2021 küresel ekonomi için iyi bir yıl değildi. Eksik iş gücü, kopukluklar olan tedarik zincirleri ve ya geç gelen ya da hiç gelmeyen ürünler. Bu durumun nedeni de, bir yıl önce olduğu gibi koronavirüs pandemisi idi.
Yaşanan bu zorluklara rağmen dünyanın en büyük 100 silah şirketi 2021’de toplam 592 milyar dolar kazanç sağladı. Bu da 2020’ye kıyasla yüzde 1,9 oranında artışa tekabül ediyor. Bu kazancın çok büyük bir kısmı ise yine Amerikan silah sanayisinin kasasına girdi. Amerikan silah üreticileri, Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından hazırlanan raporda, bu çalışmanın ilk kez yapıldığı 2015 yılından bu yana ilk sırada yer alıyor. Ancak 2021’de Kuzey Amerika pazarının cirosunda az da olsa bir düşüş yaşandı.
2022 SIPRI Raporu’nun yazarlarından Şiao Liang, bu düşüşün ekonomide yaşanan ve hâlâ tam olarak aşılamayan “long covid” durumu ile ilgili olduğunu belirtiyor. DW’ye konuşan Liang, “Tedarik zincirlerinde yaşanan kesintilerden en çok etkilenenler ABD’li (Amerika Birleşik Devletleri) şirketler oldu. Buna bir de ABD’de, 2021’de görülen yüksek enflasyon eklendi. Temel nedenler bunlar” ifadelerini kullandı.
Türkiye: Silah satışında artış
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün yayımladığı rapora göre, dünyadaki en büyük 100 silah şirketi arasında iki Türk şirketi de yer alıyor. Rapora göre, ASELSAN ile Aerospace’in toplam silah satışları 2021 yılında 3 milyar 400 milyon dolara ulaştı. Listenin 56’ncı sırasında bulunan ASELSAN, bir önceki seneye kıyasla silah satışlarını yüzde 6 oranında artırarak toplam 2 milyar 200 milyon dolarlık ciro elde etti. 2020 yılında “Dünyanın en büyük 100 silah şirketi” listesinin dışında kalan Aerospace ise silah satışlarını yüzde 62 oranında artırarak yeniden listeye girmeyi başardı. Rapora göre, listenin 84’üncü sırasında yer alan şirketin silah satışlarını bir yıl içerisinde bu denli artırabilmesinde Anka-S İnsansız Hava Aracı’nın (İHA) Türk ordusuna teslimatı etkili oldu.
Avrupa silahlanmaya devam ediyor
SIPRI raporuna göre, cirosunu yükselten bölgelerin başında ise yüzde 4,2’lik artışla Avrupa geliyor. Üstelik bu veriler, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırdığı 24 Şubat 2022 öncesine ait.
SIPRI raporuna göre Rusya’nın başlattığı savaş Avrupa ve ABD’de silahlara olan talebi anormal ölçüde arttırdı. “Ukrayna’ya gönderilen silahlar ABD ve Avrupa ülkelerinin envanterinden çıktı ve bu eksiklerin tamamlanması gerek” diyen Liang, “Siparişlerin artacağından eminiz, ancak bu durum 2022 mali tablolarına kazanç olarak yansır mı, bunu net bir şekilde söylemek için erken” söyleminde bulundu.
Bugün itibarıyla Avrupa’da, siparişlerin büyük oranda artacağı öngörüsünde bulunan tek savunma sanayi şirketi Almanya merkezli Rheinmetall. Şirket, Ukrayna’ya zırhlı araç gönderecek ülkelerin, bu açıklarını kapatmak için siparişlerini 2023’te yüzde 30 ila 40 oranında artıracağını tahmin ediyor. Siparişler konusunda bir sıkıntı görünmüyor, ancak zaman konusunda zorluklar yaşanabilir.
Kritik kaynak: Zaman
Buna en iyi örnek ABD’de üretilen Javelin tanksavar füzeleri ile ilgili siparişler. Washington yönetimi 2022’nin Ekim ayına dek Ukrayna’ya 8 bin 500 adet Javelin füzesi gönderdi. Bu da üç ila dört yıllık bir üretim süresine denk geliyor.
Şiao Liang, bu durumun silah üreticileri için önemli bir sorun olduğunu belirterek, “Daha fazla sipariş aldıkları doğru ama bunun altından kalkıp, ürünleri zamanında teslim edebilecekler mi?” sorusunu dile getiriyor.
Ukrayna Savaşı uzadıkça, Batı ülkelerinin Ukrayna’ya daha ne kadar silah desteği sağlayacağı sorusu da önem kazanıyor. Liang’ın bu konudaki düşünceleri şöyle: “Bazı ülkelerin şimdiden dengeyi sağlamaya çalıştığını görüyoruz. Kendi ihtiyaçları ile Ukrayna’ya destek arasında bulunması gereken bir denge bu. Ancak şunu da biliyoruz ki, stoklar azalmaya başladı ve bunların yeniden doldurulması lazım”.
Avrupa Birliği (AB) üyesi bazı ülkeler, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının ardından silahlanmaya büyük ağırlık vermeye başladı. Örneğin Polonya, asker sayısını beş yıl içinde iki katına çıkarmayı hedefliyor. Finlandiya, hava kuvvetlerine yatırımı önemli ölçüde artırma kararı alırken, Yunanistan, Fransa ve İtalya milyarlarca euro değerinde silah alımı için anlaşmalar imzaladı. Almanya’da ise Başbakan Olaf Scholz, savaşın başlamasından kısa süre sonra ordu için 100 milyar euro bütçe ayrılacağını duyurmuştu.
Rus şirketlerinde durgunluk
Peki Rusya silah endüstrisinde durum ne? Rus silah sanayi kazancını 2021’de çok az da olsa artırdı. Ancak Liang’a göre bu yeni bir gelişme değil. SIPRI raporu, bunun temelinde Rus hükümetinin 2016 yılında askeri endüstriye verdiği üretimi artırma direktifi olduğunu vurguluyor.
Raporda, Rusya’nın Ukrayna’ı işgalinin ise silah sanayi savaşı desteklemek zorunda olduğu için bu gidişatı tersine çevireceği belirtiliyor.
Rusya’da güncel olarak bazı silahların üretimi için gerekli olan parçaların eksikliği yaşanıyor. Ülkeye Batı tarafından uygulanan ekonomik ambargolar nedeniyle Rusya çip ve yarı iletken ithalinde büyük sorunlarla karşı karşıya. Söz konusu parçalar, özellikle tank ve füze imalatı için vazgeçilmez öneme sahip.
Yüksek tempolu Çin ve Orta Doğu
Asya ve Orta Doğu bölgelerine bakıldığında ise en hızlı büyümenin Orta Doğu ülkelerinde olduğu görülüyor. Bu bölgede üretim yapan beş silah şirketi, küresel çapta en büyük 100 şirket arasında 2021’de en büyük büyüme rakamlarına ulaşan firmalar oldu.
Asya’da bir süredir görülen Çin’in silah sanayi alanındaki yükselişi de hız kesmeden devam ediyor. Söz konusu ülke son yıllardaki atılımlarıyla, ABD’nin ardından dünyada en fazla silah üreten ikinci ülke konumuna yükseldi. Silah satışlarındaki artış, aynı zamanda Çin ordusu donanımının modernizasyon çapını ve Pekin’in tüm silah kategorilerinde dış dünyadan bağımsız olma hedefini gözler önüne seriyor. Çin, 2017-2021 yılları arasında, Hindistan, Mısır ve Cezayir’in de yaptığı gibi silahlarının büyük kısmını Rusya’dan ithal etmişti.
SIPRI raporunu kaleme alan isimlerden Şiao Liang, süregelen Ukrayna Savaşı’nın küresel silah piyasasını nasıl etkileyeceğinin şu an için belirsiz olduğuna dikkat çekiyor. Ciro verilerini iyi takip etmek gerektiğini belirten Şiao Liang, söz konusu savaşın silah endüstrisinin dinamiğini gelecek yıllarda da etkilemeye devam edeceğini ifade ediyor.
DW Türkçe
