Ferid Demirel / BİA
TSK’nin Partiya Karkerên Kurdistan (Kürdistan İşçi Partisi) PKK’ye yönelik ilkini 22 Şubat 1987 tarihinde gerçekleştirmeye başladığı sınır ötesi operasyonlarla birlikte, atılan bombalar ve uçak saldırılarıyla, sivil ölümleri haberleri de gündeme gelmeye başladı. Bu tür saldırılar yıllardır Bölgesel Yönetim sınırları içerisinde yayın yapan medyanın haberlerine, Bölgesel Hükümet ve CPT (Community Peacemaker Teams) Iraqi Kurdistan’ın hazırladıkları raporlara yansıyor.
CPT Iraqi Kurdistan’ın Haziran 2022 yılı raporuna göre 21 Mayıs – 21 Haziran 2022 tarihleri arasında, Türk askeri operasyonları Irak Kürdistan Bölgesi sınırları içerisinde, 3 çocuk ve 2 yetişkin sivilin ölümüne, 15 sivilin de fiziksel zarar görmesine neden oldu.
Pek çok köy boşaltıldı
Irak Kürdistan Parlamentosu araştırma komisyonunun Temmuz 2020’de hazırladığı rapora göre, 1992 ile 2020 yılları arasındaki 28 yılda TSK’nin sınır ötesi operasyonlarından dolayı 504 köy boşaltıldı, onlarca sivil hayatını kaybetti, milyonlarca dolarlık maddi zarar meydana geldi.
Irak Kürdistan Bölgesi Uluslararası Örgüt Raporları Değerlendirme Komitesi verilerine göre, son 30 yılda çatışmalar ve bombardımanlar nedeniyle 800 köy hizmetten yoksun kaldı veya boşaltıldı.
Duhok İl Meclisi verilerine göre ise 30 yılda yaşanan çatışmalar nedeniyle 385 köy boşaldı. Şu an hala bölge sınırlarının yüzde 33’ü yasaklı bölge durumunda. Yine çatışma ve bombardımanlar nedeniyle son 4 yılda 34 sivil hayatını kaybetti, 11 sivil de yaralandı.
YineCPT Iraqi Kurdistan’ın verilerine göre ise 2015 yılından bu yana Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bombalamaları sonucunda, Kürdistan Bölgesinde 129 sivil öldü ve 180’e yakın sivili yaralandı.
Ankara sivil ölümlerini kabul etmiyor
Ankara, sivillerin öldüğüne dair haberleri ve açıklamaları yalanlıyor. Devlet ve Hükümet yetkilileri, yaptıkları açıklamalarda, hayatını kaybedenleri genellikle “PKK üyeleri” olarak açıklıyor.
Irak Dişişleri Bakanı Fuat Hüseyin’in 20 Temmuz 2022 tarihinde Zaxo’da gerçekleşen saldırıda Türk topçu birliklerini işaret ettiği açıklamanın ardından, Türkiye Dışişleri Bakanlığı yazılı bir açıklama ile saldırının “TSK kaynaklı olduğu”nu kabul etmedi. Açıklamada bir mesire yerini hedef alan saldırının “dere kenarında” gerçekleştiğini, “terör örgütü kaynaklı” olduğunu, Irak hükümeti yetkililerinin, “terör örgütünün etkisi altında açıklamalar yaptığını” ileri süren bir yazılı açıklama yayınladı.
2000 yılında 57 sivil hayatını kaybetti
15 Ağustos 2000 tarihinde TSK’ye bağlı savaş uçakları Kürdistan Bölgesi sınırları içerisindeki Lolan bölgesinde bulunan Kendexor Köyü’nü bombaladı. Yakın tarihin en önemli olaylarından biri olan bu saldırıyı, dönemin gazeteleri 13’ü çocuk, 15’i kadın 57 sivil Kürd’ün yaşamını yitirdiğini 33 sivilin de yaralandığını yazdı.
15 Ağustos 2000 yılından günümüze kadar, Kürdistan Bölgesi sınırları içerisinde TSK’nin bombardımanı sonucunda sivillerin hayatını kaybetmesine yol açan olayları derledik.
2000
15 Ağustos – Lolan
TSK’ye ait savaş uçakları Lolan bölgesinde bulunan Kendexor Köyüne saldırı gerçekleştirdi. 13’ü çocuk, 15’i kadın 57 sivil Kürt yaşamını yitirirken, 33 sivil de yaralandı.
2011
21 Ağustos – Kortek
TSK’ye bağlı savaş uçakları Kortek-Ranya yolu üzerindeki Bolê köyü yakınlarında seyir halindeki aracı hedef aldı. Araçta bulunan 4’ü çocuk 7 sivil öldü. Ölenlerin tümü aynı ailedendi: Baba Hüseyin Mustafa, Anne Mêr Mam Kak, 34 yaşındaki Rezan Hüseyin, 11 yaşındaki çocuğu Zana Hüseyin, 10 yaşındaki Oskar Hüseyin, 4 yaşındaki Sonya Şemal ve 7 aylık bebek Solin.
2015
1 Ağustos – Zergelê
Türkiye saati ile saat 04:00’da TSK’ya ait savaş uçakları Kandil’in Zergelê köyüne saldırı düzenledi. saldırı sonucunda yaşamını yitiren sivillerin sayısının arttığı iddia edildi. Saldırıda 10 sivil hayatını kaybetti. 15’i de yaralandı.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı “PKK’nın lojistik ve koordinasyon amaçlarıyla kullandığı Zergele kampına” yönelik gerçekleştirilen hava harekatı sırasında sivil kayıplar meydana geldiği yönündeki haberlerde ileri sürülen iddialar hakkında inceleme ve araştırma başlatıldığını açıkladı.
Uluslararası Af Örgütü heyeti, Kandil’deki Zergelê köyüne düzenlenen hava saldırılarının ardından bölgede yaptığı incelemeleri içeren bir açıklama yayınladı. Açıklamada, “Zergelê’de köy sakinlerinin hedef alınmasının uluslararası hukuka göre yasadışı olduğu” belirtildi.
Açıklamada, bölge sakinlerinin PKK ile ilişkili bile olmadığı belirtilerek, Türkiye hükümeti, hava saldırıları için bağımsız, tarafsız ve etkili bir soruşturma yapmaya ve bu soruşturmanın bulgularını kamuoyuyla paylaşmaya davet edildi.
Af Örgütü ölenlerin isimlerini şöyle sıraladı: Ayşe Ahmet Mustafa Hedir, Karuh Muhammed Emin (Pêşmerge), Salih Muhammed Emin (belediye başkanı), Heybet Muhammed Emin, Necib Aziz, Sema Habat (belediye çalışanı), Endomen Sharawonch (belediye çalışanı) ve Abdülkadir Bekir (Pêşmerge).
2016
24 Ekim – Mergesor
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) Erbil’in Mergesor ilçesi kırsalında düzenlediği bombardımanda 3 sivil öldü. Hayatını kaybedenlerin Herbi Ali, Muğdad Ali ve kuzenleri Hamid Muhammed adlı iki kuzen olduğu öğrenildi.
Mergesor Kaymakamı Gafur Ahmed, 3 sivilin köylerini ziyaret ettiği gün düzenlenen bombardımanda yaşamını yitirdiklerini söyledi.
Türkiye Dışişileri Bakanlığı diplomatik kaynakları ise sivillerin bombardımanda hayatını kaybettiği bilgisinin doğru olmadığını belirtti.
2018
22 Mart – Balekatî
Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) ait savaş uçaklarının Irak Kürdistan Bölgesi’nin (IKB) başkenti Erbil’in Çoman ilçesine bağlı Balekati bölgesini bombaladı. Bombalama sonucu 4 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. Yerel medyanın geçtiği haberlere göre 3 savaş uçağı tarafından bölgenin bombalandığı, Newroz kutlaması için bölgeye gelen 4 sivilin hayatını kaybettiğini açıklandı.
Bombardımanda Şero Mehmud, Mustafa Werti, Derbaz Simakoli ve İsmail Werti hayatını kaybetti.
2019
23 Ocak – Dêrelok
Amediye’nin Dêralok beldesinde gerçekleşen hava saldırısında 4 sivil öldü.
15 Mayıs – Mergesor
Erbil’e bağlı Mergesor kasabası sınırında TSK ile PKK arasında yaşanan çatışmada bir sivilin hayatını kaybettiği öğrenildi. Yerel medyada yer alan haberlere göre geçimini sağlamak için alıç toplamaya giden Lazim Ali Feko adlı 60 yaşındaki vatandaş, savaş uçaklarının bombalaması sonucunda öldü.
2021
19 Mart – Sîdekan
TSK’ye ait helikopterler Sidekan nahiyesinde sivil bir araca saldırı düzenledi. Yerel medyaya konuşan Sidakan İlçe Müdürü İhsan Çelebi, saldırının helikopterlerce değil savaş uçaklarıyla gerçekleştiğini söyledi. Çelebi, “Türkiye’ye ait savaş uçakları Sidekan’a bağlı Sinini köyünde sivil bir araca hava saldırısı düzenledi” dedi. Irak Sınır Muhafız Tugayları yardımcısı Kamaran Abdulrahman, “Kendi arabalarıyla Sinini köyünde koyun almaya giden iki kişi arabadan inerek ısınmak için ağaç yakmaya başlamışlar. Türkiye’ye ait bir helikopter saldırı düzenlemiş. Saldırı sonucu 2 kişi yaralandı” dedi.
1 Haziran – Kanîmasî
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) bombardımanı nedeniyle Kanimasi nahiyesine bağlı Hıror köyünde bir sivilin yaralandığı öğrenildi. Kanimasi Kasabası Müdürü Serbest Sebri, “Türkiye’nin bombardımanı nedeniyle Hıror köyünde yaşayan bir vatandaşımız yaralandı” dedi.
Bombardımanda yaralanan Ramazan Ali (70), Begova Sağlık Ocağına kaldırılarak tedavi altına alındı.
13 Ağustos -Dêşîî
TSK’ye ait savaş uçakları Duhok’un Amedi ilçesine bağlı Dêşîş köyüne hava saldırısı düzenledi. Saldırı sırasında, evinin bahçesinde bulunan 50 yaşındaki İbrahim Hasan Muhammed hayatını kaybetti.
Türkiye Milli Savunma Bakanlığı 17 Haziran 2020’de Kürdistan Bölgesi toprakları içerisindeki Haftanin’de PKK’ye yönelik “Pençe Kaplan” adıyla operasyon başlattığını duyurmuştu.
Ardından TSK bu yıl 23 Nisan’da Duhok’un Amedi ilçesi sınırları içerisindeki Metina, Zap ve Avaşin-Basyan’da “Pençe-Şimşek ve Pençe-Yıldırım” adıyla operasyon başlattı.
2022
02 Şubat – Mahmur
Mahmur İlçe Sağlık Müdürlüğü kaynakları, TSK’nın Mahmur Kampı’na yönelik bombardımanında 8 kişinin hayatını kaybettiğini, 17 kişinin de yaralandığını söyledi.
TSK’ye ait savaş uçakları ve SİHA’lar dün gece saat 22:00 sıralarında Mahmur Kampı ile Karaçoh Dağı, Şengal ve Rojava’nın Derik ilçesi kırsalını eş zamanlı bombaladı.
Mahmur Kampı Öz Savunma Güçleri Komutanlığı, saldırıda, kendilerine ait üssün hedef alındığını açıkladı.
Açıklamada, iki üyelerinin hayatını kaybettiğini belirten Komutanlık, yakınlarının yardımına koşmaya çalışan siviller de saldırıların hedefi oldu ve onlarcası yaralandı.
21 Mayıs – Tutaqal
CPT Iraqi Kurdistan’ın aktardığına göre, saat 05:15’te Tutaqal’ın muhtarı 43 yaşındaki Aram Haci Kaka Xan köye yakın bir yere yönelik bir Türk hava saldırısını sesini duydu. Birkaç saat sonra, o ve kayınbiraderi 50 yaşındaki İbrahim İsmail patlamaların olduğu yeri araştırmak için yola çıktılar. Ağır yaralı bir dizi PKK’liyi bulup ve onları hastaneye nakletmeye çalıştılar. Bir TSK insansız hava aracı araçlarına füze ateşleyerek Aram, İsmail ve PKK”lileri öldürdü.
26 Mayıs – Bamernê
Amedi ilçesine bağlı Bamarne kasabasında Zewe Sery köyünden 1000 kişi bir araya geldi. 1990’larda Türkiye-PKK çatışması nedeniyle yerinden edilen Zewe Sery ailelerini bir araya getirmek için her yıl düzenlenen festivali, eski sakinler ve yakınları üç yıl aradan sonra ilk kez gerçekleştirebildi.
Öğleden sonra geç saatlerde, en az üç havan mermisi futbol oynayan üç çocuğun metrelerce ilerisinde patladı. 13 yaşındaki Yousif Kovan ve 11 yaşındaki Avand Hishyar öldü. 8 yaşındaki Sipan Farhad ağır yaralandı.
15 Haziran – Sinune
Şengal’in Sinune ilçesinde bir Türk İHA’sı, Şengal Direniş Birimi’nin (YBŞ) karargahını bombaladı. Patlama, bir kitapçı da dahil olmak üzere yakındaki evleri tahrip etti ve hasar gördü. Kitapçıda, 12 yaşındaki Êzidî bir çocuk olan Salih Xidir, babasının kitaplara bakmasına yardım ederken öldürüldü. Saldırıda Salih Xidir’ın dedesi ve diğer sekiz sivil yaralandı.
15 Haziran – Perex
Perex Köyü’nde 53 yaşındaki çiftçi Nazir Omer ve oğlu 24 yaşındaki Muhammed Nazir incir ve nar bahçelerini sularken yakındaki bir Türk üssünden gelen topçu ateşi ile yaralandı.
17 Haziran – Kesta
Türk askerleri Kesta köyü topraklarında sivillere çok sayıda ağır makineli tüfek ateşi açtı. Kani Masi nahiyesi, Amedi ilçesinde bulunan Kesta, Türkiye-Irak sınırının 9 km güneyindedir. Yaralılar, Cuma günü piknik yapan 28 yaşındaki Kazhin Taha Saeed, 49 yaşındaki Nazira Abdulstar Ahmad ve Nazira’nın 24 yaşındaki gelini Fawzya Diyar Omer olan üç yerel kadındı.
05 Temmuz – Amediye
Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) ait savaş uçakları ve topçu birlikleri Duhok’un Amedi ilçesi sınırlarını bombaladı.
Çatışma ve bombardımanın olduğu bölgeler daha önceden boşalan bölgeler olmasına rağmen Sergelê, Gıwani, Berçî, Kanî köyleri ile birkaç yerleşim yerlerine yakın mesafede bulunuyor.
Rûdaw’a konuşan Sergelê köyü sakini Remzi Sergeli, “2 yıla yakın bir süredir, Türkiye ordusu köyümüzü ve çevresini bombalıyor. Dün yapılan bombardımanda 100’e yakın bomba köyün çevresine düştü” dedi. (FD) BİANET