Mahsuni Gül / Yazarın diğer makaleleri için tıklayınız
Şaşıracaksınız ama başlık aynen budur!
Cumhurbaşkanlığı Arşivi’nden ilginç bir belge. Belgenin başlığı da bu yüzden yazının başlığıdır. Bu belgeye bir tür istihbarat belgesi diyebiliriz. Tabi ki belgeyi ilginç kılan şey istihbarat belgesi olması değil daha çok belgenin içeriğidir.
Belgenin orijinal kopyası aşağıda olmakla birlikte daha rahat okunması için yazıya da döktük. İsteyen orijinal kopyadan, isteyen de yazıdan okuyabilir.
Bu belge “Türkiye’nin Eski Ve Yeni Hükümeti Hakkında Suriye’deki Söylentiler” başlığıyla dönemin Emniyet Genel Müdürlüğü’nün istihbarat raporunu içermektedir.
Belgenin ne zaman yazıldığına dair üzerinde tarih bulunmasa da belge içeriği bize tarih konusunda bir fikir vermektedir.
Söz konusu belgenin özellikle ikinci bölümü, belgede de ifade edildiği gibi bir müstahbir mütalaası, yani haberden duyan, işiten, haber alan, tek kelimeyle ifade etmek gerekirse bir istihbarat raporudur.
Belgedeki başlıktan da anlaşıldığı üzere, Türkiye’deki eski ve yeni hükümet hakkında Suriye’deki söylentilere yer verilmiş. Bu söylentileri Suriyeliler gelip Emniyet Genel Müdürlüğü’ne anlatmadığına göre müdürlük Suriye’de bir istihbarat çalışması yapmış diyebiliriz!
Bu belgeye göre Suriye’deki bazı kimseler eski Türk hükümetinin Varlık Vergisi alarak birçok kimsenin sermayesini ve servetini elinden çektiğine, bütün vergilerin ağır olduğuna, partiye dert yanmanın imkanı bulunmadığına, taşrada halka milletvekillerinin emirle ve zorla seçtirildiğine, ofis işlerinin ve iaşe işlerinin çok intizamsız olduğuna, rüşvetin ve kaçakçılığın çokluğuna, bütün bu vaziyetler karşısında iltimasa ve zahir tedarikine mecburiyet duyulduğunun söylenilmekte olduğuna ve eski hükümet hakkında birçok şikayetler söz konusu edildiğine değinilmiştir.
Belgenin ilginç olan kısmı ise Emniyet Genel Müdürlüğü’nün başka bir devletin halkının Türkiye’deki eski ve yeni hükümeti eleştirmeleri ve övmelerini istihbarat çalışması ile raporlaştırmasıdır. Suriye halkı vergisini o dönem Türkiye’ye vermediğine göre (Muhtemelen ya Fransız sömürgecilerine ya da yeni kurulan Suriye devletine veriyorlardı.) Mesela 1942’de Türkiye’de yürürlüğe giren Varlık Vergisi Fransızların egemen olduğu Suriyelileri nasıl etkiliyordu? Veya Türkiye’deki yolsuzluklar ve rüşvetlerin Suriyeli vatandaşlarla ne alakası vardı? Bu ve buna benzer çokça sorular çıkar bu belgeden.
Bir diğer konu ise raporda Demokrat Parti övülüyor, CHP ise yeriliyor. Bu ayrıntı nedeniyle raporun 1946 veya 1950 sonrası yazıldığını düşünüyorum. 1946 sonrası CHP’nin zayıfladığını ve 1950 seçimlerinde de kaybettiğini biliyoruz.
Sonuç olarak bu belge konunun uzmanları tarafından incelenmeye muhtaçtır.
Belgenin yazıya dökülmüş hali ve iki sayfalık bir fotokopisi aşağıdadır.
| “… ÖRNEK Türkiye’nin eski ve yeni Hükümeti hakkında Suriye’de söylentiler: Suriye’de bazı kimseler, eski Türk Hükümetinin varlık vergisi alarak bir çok kimsenin tekmil sermaye ve servetini elinden çektiğini, bütün vergilerin ağır olduğunu, parti erkanına dert yanmanın imkanı bulunmadığını, taşrada halka milletvekillerinin emirle ve zorla seçtirildiğini, ofis teşekküllerinin ve iaşe işlerinin çok intizamsız olduğunu, rüşvetin ve kaçakçılığın çokluğunu, bütün bu vaziyetler karşısında iltimasa ve zahir tedarikine mecburiyet duyulduğunu söylemekte, eski hükümet hakkında böylece bir çok şikâyetlerden bahis olunmaktadır. Bu düşüncelerini belirten şahıslar, halkın bu elim durum karşısında dertlerine deva bulacaklarını ilan eden Demokrat Parti’ye akın akın koştuklarını, seçimlerin serbest yapılsa idi demokratların kahir ekseriyetle kazanmış olacaklarını, hükümetin asker ve sivil müdahalede bulunup demokratları mağlup ettiğini de söylemekte ve Türkiye’de herkesin yeni hükümetin icraatını gözetlediğini sözlerine ilave etmektedirler. Yeni hükümet hakkında söylenilen sözler: “Yeni hükümet seçkin insanlardan teşekkül etmiştir. Yeni hükümet içinde eski hükümetten memnun olmayıp şikâyet edenler de varmış. Bu sebeple bu yeni hükümet halkın derdini, hükümetin eksiğini, partinin hatalarını pek yakından bilenlerden mürekkep olduğu için illetlere deva bulacaktır. Yeni hükümet vergi, iaşe, serbest ticaret, rüşvet ve iltimas dertleri ile meşgul olmağa başlamıştır. Partide ve devlet kadrosunda ıslahat yapılacağı da söylenmekte, halk bu ıslahatı dört gözle beklemektedir. Demokratların eski rağbeti kalmamıştır. Eğer beklenen ıslahat olmazsa demokratlar tamamen halkın kalbine hakim olacaklardır.” Bu şikâyet ve mutaleada bulunanlardan edinilen kanaata göre; Türk camiası içinde Ruslardan ve komünistlerden ve komünizmden memnun olan hiç yoktur, bunlardan nefret eylemem umumi bir his halindedir. Türklerin hepsinde Ruslara karşı gerektiği vakit vatan müdafaasında hiç tereddüt edilmez. Bütün Türklerde Millî Şef’e karşı derin bir hürmet mevcuttur. Devlet ricalinin halkla fiilen temas ederek vasıtasız bir şekilde dert dinlemeleri arzu olunmaktadır. *** Türkiye hakkında yanlış düşünceler ve şikâyetler üzerine müstahbirin mutaleası: Devlet teşkilatı arasında kuvvetli bir propaganda bakanlığı veya genel müdürlügü ihdası hariç için çok lüzumlu ve faydalı olur. Hariçte Türkiye’yi, Türkleri ve onların eserlerini ve gayelerini bilmeyen yüzde doksan beşten ziyadedir. Suriye ve Lübnan Türkiye’nin yanı başında olduğu ve her sene binlerce Suriye ve Lübnanlı Türkiye’ye gidip geldikleri ve Türkiye’de çıkan her çeşit gazete buralara geldiği halde Türkiye’nin hakiki durumunu, gaye ve maksatlarını bilmeyen Suriye ve Lübnanlı kimselerin yekunu, umum nüfuslarının yüzde doksan dokuzunu teşkil eder Daha mühim olan cihet; yabancı kaynaklar, Ermeniler, Kürtler ve kötü ruhlu Arap politikacıları Türkiye ve Türkler hakkında yanlış fikir ve bilgiler yaydıklarından, Türkiye’nin veçhesi yanlış olarak bilinmektedir. İşte Saracoğlu Hükümetinden şikayet edenler, bu kanaatlarını hakiki ve dürüst bir bilgiye istinat ettirmekten ziyade, zehirlenmek ve saptırılmak suretiyle bu duruma girmiş olacaklardır. Şikayetlerin en büyük sebebi bilgisizliktir. Etraf memleketleri kıyaslayarak Türkiye’nin en … ucuz, en bolluk ve serbesti bakımdan bir cennet olduğunu halka anlatmak ve irşat etmek çok yerinde bir iş olur. Bu işler parti tarafından ele alınmalıdır. Büyük faydalar sağlayacağı için propaganda işinin lüzumu aşikardır. Uzaktan görünen durum budur.” |
Belge kaynağı: Cumhurbaşkanlığı Arşivi, 02008846
