İran’da 6 Mayıs’ta başlayan ve gittikçe yaygınlaşan protestolar, İran rejiminin temel gıda ürünlerinde sübvansiyon kesintisi yapacağını söylemesiyle patlak verdi. Rejim, enflasyonu kontrol altına alacağını belirtse de un, süt, yağ gibi temel gıdalarda en az yüzde 40 artış oldu. Zam oranları bazı gıda maddelerinde yüzde 300’ü gördü.
Pazar günü gerçekleşen eylemlerde, protestocular başkanlığının başından bu yana yoksulluk, işsizlik ve enflasyonu iyileştirmek adına sözler veren İbrahim Reisi’ye tepki gösterdi. Rejim, tepkilerden sonra bazı kentlerde halka ücretsiz olarak ekmek dağıtmaya başladı. Bu nedenle protestolar İranlı uzmanlar tarafından “Ekmek Protestoları” olarak da değerlendiriliyor.
“Sofralarımız boş”
Protestocular İran’daki Sosyal Güvenlik Kurumu’nun halka hizmet etmediğini söyleyerek şöyle diyor: “Verilen sözler iyiydi ama hiçbiri tutulmadı.”
İktidarın 2021 Mart’ında emekli maaşlarını yükseltmesi ve önceki yıldan kalan emekli maaşları ödemesi de bekleniyordu. Talepler yerine getirilmediği gibi iktidarın yayın organında Sosyal Güvenli Kurumu’nun geçen yıla göre kâr oranının arttığı belirtildi. Halk, kârın kendi emekli aylıklarına yansımadığını belirtirken pazar günkü protestolarda “Boş sözleriniz artık yetti, bizim sofralarımız boş,” dendi.
Silaha ayrılan bütçe
Protestolarda rejimin Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve rejimin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e atıfta bulunulan “Diktatörlere ölüm” gibi sloganlar atılıyor ve iki liderin fotoğrafları yakılıyor.
Emekliler, öğretmenler ve işçiler gibi pek çok grup temel ihtiyaçlara erişimde zorlanırken rejimin askeri aygıtlarına ve Devrim Muhafızları’na milyarlarca dolar kaynak ayırdığı belirtiliyor.
º NOT: İran’da Savunma ve Silahlı Kuvvetler Lojistik Bakanlığı’na ayrılan bütçe yılda 1,53 milyar dolar. (2020-2021)
İranlılar buna istinaden rejimin nükleer silah programı, balistik füze geliştirme gibi çeşitli girişimlerinin kendi ceplerinden çıktığını söylüyor.
Baskı artıyor
Protestolarda farklı yöntemleri de deneyen İranlılar, rejimLE bağlantılı internet sitelerini hack’liyor ve Devrim Muhafızları’ndan oluşan paramiliter Basij (Besic) güçlerinin merkezlerine baskınlar düzenliyor.
Rejim, Kasım 2019’daki yüzde 300’lük benzin zammından sonraki ayaklanma nedeniyle protestoların büyümesinden endişeleniyor. Tam da bu nedenle maddi güçlük çekenlere nakdi destek sözü veriyor.
Hamaney ve Devrim Muhafızları, başka bir ayaklanmanın önüne geçmek için önlemlerini genişletiyor. Bu kapsamda protestolarda en az 30 kişinin tutuklandığı söyleniyor.
İran genelinde cezaevlerindeki infazlarda da artış var. Yalnızca Sistan ve Belucistan vilayetlerinde 17-18 Mayıs’ta dört mahkûm idam edilirken, sekiz mahkûm da bir hafta içinde idam edildi.
(TY/MD) BİANET