudur.
Malum kapitalizm bir dünya düzenidir. Bu nedenle kapitalizme alternatif olacak bir sistem de ancak dünya çapında gerçekleşebilir. Karl Marx, Birinci Enternasyonal’in (ilk uluslararası işçi partisi) tüzüğünde bu konuya şöyle işaret ediyordu: “İşçi sınıfının kurtuluşu ne yerel ne de ulusal bir sorundur; modern dünyanın bütün ülkelerini kapsayan toplumsal bir sorundur.”
Kapitalizm dünyanın her köşesine girerken beraberinde kendi mezar kazıcısı olan işçi sınıfını da yarattı. Bu sınıf ister istemez uluslararası bir sınıf oldu. Dolayısıyla temel mücadele yöntemleri de bir o kadar uluslararasılaştı…
Bu zeminde Fransız Devrimi’yle yaygınlaşan “İnsanların Kardeşliği” düşü, XIX. yüzyılda Karl Marx ile Friedrich Engels tarafından sınıfsal bir temele oturtulmuş; ve o dönemden itibaren de, “Proleter enternasyonalizm anlayışı” Marksizm-Leninizm’in temel taşlarından biri olagelmiştir.
Çünkü enternasyonalizm, ulusal ayrıcalıklara ve ulusal inkârcılığa/ şovenizme karşı olmak demektir.
Enternasyonalizm, hiçbir şekilde yurtseverlik ya da ulusalcılığın tamamlayıcısı değildir, enternasyonalizm, ulusal ayrıcalığın, ulusal ayrımcılığın ve inkârcılığın reddi, nasyonalizmin (ulusalcılık, yurtseverlik denen şey) zıddıdır.
Emperyalizmin karşıtı, enternasyonalizm, yani halkların kardeşliği, eşitliği ve çıkarlarının ortaklığıdır.
Ve nihayet “Enternasyonalizm soyut bir ilke değil bir ekonomik gerçeğin ifadesidir,” Leon Troçki’nin altını çizdiği üzere…
Burada belirtmeden geçmemek gerek; enternasyonalist mücadelenin, sınıfsal zeminde öncü karakterli olması başarının güvencesini oluşturur.
Gerçekten de kapitalizmin yaşamakta olduğu küreselleşme, uluslararası ve bölgesel entegrasyonlar, dış ticarette serbestleşme/veya sınırlamalar, yeni oluşan pazarlar/ve paylaşım mücadeleleri gibi gelişmeler, (III. Büyük Bunalım şahsında) kapitalist krizlerin hem zaman aralıklarını daraltıp; toplumsal etkisini artırıyorken; krizin etki alanını dünya çapında genişletiyor. Ancak kriz, kapitalizmin cilasının dökülmesine ve bu vahşi sistemin teşhir edilmesine olanak da sağlıyor/sunuyor.
V. İ. Lenin’in, “Bütün bunalımların en önemli yönü, o zamana kadar gizli kalan şeyi açığa vurmaları, saymaca olan, yüzeysel olan, ikincil olan şeyi reddetmeleri, siyasetin tozunu silkip atmaları ve sınıflar savaşımının gerçek güçlerini herkesin gözü önüne sermeleridir,” saptamalarını aktarmak gerek…
O hâlde soru(n); “İşçi sınıfının sefil durumunun nedeni, o ufak-tefek yakınma konularında değil, ama kapitalist sistemin kendisinde aranmalıdır,”[46] vurgusunu “es” geçmeden; krize mündemiç imkanların değerlendirilmesinde kilitleniyor.
Bu noktada Karl Marx’ın, “Tek tek bireyler, ancak başka bir sınıfa karşı ortak bir savaşım yürütmek zorunda oldukça bir sınıf meydana getirirler,” uyarısı eşliğinde; Fidel Castro’nun, “Biri kitleleri harekete geçirmek için eyleme geçer, diğeri eyleme geçmeden önce tüm kitlenin bilinçlenmesini bekler,” saptaması hatırlamak “olmazsa olmaz” oluyor.[47]
Ancak bu; “Bugün solun kelime hazinesinden ‘sosyalizm’ ve ‘devrim’ gibi kelimeler kaybolmuş vaziyette, herkes ‘barış’, ‘demokrasi’ ve ‘çoğulculuk’tan bahsediyor”ken;[48] “kolay” değil…
Çünkü orta yerde, “Genel olarak liberal burjuvazi ve özel olarak liberal burjuva aydınları, özgürlük ve meşruiyet için mücadele ederler; çünkü bunlar olmaksızın burjuvazinin egemenliği tam, bütün ve güvenilir değildir. Ama burjuvazi gericilikten çok, yığınların hareketinden korkmaktadır. Liberallerin siyaset alanındaki çarpıcı, şaşırtıcı zayıflığı, mutlak iktidarsızlığı bu yüzdendir. Yığınların desteğini kazanabilmek için demokrasiye oynamak zorunda olan, ama aynı zamanda derinliğine anti-demokratik, yığınların hareketine, yığınların inisiyatifine, geçen yüzyılda Avrupa’da yer alan yığın hareketlerinden birini anlatırken Marx’ın söylediği gibi ‘yeri göğü sarsmalarına’ derinliğine düşman olan liberallerin bütün siyasetine egemen olan bitip tükenmez dalavereler, iki yüzlülük, yalan ve korkakça kaçamaklar bu yüzdendir,”[49] işleviyle müsemma -düzenin yeminli muhafızı- liberal virüs söz konusudur…
Hani V. İ. Lenin’in, “Bir liberal kendisine kötü muamele edildiği zaman, tanrıya şükür dayak atmadılar diye düşünür. Dayak yediği zaman ise, öldürülmediği için tanrıya şükreder. Ve iş ölüme gelecek olursa, bu defa ölümsüz ruhu fani vücudundan kurtarıldığı için tanrıya şükredecektir.”[50] “Liberaller işçilere ‘sizler toplumun sempatisini kazandığınızda güçlü olursunuz’ derken Marksistler işçilere farklı bir şey söylerler, onlara şöyle derler: ‘Güçlü olduğunuzda toplumun sempatisini kazanırsınız,”[51] notunu düştüğü kategori…
“NE YAPMALI?”
“Zaman nehir gibidir.
Aynı suda iki kez yıkanılmaz.” [52]
Öncelikle; “Hep meşgulsen, hiç müsait olamazsın. Hep zamanının olmadığını söylersen, hiç zamanın olamaz. Hep ‘yarın yapacağım’ dersen, yarın hiç gelmez,”[53] bilgisini unutmayıp; yaşam(a) hakkı mücadelesinin (sosyalizm hedefine bağlanmış![54]) ısrar meselesi olduğunun altını çizmek gerek…
Sonrasındaysa: Tarihin ana damarının toplumsal emek dinamiği olduğunu; geleceğin devrimci emekle örülebileceğini; insan(lık)ın özgürleşme tarihi açısından, toplumsal haksızlıkların had safhaya ulaştığı kritik süreçlerin yaratım süreçleri olduğundan şüphe duyulmamalıdır…
Bu kadar da değil; teslimiyet temelli toplumsal siniklik ya da öğretilmiş çaresizlik olgusunun reddiyle taçlanmış insan(lık) toplumsallığıyla neler yapabildiğinin ortaya konulması…
Evet tarihi yaratıp, yeniden biçimlendiren öncü kavramıyla tanımlanan toplumsal güçtür. Yani esas belirleyici toplumsal hareket ve başkaldırıdır.
Burada Fidel Castro’nun, “Biz, asla devrim yapmayı istememektense, koşulları yetersiz bile olsa, devrim yapmayı isteme hatasını işlemeyi tercih ediyoruz”; V. İ. Lenin’in, “Sosyalist hareketin geniş emekçi yığınlarla bütünleşmesi süreci’ olduğu ileri sürülmekte, buna dayanarak ‘ayrılıkların ikinci plana atılması gerektiği’ görüşü savunulmaktadır. Doğru bir siyasi çizgi olmaksızın ne kitlelerle bütünleşmek söz konusu olabilir, ne de böyle bir bütünleşme bir işe yarayabilir. Evet, bugün sol düşünceler hızla emekçi kitlelere doğru yayılıyor. O hâlde bir kere daha bu düşünceyi burjuva etkilerden uzaklaştırmak ve temizlemek gerekiyor. Birleşmeye ve ayrılıkların giderilmesine karşı değiliz. Ama bunun yolu sol hareket içindeki burjuva ideolojisinin kalıntıları olan eğilimleri ve sapmaları tasfiye ederek ayrılıkların ortadan kaldırılmasıdır. Yoksa ‘sapma’larla birleşmek ‘yol’ değildir. Böyle bir yolla işçi sınıfı hareketinin devrimci birliği değil burjuva bir işçi hareketi birliği sağlanabilir ki, böyle bir birlik devrimden ve emekçi halktan başka her şeye hizmet eder. İşçi hareketi eğer burjuva işçi hareketi olarak kalmak istemiyorsa, burjuvazinin etkilerinden kendini kurtarmalıdır,” saptamalarını aktarmak gerek…
“İyi de kitle(ler)” mi?
“Kitle” kavramını kendiliğinden yapısını[55] yüceltmeyip; “İradesi zayıf insanlar bir şeye kendiliklerinden son veremezler, bunun onun dışında oluşmasını beklerler,”[56] gerçeğini unutmadan aktaralım:
“Kitle ne iyi ne de kötüdür, her şeyden önce miskin ve uyuşuktur, vicdanına yöneltilecek tüm çağrılardan daha çok nefret ettiği bir şey gösterilemez. Gelişimi gerçekleştirecek, bencilliğin ve miskinliğin defterini dürecek olan çoğunluk değil, her zaman tek kişilerdir.”[57]
Tüm bunlarla bağıntılı olarak KESK Eşbaşkanı Mehmet Bozgeyik’in, “Mazeret üretmek sorunları artırır,”[58] demesi önemlidir; ama zorunlu olduğu pratiğiyle…
“NE OLACAK” MI?
“Çölde her şey
mucize etkisi yapar.”[59]
Kimsenin inkâr etmesi mümkün değil; öyle bir dönem yaşıyoruz ki, oradaki veya buradaki savaş tehdidini değil, artık üçüncü dünya savaşı olasılığını konuşmaktayız…
Dünya, zenginlik ve yoksulluk gibi savaşın nimetleri ile acısını yaşayanlar diye ikiye bölünürken, nimetlerini yaşayanlar refah adacıklarını artık duvarlarla kapatmayı düşünmekteler…
“Demokrasi” denilen şey “tiranları” başa getiren bir araca dönüştü…
Sürdürülemez kapitalist aç gözlülük, yeryüzünü de ölüme mahkûm etmekte…
“Küreselleşme” dedikleri coğrafyalar, bloklar arasında kutuplaşma anlamına gelirken; verili “uygarlık”ı ise, insafsızlık ve adaletsizlikle tarif etmek mümkün…
Bunlar böyle olsa da insan(lık) tarihinin sınıflar mücadele tarihinden başkaca bir şey olmadığı anımsanmalı.
Hiçbir pisliğini gizleyebilecek durumda olmayan kapitalizm işçi sınıfı ve halklar için bir seçenek hâlen var. O da kapitalizmi yenmek ve onu tarihin kirli sayfalarına gömmekten başka bir şey değil…
Bunun da ipuçları ortaya çıkıyor. Küresel krizin patladığı 2008 sadece kapitalist sistemin yaşadığı sancıları değil, dünya çapında birbirini tetikleyen toplumsal hareketlerin de yeni bir dönemini simgeler.
ABD’de özel sektörün kalbi olarak nitelendirilen Wall Street’ten tetiklenen krize paralel olarak başlayan işgal hareketleri, krizin en çok sarstığı Güney Avrupa ülkelerinde kitlesel eylemlere dönüştü.
Kapitalizme ve kemer sıkma politikalarına karşı olarak başlayan hareketler, dünyanın dört bir yanında güçlenerek farklı eylem formlarında kendini gösterdi.
2018’de de vergi artışına ve benzin fiyatlarına yapılan zamlara karşı olarak Sarı Yelekliler hareketi Fransa siyasetine damga vurdu. Söz konusu kesitte küresel ekonomik krizin sancılarına karşı sesini yükselten “Bu hareketlerin en önemli etkisi ise ‘eşitlik kavramını siyasi lügatimize tekrardan sokmuş’ olmaları.”[60]
Kolay mı?
2018’de dünya genelinde emekçiler, değişim isteyen halklar grevlerle, mitinglerle taleplerini duyurdu, meydanları doldurdu. İran, Filistin, Nikaragua, Fransa, Macaristan, Sudan, Bangladeş, Ermenistan uzun süreli ve kitlesel protestolara sahne olan ülkeler arasındaydı. Bu protestolar kimi zaman yöneticileri istifaya zorlarken kimi zaman da çok sayıda sivilin hayatını kaybettiği saldırılara şahit olduk.
Aşırı sağın yükselişte olduğu Avrupa ülkelerinde milliyetçiliğe ve yabancı düşmanlığına karşı yüz binlerin katıldığı yürüyüşler yapıldı. Katalonya ve İskoçya’da bağımsızlık talebi; Almanya’da ırkçılık karşıtı yürüyüşler en geniş katılımlı eylemler oldu.
Google, Amazon, Ryanair gibi küresel firmalar, uluslararası grevlere ev sahipliği yaparken İngiltere’de McDonald’s, Pakistan’da Pepsi işçilerinin kazanımı, tekellerin geri adım atmak zorunda kaldıkları örneklerdi. Her anlamda hareketli bir yıl geçiren ABD’de öğretmenlerin grevleri öne çıktı.
Kadınlar da yıl boyunca farklı coğrafyalarda farklı taleplerle sahnedeydi. İrlanda, Polonya, Brezilya, Arjantin gibi ülkelerde kürtaj hakkı için mücadele önemli yollar kat etti. Cinsel şiddete karşı mücadele hemen her yerde sesini duyurdu. Kolombiya, Arnavutluk ve Fransa’da lise ve üniversite gençliğinin nitelikli, sınavsız ve parasız eğitim hakkı mücadeleleri öne çıktı.
Özetle 2018 rüzgârın döndüğü yıl oldu. Hiç beklenmedik bir olay mıydı? III. Büyük Bunalım koşullarında elbette değil; 12 ayda 12 isyana tanık olduk…
2019 imkân ve tehditleriyle mücadelenin yeniden yükselişi eşiğidir; yeter ki yaşam(a) hakkı mücadeleleri ısrarla verilerek, kitleselleştirilebilsin![61]
16 Şubat 2019 23:51:38, İstanbul.
N O T L A R
[*] 2 Mart 2019 tarihinde Ankara’da düzenlenen “2. Yılında Bir İşyeri Direnişi-OHAL KHK’lar, Olanaklar, Olasılıklar” başlıklı etkinlikte yapılan konuşma…
[1] Platon, Sokrates’in Savunması, Çev: Tolga Eraslan, Sis Yay., 2014.
[2] Leo Huberman, Sosyalizmin Alfabesi, Çev: Alaattin Bilgi, Sol Yay., 1966.
[3] Konfüçyüs.
[4] “Harvey: Neo-liberalizm Neo-Faşizmin İstismarına Açık Kitle Tabanı Yaratıyor”, 14 Şubat 2019… http://siyasihaber4.org/harvey-neo-liberalizm-neo-fasizmin-istismarina-acik-kitle-tabani-yaratiyor/82871
[5] Geçerken üç şey:
İlki: 2013-2017 kesitinde 10 ülkede 5 yaşının altında 870 bin çocuk savaşta yaşamını yitirdi; aynı dönemde ölen savaşçı sayısı ise 175 bin oldu. (“Dört Yılda 550 Bin Bebek Savaşta Yaşamını Yitirdi”, 15 Şubat 2019… http://haber.sol.org.tr/dunya/dort-yilda-550-bin-bebek-savasta-yasamini-yitirdi-256732)
İkincisi: İntihar oranları dünya çapında bir sorun; 2015 yılı Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 800.000 kişi intihar yoluyla hayatını kaybetti ve bu oranın en az 4 katı kadar da başarısız intihar teşebbüsü yaşanıyor. (Gülsüm Kav, “Hayatta İyi Şeyler Artmayacak mı?”, Yeni Yaşam, 30 Eylül 2018, s.2.)
Üçüncüsü: ABD’de University of Washington’ın araştırmasına göre Yunanistan’da ekonomik kriz sonrası Uluslararası Para Fonu (IMF) ve AB tarafından uygulanan kemer sıkma politikaları, ülkede sağlık sistemini son derece olumsuz etkiledi ve ölüm oranını yükseltti. Yüzde 17.7’ye ulaşan artış hızının Batı Avrupa ülkelerinin üç misli olduğu belirtildi.
Kemer sıkma politikaları, Yunanistan’da ölüm oranının 2010’dan sonra yükselmesine neden oldu. Ülkede, 2000-2010 arasında yüzde 5.16 düzeyinde olan ölüm oranındaki artış, kemer sıkma politikalarıyla geçen 2010-2016 yılları arasında yüzde 17.7 düzeyine yükseldi.
Araştırmada, kemer sıkma politikalarının ayrıca küçük yaşlarda ölüm oranını artırdığı ve ülke nüfusunun yaşlanmasını hızlandırdığı da vurgulandı. Özellikle 5 yaşından küçük ve 70 yaşından büyük kişilerde ölüm sayısında yüksek oranlı artışlar gerçekleşti. Dr. Yiorgos Kotsakis, “Devletin sağlık alanında yaptığı kısıtlamalar, tedavi edilebilir hastalıkların ölümcül olmalarına neden oldu” dedi. (“Kemer Sıkmak Öldürdü!”, Cumhuriyet, 27 Ağustos 2018, s.9.)
[6] “Toplam 9 Trilyon Dolar: Milyarderlerin Servetinde Yüzde 19’luk Tarihi Artış”, 27 Ekim 2018… http://www.diken.com.tr/toplam-9-trilyon-dolar-milyarderlerin-servetinde-yuzde-19luk-tarihi-artis/
[7] “Küresel Zenginler: Sayıları Azaldı Servetleri Arttı”, Sözcü, 28 Ekim 2017, s.8.
[8] “En Zengin 26 Kişinin Serveti Dünya Nüfusunun Yarısının Servetine Eşit”… https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya/2019/01/21/en-zengin-26-kisinin-serveti-dunya-nufusunun-yarisinin-servetine-esit/
[9] Emin Emin, “Küresel Adaletsizlik Dünya Yoksulluk ve Eşitsizlik Raporu 2018”, 12 Ekim 2018… https://insamer.com/tr/kuresel-adaletsizlik-dunya-yoksulluk-ve-esitsizlik-raporu-2018_1682.html
[10] Mustafa Kemal Ersöz, “Oxfam, Artı Değer, Zenginler Aslında Ne Kadar Zengin?”, 26 Ocak 2019… http://siyasihaber4.org/oxfam-art%C4%B1%20deger
[11] “3.4 Milyarın Geliri 26 Zenginde”, 22 Ocak 2019… http://www.realitehaber.com/2019/01/22/34-milyarin-geliri-26-zenginde/
[12] Çağrı Mert Bakırcı, “Dünyada Gelir Eşitsizliği”, 24 Temmuz 2018… https://evrimagaci.org/dunyada-gelir-esitsizligi-4776
[13] “400 Amerikalının Serveti 150 Milyon Kişinin Servetinden Fazla”, 11 Şubat 2019… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ekonomi/1241666/400_Amerikalinin_serveti_150_milyon_kisinin_servetinden_fazla.html
[14] Karl Marx, ‘Kapital Cilt 1’de tüm bu süreçleri özlüce şöyle anlatır: “Mülksüzleştirme, kapitalist üretimin kendi içinde taşıdığı yasaların işlemesiyle, sermayenin merkezileşmesiyle gerçekleşir. Bir kapitalist, sürekli birçoklarının başını yer. Çalışma sürecinin giderek boyutları büyüyen kooperatif şekli, bilimin bilinçli teknik uygulanması, toprağın yöntemli bir biçimde işlenmesi, çalışma araçlarının ancak ortaklaşa kullanılabilir çalışma araçlarına dönüştürülmesi, bütün çalışma araçlarının bileşik toplumsal çalışmanın üretim araçları olarak kullanılmasıyla sağlanan tasarruf, bütün insanların dünya pazarları ağına sokulması ve böylece kapitalist rejimin uluslararası bir nitelik kazanması, bu merkezileşme ya da birçok kapitalistin birkaç kapitalist tarafından mülksüzleştirilmesi ile el ele gider. Bu dönüşüm sürecinin bütün avantajlarını sömürü ve tekellerine alan büyük sermaye sahiplerinin sayılarındaki sürekli azalmayla birlikte, sefalet, baskı, kölelik, soysuzlaşma (ve) sömürü de alabildiğine artar.” (Karl Marx, Kapital, Sermayenin Üretim Süreci, Cilt: I, Çev: Alaattin Bilgi, Sol Yay., 1965.)
V. İ. Lenin’in “Emperyalizm” broşüründeki şu pasaj meramıma açıklık kazandırmaya yardımcı olacaktır: “Üretim toplumsallaşmakta, fakat sahip çıkma özel kalmaktadır. Toplumsal üretim araçları az sayıdaki insanın mülkiyeti olarak kalmaktadır. Lafta kabul edilen serbest rekabetin genel çerçevesi varlığını sürdürmekte ve bu bir avuç tekelcinin nüfusun geri kalan bölümü üzerindeki boyunduruğu kat be kat daha ağır, daha elle tutulur ve daha tahammül edilmez hâle gelmektedir.” (V. İ. Lenin, Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması, Çev: Cemal Süreya, Sol Yay., 1969.)
[15] Geçerken iki nokta:
2014’ten bu yana işlerini döndüremeyen neredeyse yarım milyon işyeri battı. 2018’in ilk yarısında iflas eden esnaf sayısı ise 53 bini buldu.(Şehriban Kıraç, “463 Bin Esnaf İflas Bayrağını Çekti”, Cumhuriyet, 9 Temmuz 2018, s.11.) Küçük işletmelerin batık kredi oranı 2018’in 11 ayında yüzde 60 yükseldi. Esnafın kredi ve kefalet kooperatifleri aracılığıyla kullandığı borç miktarı da bir yılda yüzde 44 artış gösterdi. 2018 kepenk indiren esnaf sayısı bakımından 4 yılın en kötü senesi olarak kayıtlara geçti. (Şehriban Kıraç, “516 Bin Esnaf İflas Etti”, Cumhuriyet, 30 Ocak 2019, s.11.)
Toplam dış borcun yarısına, 2018 yılının Gayri Safi Milli Hasılası’nın da neredeyse yüzde 25’ine denk gelen oranda bir servet AKP iktidarının gözdesi 10 şirkete ihaleler yoluyla aktarıldı. (“AKP Döneminde, 200 Milyar Doları Aşkın Servet 10 Şirkete Transfer Edildi”, 8 Ocak 2019… http://sendika63.org/2019/01/akp-doneminde-200-milyar-dolari-askin-servet-10-sirkete-transfer-edildi-525444/)
[16] Yine iki şey daha:
İlki; 13 Ocak 2018’de TBMM önünde kendisini ateşe vererek yakan Sıtkı Aydın isimli inşaat işçisinin geçirdiği iş kazası sonucu 5 yıldır işsiz olduğu ve geçim sıkıntısı nedeniyle ruhsal bunalıma girdiği ortaya çıktı. (“Meclis Önünde Kendini Yakan İşçi Konuştu: Oyumu Tayyip’e Attım”, Cumhuriyet, 14 Ocak 2018, s.12.)
İkincisi; Bursa’da annesi tarafından bir AVM’nin oyun parkına terk edilen 3 yaşındaki bir çocuk bulundu. Olay, Bursa Osmangazi ilçesindeki bir AVM’de meydana geldi. Bir anne 3 yaşındaki oğlunu 15.30 sıralarında bir AVM’nin oyun parkına getirip, bıraktı. Çocuğun bir süre sonra ağlaması üzerine güvenlik görevlileri çocuğun yanına geldi. Bir süre anneyi arayan güvenlik görevlileri, çocuğun üzerindeki “Artık bakamıyorum, tek çarem buydu,” notunu buldu. (“Küçük Çocuk Üzerinde Notla Annesi Tarafından Terk Edildi!”, 5 Ocak 2019… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/1191620/Kucuk_cocuk_uzerinde_notla_annesi_tarafindan_terk_edildi_.html)
[17] “AKP 16 Yılda Yoksul Sayısını 2’ye Katladı”, 7 Şubat 2019… https://www.birgun.net/haber-detay/akp-16-yilda-yoksul-sayisini-2ye-katladi.html
[18] “16 Yılda Yoksul Sayısı 2’ye Katlandı”, Birgün, 8 Şubat 2019, s.13.
[19] “Dünya Ekonomik Forumu Raporu: Türkiye’de Gelir Eşitsizliği Yüksek”, 23 Ocak 2018… https://www.dunya.com/ekonomi/dunya-ekonomik-forumu-raporu-turkiyede-gelir-esitsizligi-yuksek-haberi-399858
[20] Şehriban Kıraç, “Krizle Muhtaçlık Arttı”, Cumhuriyet, 28 Ocak 2018, s.11.
[21] Gamze Bal, “Pahalı Gıdada Lider”, Cumhuriyet, 5 Temmuz 2018, s.11.
[22] “BİSAM: Açlık Sınırı Aylık 1.686 Liraya Yükseldi”, Cumhuriyet, 12 Haziran 2018, s.10.
[23] “Açlık Sınırı Son 15 Yılda 4.23 Kat Arttı”, Birgün, 7 Ağustos 2018, s.10.
[24] “517 Bin Yeni İşsiz”, Cumhuriyet, 9 Şubat 2019, s.7.
[25] David Harwey, Sermayenin Sınırları, Çev: Utku Balaban, Tan Yay., 2012, s.54
[26] Bertolt Brecht.
[27] Karl Marx, Louis Bonaparte’in 18 Brumaire’i, Çev: Sevim Belli, Sol Yay., 1966.
[28] Karl Marx-Friedrich Engels, Alman İdeolojisi, [Feuerbach], Çev: Sevim Belli, Sol Yay., 1976.
[29] Tahsin Yücel’in, ‘Yalan’ başlıklı roman kahramanı Yusuf Aksu, “Yaşamı baştan sona yalan olmuşsa sürekli yalana başvurduğu için değil, başkalarına boyun eğdiği için olmuştu; üstelik, başkalarına uymak başkalarının arkasından gitmek bile değildi, o susmuştu yalnızca, suçu sesini çıkarmamaktı,” (Tahsin Yücel, Yalan, Can Yay., 2005.) derken ekleyelim: Toplumlar sustukça, susturuldukça yalana ortaklık kendiliğinden bir hâl alır, yalan içselleşir. Sürüye katılmayanlar parmakla işaret edilir, ötekileştirilir, köşeye sıkıştırılır.
[30] Ursula K. Le Guin, Yanılsamalar Kenti, Çev: Meltem Tayga, İmge Yay., 3 Baskı, 2016, s.24.
[31] Fitus Livius.
[32] Emile Durkheim, Sosyolojik Yöntemin Kuralları, Çev: Özcan Doğan, Doğu Batı Yay., 2014.
[33] Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, Ölüler Evinden Anılar, çev: Nihal Yalaza Taluy, İş Bankası Kültür Yay., 2008
[34] Bertolt Brecht, Me-ti, çev: Ahmet Cemal, Kaldıraç Yayınevi, 2011.
[35] Jerome David Salinger, Çavdar Tarlasında Çocuklar, Çev: Coşkun Yerli, Yapı Kredi Yay., 2006.
[36] Bertolt Brecht, Me-ti, çev: Ahmet Cemal, Kaldıraç Yayınevi, 2011.
[37] “Seni kategorize etmeye çalışırlar. Seni kendi kafalarındaki resme uydurmak isterler ve uymazsan çok bozulurlar.” (William Burroughs.)
[38] “İnsanları korkutan, sindiren şey gök gürültüleri ya da şimşekler midir? Hayır, insanlar imalı bakışlardan, sinsice yapılan dedikodulardan çekinirler.” (Boris Pasternak, Doktor Jivago, Çev: Hülya Arslan, Yapı Kredi Yay., 2014.)
[39] https://www.insanokur.org/jorge-semprunun-hayati-onemli-olan-tanrinin-sessizligi-degil-insanlarin-sessizligi-mutlak-kotuluk-karsisindaki-sessizligi/
[40] Herakleitos, Fragmanlar, Kabalcı Yay., Çev: Arzu Akgün, 2016.
[41] Herakleitos, Fragmanlar, Kabalcı Yay., Çev: Arzu Akgün, 2016.
[42] Jack London, Martin Eden, Çev: Erhun Yücesoy, Can Yay., 2014.
[43] Alfred Adler, İnsan Tabiatını Tanıma, Çev: Ayda Yörükan, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 14. Baskı, 2017.
[44] Alain Robbe-Grillet, Barthes’i Niçin Seviyorum, Çev: Ayşe Ece, Sel Yay., 2011, s.40.
[45] Yetkin Aröz.
[46] Friedrich Engels, İngiltere’de Emekçi Sınıfların Durumu, Çev: Oktay Emre, Sosyalist Yay., 1994.
[47] Geçerken aktaralım: “İnsanlığın gelişmesi, ilk koşul olarak, öncünün kendini bilerek budala yerine koymasından geçer.” (Bernard Shaw.)
[48] Gaby Weber, Gerilla Bilanço Çıkarıyor, çev: Gazi Çağlar, Belge Yay., s.31.
[49] V. İ. Lenin, İşçi Sınıfı ve Köylülük, Sol Yay., Çev: Muzaffer Erdost, 1970, s.235-236.
[50] V. İ. Lenin, Collected Works, Volume: 11, Progress Publishers, Moscow, 1977, s.385.
[51] V. İ. Lenin, Collected Works, Volume: 18, Progress Publishers, Moscow, 1977.
[52] Herakleitos, Fragmanlar, Kabalcı Yay., Çev: Arzu Akgün, 2016.
[53] Herakleitos, Fragmanlar, Kabalcı Yay., Çev: Arzu Akgün, 2016.
[54] “Sosyalizm çalışan halkın sömürülmesine karşı protesto ve savaşıma, bu sömürünün tam olarak kaldırılması uğruna savaşıma verilen addır.” (V. İ. Lenin, Halkın Dostları Kimlerdir ve Sosyal Demokratlara Karşı Nasıl Savaşırlar?, Çev: Vahap S. Erdoğdu, Sol Yay., 1995.)
“Sosyalizm… yani ne zengin ne de yoksulun olacağı, bütün toprağın, bütün fabrika ve işletmelerin tüm emekçi halkın elinde bulunacağı bir sistem.” (V. İ. Lenin, 1905 Devrimi Üzerine Yazılar, çev: Ragıp Zaralı, Yöntem Yay., s.152.)
[55] “Çoğunluktan daha mide bulandırıcı bir şey yoktur. Çünkü çoğunluklar mutlaka güçlülerden, ortama uyum sağlamış dolandırıcılardan, sindirilmiş zayıflardan ve ne istediğinin farkında olmayan boş kalabalıklardan oluşur.” (Johann Wolfgang von Goethe.)
[56] İvan Sergeyeviç Turgenyev, Bahar Seli, çev: Nihal Yalaza Taluy, Varlık Yayınevi, 1958.
[57] Hermann Hesse, İnanç da Sevgi de Aklın Yolunu İzlemez, çev: Kamuran Şipal, YKY., 2016.)
[58] Ahmet Tulgar, “KESK Eşbaşkanı Mehmet Bozgeyik: Mazeret Üretmek Sorunları Artırır”, Yeni Yaşam, 29 Ocak 2019, s.10.
[59] Pier Paolo Pasolini.
[60] Özge Özdemir, “Protestoların Son 10 Yılı: Ekonomik Kriz Sonrası Kitlesel Eylemler Dünyayı Nasıl Etkiledi?”, 25 Ocak 2019… https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46686118
[61] “Düşman saldırıyorsa iyidir. Daha çok saldırıyorsa daha da iyidir. Zira bu onun sizden çok korktuğunu gösterir…” (Mao Zedong.)
