Şêx Mehmud Berzencî’nin danışmanı Ahmed Xoce’nin anlatımlarına göre Qedemxêr, Şêx Mehmud’a yazdığı mektupta işgalcilere karşı askeri güçlerini birleştirmenin yanında evlilik teklifine dair : “Loristan serdarı devrimci Qedemxêr İran askerleri tarafından yakalanmadan önce ölümsüz Şeyh Mehmud’a bir mektup yazarak ‘devrimci bir Kürd kadın liderinden bir devrimci Kürd liderine!! Bu mektubu herhangi bir kadından alamıyorsunuz. Bu mektubu bir Kürd kadından alıyorsunuz. Çünkü Kürdler cesur ve gönülden inanan kadın ve erkekler arasından ayırım yapmamalılar. Ben kadınlığımı bilirim. Erkeklerin peşinden koşan bir kadın da değilim. Tam tersine aradığım erkek o seviye de olmalı ki eşi olayım. Bu erkeğin sen olabileceğini düşünüyorum. Hürmetlerimle cevabını bekliyorum.’ diyor.
O dönem Şeyh Mehmud hareketi yenilgi almıştı. Şeyh Mehmud’un kendisi dağa çekilmiş durumdaydı. İlk önce Şeyh Mehmud, Qedemxêr’e cevap vermek istemiyor. Daha sonra düşüncesini değiştiriyor ve kendisine cevap veriyor. Ahmed Xoce’nin anlatımlarına göre mektubu meşhur Kürd şairi Ari yazıyor. Şeyh Mehmud şöyle cevap veriyor: “………..bende şimdi zalimlerin esiriyim. Ne sesim ve de ne de silahımın sesi sana ulaşır. Ben kendim de Kürdistan dağlarında derbederim. Eğer vatanımız bu zalimlerin elinden kurtulsa, uzakta olsa hayat arkadaşın olmak ve elim eline ulaşsa şerefmend olurum. Kürdlerin ister kadın ve isterse erkek kurtuluş için yaşam ve mutluluğa ihtiyacı var.”
Qedemxêr önderliğindeki Kürd güçleri ile Fars orduları arasındaki çatışmalar zamana yayılarak sürüyor. İran ordusu yıllara dayanan Kürd direnişini bastıramıyor. Bu sefer İran Şah’ı din adamlarından oluşan bir heyeti Qedemxêr ile görüşmek için gönderiyor.
Rıza Şah din adamlarından oluşan heyet ile birlikte Qedemxêr’e bir mektup ve bir de Kuran gönderiyor. Şah mektubunda savaşa katılan herkesi şartsız af edeceğini, herkesin serbest bir şekilde evlerine döneceklerini, Loristan’ı yeniden eskisi gibi inşa edeceğine dair söz veriyor. Ayrıca Şah gönderdiği Kuran’ın kapağına da mühürünü basarak söylediklerinin doğruluğuna dair Kuran’ı şahit olarak gösteriyor ve önünde yemin ediyor.
Din adamlarının bu ziyareti ile birlikte gönderilen mektubu ve Kuran’ı gören bir dizi askeri komutan Şah’ın verdiği söze inanmaya başlıyorlar. Ayrıca bu süreçte Farslar bazı aşiret liderlerini para ve imkan sunma karşılığında saflarına çekiyorlar. Qedemxêr’in bir dizi askeri komutanı ve savaşçısı silahlarını bırakarak teslim oluyorlar. Qedemxêr, kendisine bağlı kalan küçük bir grup savaşçıyla direnişi sürdürüyor. Bazı kaynaklar Qedemxêr’in dört bir yandan kuşatılma neticesinden esir düştüğünü yazıyor. Bazı kaynaklarda onun önderliğindeki güçlerin zayıf düşmesinden sonra teslim olduğunu yazıyor.(araştırılması gerekir)
Fars ordusu Qedemxêr ile birlikte hareketin 17 askeri önderini Tahran’a götürüyor ve bir gün sonra 17 komutanı idam ediyor. Qedemxer’in ölümüne dair farklı versiyonlar var. Bazılarına göre Şah’ın talimatı ile Qedemxer’i bir ata bağlıyorllar, Tahran sokkaklarında yerden sürükleyerek öldürülüyor. Bazılarına göre ise Qedemxer Şah’dan af dilemiyor hapishane işkence sonucu ölüyor.
Qedemxêr üzerine bölgeyi gezen bir çok yabancı gözlemci değerlendirmeler yapmış ve o dönemler onun üzerine yazılan şiirleri aktarmışlardır.(Edmons) Doğu Kürdistan’da bir çok dengbêj ve şair Qedemxêr üzerine şiirler yazmış ve stranlar söylemişlerdir.
Sonuçta olarak Qedemxêr, kardeşi Şah Muradxan’ın Farslar tarafından kaleşçe 1925 yılında öldürülmesinden sonra 4 -5 boyunca direnişi sürdürdü, Kürdler arasında bağımsızlık özgürlük için bir destan kahramanı olarak nam saldı ve Kürdistan şehidleri kervanına katıldı.
19.12.2016
Aso Zagrosi
Kaynaklar:
Cemil Melazade, Qedemxêr, tewarekî berzefir naw şaxekanî Zagros berangarî şahî sîtemkar debetewe,
Reza Şwan, Qedemxêr
http://kurdistaname.net/
aso zagrosi
